Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Για μία ακόμα φορά, η επικαιρότητα δεν μας επιτρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε κάτι διαφορετικό από τα δρώμενά της. Το ηχηρό κύμα αντίδρασης στη θρησκευτική καταπίεση των γυναικών του Ιράν ,με αφορμή τη θανάτωση της Μάχσα Αμίνι, έχει σηκώσει θύελλα σχολιασμών και αναλύσεων σε όλο τον κόσμο. Ιρανές κόβουν και καίνε τις μαντίλες τους συμβολικά, ενώ διαδηλώσεις αντίδρασης ενάντια στο καθεστώς των hijab λαμβάνουν χώρα σε όλο τον κόσμο. Πράγματι, η όλη υποστήριξη μεταξύ των γυναικών ανεξαρτήτως φυλής είναι εμψυχωτική και βαθιά αλληλέγγυα. Μήπως, όμως, πέραν των φανερών αυτών μορφών εναντίωσης στους θρησκευτικούς κανόνες, οι γυναίκες του Ισλάμ έχουν επιχειρήσει κατά καιρούς να εφαρμόσουν και άλλες –λιγότερο εμφανείς– μεθόδους χειραφέτησής τους;
Η απάντηση είναι χωρίς δεύτερη σκέψη καταφατική. Και βρίσκεται στον χώρο της μόρφωσης και της εκπαίδευσης. Ουκ ολίγες φορές έχουν έρθει στο φως ιστορίες γυναικών που παρά την ισλαμιστική τους καταγωγή κατάφεραν, μέσω της ακαδημαϊκής τους επιτυχίας, να γλιτώσουν —όσο ήταν δυνατό– την καταπίεση του θρησκευτικού τους κράτους. Γυναίκες με όραμα, στόχους, πείσμα και πίστη στον εαυτό τους, που κυνήγησαν τον κόσμο της γνώσης και εναπόθεσαν σε αυτόν όλες τους τις ελπίδες. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη Χανιφέ Καρακούς: αν και Ευρωπαία μουσουλμάνα, χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τα απαξιωτικά βλέμματα και σχόλια των αντρών του χώρου της, προτού καταφέρει να αποφοιτήσει από τη Νομική Σχολή και να γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του ενός από τα 25 περιφερειακά ισλαμικά συμβούλια της Γαλλίας. Κάτι τέτοιο δεν είναι άσχετο, ομολογουμένως, με την κοινή αντίληψη που υπάρχει στις ισλαμιστικές χώρες, πως γυναίκα και ακαδημαϊκή πορεία δεν πάνε μαζί.
Ας μην πάμε μακριά, όμως. Πριν από λίγους μόνο μήνες, μία απόφαση του Πανεπιστημίου της Καμπούλ έσκασε σαν… καταπέλτης: το ίδιο απαγόρευσε τη φοίτηση γυναικών σε αυτό, με το επιχείρημα ότι για τις γυναίκες προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελεί το Ισλάμ, παρόλο που μέχρι κάποια χρόνια πριν επιτρεπόταν η είσοδος φοιτητριών σε αυτό, με την παρουσία βέβαια ενός αρσενικού συγγενικού τους προσώπου και πάντα με προϋπόθεση την τήρηση των θρησκευτικών ενδυματολογικών κανόνων.
Τα νέα τείνουν να γίνουν αισιόδοξα, ωστόσο. Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι ένα ποσοστό 52% του συνόλου των φοιτητών των ιρανικών πανεπιστημίων το 1999, αποτελούνταν από γυναίκες. Ακόμα, στον χώρο της αγοράς εργασίας, το 34% των θέσεων που απαιτούσαν επιστημονική κατάρτιση, είχε καταληφθεί επίσης από γυναίκες (έρευνα της Ιρανικής Στατιστικής Υπηρεσίας). Τα παραπάνω πορίσματα δεν μπορούν παρά να μας πείσουν για το ότι, στον χώρο της εκπαίδευσης, οι καταπιεσμένες Ιρανές έχουν βρει προσωποποιημένη μία «δεύτερη ευκαιρία». Αυτήν της λύτρωσης, της επαγγελματικής ανέλιξης και της πιθανότητας για αξιοπρεπέστερες συνθήκες ζωής.
Αν μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε μία μόνο εκπρόσωπο της όλης προσπάθειας των γυναικών για χειραφέτηση μέσω του χώρου του Πανεπιστημίου, εκείνη θα ήταν σίγουρα η Μαλάλα Γιουσαφζάι. Η ίδια κατάφερε να αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και συγκεκριμένα από το τμήμα Φιλοσοφίας, Πολιτικής και Οικονομικών. Είναι βέβαιο πως η γυναίκα αυτή έχει προαχθεί σε σύμβολο του αγώνα των νεαρών κοριτσιών του Ισλάμ για το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση και κατ’ επέκταση σε ένα καλό βιοτικό επίπεδο. Όπως η ίδια πολλάκις και πολύ εύστοχα έχει τονίσει, «ένα παιδί, ένα μολύβι, ένας δάσκαλος και ένα βιβλίο μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο» – και έχει δίκιο.
Εν κατακλείδι, το πρόσφατο επεισόδιο του Ιράν οφείλει να μας ταρακουνήσει, υπενθυμίζοντάς μας πως η δική μας καθημερινότητα αποτελεί την πολυτέλεια κάποιου άλλου. Δεν μένει παρά να εκτιμήσουμε το δικαίωμα στην εκπαίδευση που μας δίνεται και να ταχθούμε με κάθε τρόπο υπέρ της μόρφωσης των γυναικών που αυτήν τη στιγμή τη στερούνται. Αναχρονιστικές αντιλήψεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν, ανήκουν με βεβαιότητα στο παρελθόν και μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγή θα πρέπει να μένουν στη μνήμη μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο νέος ισλαμικός φεμινισμός, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Όχι» στις γυναίκες το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, ampa.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι «φεμινίστριες του Ισλάμ», tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
