Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως, άλλωστε, προδίδει και το όνομά του, εξελίχθηκε σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Η πλειοψηφία των ηπείρων ήρθαν αντιμέτωπες με τη φρίκη ενός εκ των καταστροφικότερων πολέμων που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Φυσικά, η Αφρική δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Τα εδάφη και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της θα προσέφεραν στον κάτοχό τους σημαντικό πλεονέκτημα στην εξέλιξη των πολεμικών αναμετρήσεων.
Στο στρατόπεδο των δυνάμεων του Άξονα το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα αφρικανικά εδάφη το έδειξε η Ιταλία. Το όραμα του Benito Mussolini για μερική ανασύσταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας περιλάμβανε και την κατάληψη μιας εκτεταμένης περιοχής στην αφρικανική ήπειρο. Ωστόσο, η έντονη παρουσία των αποικιακών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, αποτελούσαν σημαντικό εμπόδιο στην εκπλήρωση του παραπάνω στόχου.
Τον Σεπτέμβριο του 1940, οι ιταλικές δυνάμεις εισβάλουν στην Αίγυπτο, η οποία αποτελούσε αγγλική κτήση. Παρά τις αρχικές επιτυχίες των επιτιθέμενων και την προώθησή τους εντός της αιγυπτιακής επικράτειας, σύντομα οι βρετανικές δυνάμεις τους ανέκοψαν. Έπειτα, ξεκίνησε η αντεπίθεση των αμυνομένων, με τον αρχικό στόχο να είναι η εξώθηση των ιταλικών στρατευμάτων πίσω στην περιοχή της Λιβύης, η οποία αποτελούσε και το ορμητήριο των Ιταλών. Ωστόσο, η επιτυχία της αντεπίθεσης ήταν μεγαλύτερη του αναμενομένου. Αυτό αποτέλεσε και τον λόγο να επεκταθούν χρονικά οι επιθετικές πρωτοβουλίες των Βρετανών. Σύντομα εισήλθαν εντός λιβυκού εδάφους και προωθήθηκαν προς την ενδοχώρα.
Το ιταλικό επιτελείο βρισκόταν σε ταραχή. Μέσα σε λίγους μήνες ο κυνηγός είχε μετατραπεί σε θήραμα. Η Ιταλία όχι μόνο απώλεσε τα εδαφικά της κέρδη στην Αίγυπτο, αλλά κινδύνευε να χάσει και τη Λιβύη. Το ενδεχόμενο αυτό είχε θορυβήσει και τη Γερμανία. Αυτό συνέβη καθώς σε περίπτωση που, τελικά, τα ιταλικά στρατεύματα αποχωρούσαν ηττημένα από τη Βόρεια Αφρική, η Ανατολική Μεσόγειος θα βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Βρετανών, γεγονός που θα καθιστούσε την περιοχή έναν διαρκή «πονοκέφαλο» για τις δυνάμεις του άξονα.
Έτσι λοιπόν, από τον Οκτώβριο του 1940 καταφτάνουν στο γραφείο του Adolf Hitler προτάσεις για ενεργή εμπλοκή της Γερμανίας στη διένεξη μεταξύ Ιταλών και Βρετανών. Στις αναφορές που γίνονται, τονίζεται η σημασία που θα είχε για τις δυνάμεις του Άξονα η κατάκτηση της Αιγύπτου, καθώς και το πλήγμα που θα δέχονταν οι βρετανικές δυνάμεις με την απώλεια της «Χώρας των Φαραώ». Ύστερα από πλήθος συζητήσεων, ο Hitler συμφωνεί με την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή. Το σημείο που διαφωνεί είναι ο αριθμός των Μεραρχιών που θα έπρεπε να διατεθούν. Ειδικότερα, οι επιτελείς του έκαναν λόγο για αποστολή τουλάχιστον τεσσάρων μεραρχιών, οι δυνάμεις του Άξονα να βρίσκονται σε θέση να κινηθούν επιθετικά εναντίον της Αιγύπτου. Ωστόσο, ο ηγέτης της Ναζιστικής Γερμανίας αρκείται στην αποστολή μόνο μίας τεθωρακισμένης μεραρχίας. Η μετέπειτα ραγδαία προέλαση των βρετανικών στρατευμάτων, όμως, δείχνει να τον προβληματίζει. Για τον λόγο αυτόν αποφασίζει να αποσταλεί μία επιπλέον μεραρχία.
Οι πρώτες γερμανικές δυνάμεις καταφθάνουν στη Λιβύη στις 11 Φεβρουαρίου. Μέχρι τις 20 του ίδιου μήνα είχαν καταφτάσει και τα πρώτα άρματα. Επικεφαλής του γερμανικού σώματος ορίστηκε ο αντιστράτηγος Erwin Rommel. Αυτός, αφίχθη στη Λιβύη στις 12 Φεβρουαρίου και γρήγορα διαπίστωσε το δύσκολο έργο που είχε αναλάβει να φέρει εις πέρας: ο ιταλικός στρατός ήταν σχεδόν διαλυμένος, η ψυχολογία των βρετανικών στρατευμάτων βρισκόταν στα ύψη και οι δυνάμεις του Άξονα υστερούσαν αριθμητικά, αντιμετωπίζοντας, παράλληλα, προβλήματα με τις προμήθειες και τον ανεφοδιασμό τους.
Ωστόσο, ο Γερμανός διοικητής διαφωνούσε σε ζητήματα τακτικής, τόσο με τον Ιταλό στρατηγό Italo Gariboldi όσο και με το επιτελείο της Wehrmacht. Ειδικότερα, ο ίδιος επιθυμούσε μία επιθετική άμυνα, πραγματοποιώντας στοχευμένες και απρόσμενες επιθέσεις, με σκοπό να μεταφέρει την πίεση και τις συγκρούσεις στη βρετανική πλευρά. Αντιθέτως, όσοι διαφωνούσαν με τον Rommel επιθυμούσαν τον σχηματισμό μιας αμυντικής περιμέτρου και την επιτυχή απόκρουση των εχθρικών δυνάμεων. Έχοντας στο πλευρό του τον Hitler, ο Rommel μπόρεσε να θέσει σε εφαρμογή το δικό του σχέδιο.
Κατά τις τελευταίες ημέρες του Μαρτίου, ο γερμανικός στρατός εκδηλώνει την επίθεσή του. Απέναντί του βρίσκει τα αποδυναμωμένα τμήματα του βρετανικού στρατού. Η αποδυνάμωση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι σημαντικές δυνάμεις του στρατού είχαν μεταφερθεί στην Ελλάδα, προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνα της βαλκανικής χώρας στην πίεση που της ασκούσαν οι δυνάμεις του Άξονα. Όντας ικανοποιημένες με την μέχρι τότε πρόοδο, αρκέστηκαν να διατηρήσουν τις θέσεις τους και να οχυρωθούν στη Mersa Brega. Η ορμητικότητα των γερμανικών δυνάμεων, σε συνδυασμό με τις στρατηγικές ικανότητες του Rommel, κατάφεραν να κάμψουν την αντίσταση των αμυνόμενων και στις 31 Μαρτίου τα γερμανικά στρατεύματα βρίσκονταν στη Mersa Brega. Ακολούθησε η πτώση της Βεγγάζης λίγες ημέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου. Μέχρι τις 8 Απριλίου τα βρετανικά στρατεύματα είχαν απομακρυνθεί από την Κυρηναϊκή, με εξαίρεση το λιμάνι Tobruk, το οποίο θα απασχολούσε τις δυνάμεις του Άξονα τους επόμενους μήνες.
Παρά την άνωθεν εντυπωσιακή πορεία των γερμανικών στρατευμάτων, ο Rommel εξακολουθούσε να δέχεται τα πυρά του Italo Gariboldi, ο οποίος του είχε δώσει σαφείς εντολές να παραμείνει στη Mersa Brega. Ευθύνη για την επιτυχία του, βέβαια, είχε και η βρετανική πλευρά. Συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες πληροφοριών θεωρούσαν ότι ο Γερμανός στρατιωτικός θα παρέμενε σε αμυντικές θέσεις μέχρι τον Μάιο, ώστε να ενισχυθεί με επιπλέον δυνάμεις. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν μπορεί να μειώσει την επιτυχία του Erwin Rommel. Ο Γερμανός προσέφερε στους αντιπάλους του ένα δείγμα από τις στρατηγικές του ικανότητες, οι οποίες έμελλε να τον αφήσουν στην Ιστορία ως την «Αλεπού της Ερήμου».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bauer, Eddy (2000), The History of World War II, New York: Galahad Books
- Carver, Michael (2002), Dilemmas of the Desert War: The Libyan Campaign 1940–1942, London: Batsford Books
- Hoffman, Karl (2004), Erwin Rommel, London: Brassey’s Publisher
