Της Κωνσταντίνας Στάμου,
Στο πέρασμα του χρόνου έχουν καταγραφεί διάφορες συγκρούσεις που ως κύριο υποκινητή είχαν την Εκκλησία και, φυσικά, ως αιτία αυτών, προβάλλονταν οι διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων. Ωστόσο, είναι γνωστό, παρά τις προσπάθειες για συγκάλυψη, ότι οι σκοποί αυτών των αντιπαραθέσεων είναι άλλοι, κυρίως πολιτικοί. Μια, λοιπόν, σειρά θρησκευτικών πολέμων κατά τη μεσαιωνική περίοδο που σχετίζονταν άμεσα με τη Λατινική Εκκλησία ήταν οι σταυροφορίες. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που συνδέονταν με τους Αγίους Τόπους. Οι χριστιανικές αυτές εκστρατείες των εθνών της Δύσης διήρκησαν από το τέλος του 11ου ως και το τέλος του 13ου αιώνα. Η ονομασία τους αναφέρεται στον σταυρό που τοποθετούσαν όλοι οι πολεμιστές στον ώμο ή στο στήθος τους.
Κομβικό έτος για το ξεκίνημα των σταυροφοριών θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν το 1078, όταν οι Άγιοι Τόποι καταλήφθηκαν από τους Σελτζούκους Τούρκους, οι οποίοι είχαν καταστήσει αδύνατη την προσέλευση των πιστών στην περιοχή. Οι προσκυνητές που γυρνούσαν στα πάτρια εδάφη τους, άπραγοι και απογοητευμένοι από τα εμπόδια που συναντούσαν στην προσπάθειά τους να επισκεφτούν τους ιερούς τόπους της πίστης τους, διηγούνταν στους υπόλοιπους τα παθήματά τους. Ένας από τους πιστούς που αποφάσισαν να αναλάβουν δράση ήταν ο Πέτρος ο Ερημίτης, ο οποίος, ορμώμενος από τη αγανάκτησή του για την άθλια κατάσταση των χριστιανών της Ανατολής, ζήτησε βοήθεια από τον πάπα Ουρβανό Β΄. Το 1095 ο πάπας Ουρβανός Β΄ σε μία σύνοδο που διεξήχθη στην Κλερμόν της Γαλλίας, σήμανε την έναρξη των σταυροφοριών.
Περίπου 50.000 άνθρωποι, με πρωτοστάτη το Πέτρο τον Ερημίτη, συγκεντρώθηκαν και κατευθύνθηκαν στον προορισμό τους μέσω των βυζαντινών εδαφών. Από την Κωνσταντινούπολη προσπάθησαν να μεταφερθούν στην απέναντι μικρασιάτικη ακτή με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, αλλά στην Ανατολία αποδεκατίστηκαν από τους Τούρκους της Νίκαιας. Ωστόσο, ένα στράτευμα 150.000 ανδρών, υπό τις εντολές του Γοδεφρείδου του Μπουιγιόν, πέρασε στην Ασία και κυρίευσε τη Νίκαια (1097), την Αντιόχεια (1098) και την Ιερουσαλήμ (1099).
Η Νίκαια είχε καταληφθεί από τους Σελτζούκους το 1081 και θεωρήθηκε η πρώτη πρωτεύουσα του Σουλτάνου του Ρουμ. Οι Σταυροφόροι, μετά την πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια, ήρθαν σε συνεννόηση με τον Αλέξιο Κομνηνό για πιο εύκολη προέλαση στα βυζαντινά εδάφη και πολιόρκησαν τη Νίκαια υπό την αρχηγία του Γοδεφρείδου. Η πολιορκία της Νίκαιας ξεκίνησε στις 14 Μαΐου 1097. Μεγάλη προσοχή είχε δοθεί στην οχύρωση της πόλης, με 200 πύργους να την προστατεύουν.
Το πρώτο τουρκικό κύμα, που στάλθηκε για αντεπίθεση, ηττήθηκε στις 20 Μαΐου. Ωστόσο, ο αυτοκράτορας Αλέξιος δεν ακολούθησε τους σταυροφόρους, αλλά έστειλε πληθώρα πλοίων διά ξηράς με σκοπό τον αποκλεισμό της λίμνης Ασκανίας, η οποία χρησίμευε για τον ανεφοδιασμό των αντιπάλων. Τα πλοία έφτασαν στις 17 Ιουνίου υπό την αρχηγία του Βουτουμίτη. Την ίδια στιγμή ο Τατίκιος ήταν υπεύθυνος μιας ενισχυτικής ομάδας πολιορκητών, που αριθμούσε κοντά στους 2.000 άντρες. Το σχέδιο του Αλεξίου αφορούσε κρυφή διαπραγμάτευση για την παράδοση της πόλης μεταξύ του Βουτουμίτη και των Τούρκων και ταυτόχρονη συνεννόηση του Τατίκιου με τους σταυροφόρους για έφοδο στην πόλη, ενώ ο Βουτουμίτης θα προσποιούνταν ότι μάχεται με τον στρατό του και αυτός στη λίμνη.
Με αυτό τον τρόπο, η κρυφή προμελετημένη παράδοση της πόλης θα αποενοχοποιούνταν μέσω μιας «εικονικής» μάχης που θα κέρδιζαν οι Βυζαντινοί. Το σχέδιο στέφτηκε από επιτυχία, όταν στις 19 Ιουνίου οι Τούρκοι προτίμησαν να παραδώσουν την πόλη στα χέρια των Βυζαντινών, ώστε να αποφύγουν τη λεηλασία των Σταυροφόρων. Οι Σταυροφόροι αντιλήφθηκαν το σχέδιο των Βυζαντινών και εξοργίσθηκαν, καθώς σκόπευαν να λεηλατήσουν την πόλη, για να αποκτήσουν πλούτη και προμήθειες. Ο Βουτουμίτης ορίστηκε διοικητής της Νίκαιας και απαγόρευσε στους Σταυροφόρους την είσοδο. Ωστόσο, ο αυτοκράτορας Αλέξιος φρόντισε να επανορθώσει, προσφέροντας πλούσια δώρα στους επικεφαλής των καθολικών στρατευμάτων. Από την άλλη, ο Τατίκιος ακολούθησε τους Ευρωπαίους και απελευθέρωνε στο όνομα του αυτοκράτορα τις πόλεις που κατακτούσαν οι Λατίνοι. Η Νίκαια συνέχισε να βρίσκεται στα χέρια των Βυζαντινών για τα επόμενα 235 χρόνια, μέχρι την επόμενη κατάληψή της από τους Οθωμανούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βυζαντινές Μάχες, Κατάληψη της Νίκαιας. Διαθέσιμο εδώ
- Konstam, Angus (2006), Ιστορικός Άτλας των Σταυροφοριών, μτφρ. Δημήτρης Γεδεών, Αθήνα: Εκδ. Σαββάλας
