Της Δέσποινας Χερουβείμ,
Ο ποταμός Αχέρων βρίσκεται στην Ήπειρο, διασχίζει τη Θεσπρωτία, τα Ιωάννινα και την Πρέβεζα και έχει μήκος περίπου 52 χιλιόμετρα. Βρίσκεται λίγο πιο έξω από το χωριό Σερζιανά, πολύ κοντά στον νομό των Ιωαννίνων. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος, που, όμως, παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό, καθώς η διαδρομή είναι πολύ δύσκολη. Είναι μια περιοχή που δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να την εξερευνήσεις, αν δεν τη γνωρίζεις αρκετά καλά. Αν, όμως, καταφέρετε και επισκεφτείτε αυτό το ιδιαίτερο μέρος, θα μαγευτείτε από την ομορφιά και την παραμυθένια του ατμόσφαιρα, αφού, μάλιστα, συνδέεται πολύ στενά με τη μυθολογία. Είναι δύσκολο, όμως, να πιστέψουμε πως μια τόσο παραμυθένια τοποθεσία ήταν τόσο στενά συνδεδεμένη με τον θάνατο.
Ο ποταμός Αχέρων, σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν το πέρασμα στον άλλο κόσμο ή αλλιώς οι πύλες του Άδη. Ήταν γνωστός και ως ποταμός της θλίψης, μιας και το όνομά του προέρχεται από την λέξη «άχος», η οποία σημαίνει θλίψη, θρήνος και στεναχώρια, καθώς ήταν συνδεδεμένος με τον θάνατο. Εκεί βρίσκονταν και ο Κέρβερος, ο φύλακας του Άδη, ο οποίος είχε τρία κεφάλια, ουρά δράκου και χαίτη φιδιού. Κάποιες πηγές, μάλιστα, θέλουν τον ποταμό Αχέροντα να είναι γιος της γης, ο οποίος εξόργισε τον Δία, γιατί βοήθησε τους Τιτάνες προσφέροντάς τους νερό. Ο Δίας, τότε, για να τον εκδικηθεί, μαύρισε τα νερά του και τον καταδίκασε να είναι το όριο ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και τον κόσμο των νεκρών.
Στον ποταμό αυτό, ο ψυχοπομπός Ερμής παρέδιδε τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα, από όπου κατέληγαν στον Κάτω Κόσμο. Κάθε ψυχή όφειλε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά τους στο βασίλειο του Άδη. Αξίζει να πούμε σε αυτό το σημείο ότι ο μοναδικός άνθρωπος που πέρασε τον ποταμό χωρίς να πληρώσει ήταν ο Μένιππος, όπως αναφέρει ο Λουκιανός.
Εκτός, όμως, από το γεγονός ότι ο ποταμός αυτός ήταν ουσιαστικά το πέρασμα για τον Κάτω Κόσμο, υπήρξε και το σημείο όπου βρισκόταν το αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα, το αρχαιότερο νεκρομαντείο της αρχαιότητας και χρονολογείται περίπου στην ελληνιστική περίοδο. Συγκεκριμένα, το Νεκρομαντείο βρίσκεται στο σημερινό χωριό του Μεσοποτάμου, δίπλα στη λίμνη Αχερουσία, εκεί που διασταυρώνεται ο ποταμός Αχέρων με δύο άλλους ποταμούς, τον Πυριφλεγεθόντα και τον Κωκυτό. Η λίμνη αυτή σήμερα δεν υπάρχει και στη θέση της βρίσκουμε αγρούς και περιβόλια γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο. Το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, λοιπόν, είχε διαφορετική αρμοδιότητα από αυτή άλλων γνωστών αρχαίων μαντείων, όπως αυτά των Δελφών και της Δωδώνης. Αυτά τα μαντεία είχαν σκοπό την παροχή χρησμών, σε αντίθεση με το μαντείο του Αχέροντα, που είχε ως σκοπό την επικοινωνία των επισκεπτών με τους νεκρούς που είχαν χάσει από κοντά τους. Οι πιστοί προχωρούσαν σε έναν σκοτεινό διάδρομο και ο ιερέας τους οδηγούσε στον κατάλληλο χώρο για να προετοιμαστούν. Αφού παρέμεναν εκεί για κάποιες μέρες, προκειμένου να ακολουθήσουν ένα τελετουργικό σωματικής και ψυχικής κάθαρσης, περνούσαν στη μεγάλη αίθουσα του μαντείου, όπου θα γινόταν η συνάντηση με τους νεκρούς αγαπημένους τους.
Υπήρξαν αρκετοί θνητοί που τόλμησαν να κατέβουν στον Κάτω Κόσμο για να συναντήσουν τις ψυχές των νεκρών. Συγκεκριμένα, ο Όμηρος αναφέρει στην Οδύσσεια την περιπέτεια του πολυμήχανου Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο. Ο Οδυσσέας, έπειτα από τη συμβουλή της Κίρκης, κατέβηκε στον Άδη για να βρει και να μιλήσει με τον τυφλό μάντη Τειρεσία, για να του πει πως θα επέστρεφε επιτέλους στην πατρίδα του, την Ιθάκη. Άλλοι ήρωες που τόλμησαν να κατέβουν στον Κάτω Κόσμο για να συναντήσουν τις ψυχές των νεκρών ήταν ο Ορφέας που ήθελε να φέρει πίσω την Ευρυδίκη, ο Ηρακλής για να φέρει τον Κέρβερο στον βασιλιά Ευρυσθέα, αλλά και ο Θησέας για να αρπάξει την Περσεφόνη.
Οι πρώτες ανασκαφές στο Νεκρομαντείο αυτό πραγματοποιήθηκαν το 1958 και αργότερα το 1976 με πρωτοβουλία της αρχαιολογικής εταιρείας. Τότε ήταν που για πρώτη φορά έγινε γνωστό ένα μαντείο της αρχαιότητας για τους θεούς του Κάτω Κόσμου. Όσον αφορά την αρχιτεκτονική του μορφή, το Νεκρομαντείο μπορεί να συγκριθεί με ένα ταφικό μνημείο του 5ου αιώνα π.Χ. στη Μικρά Ασία και στην Ανατολή και χρησιμοποιούνταν για την ταφή σημαντικών προσώπων, όπως βασιλιάδων.
Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τις πηγές, τα νερά του Αχέροντα ήταν πολύ πικρά, επειδή δηλητηριάζονταν από ένα τέρας που κατοικούσε εκεί. Όμως, σύντομα ο πολιούχος της Μητρόπολης Παραμυθιάς Θεσπρωτίας, ο Άγιος Δονάτος, κατάφερε και σκότωσε το τέρας και έτσι τα νερά του ποταμού έγιναν γλυκά. Μια άλλη εκδοχή του μύθου, όσον αφορά την πικρή γεύση του νερού, είναι ότι κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας, οι Τιτάνες συνήθιζαν να πίνουν νερό για να ξεδιψάσουν από τον συγκεκριμένο ποταμό. Ο Δίας, λοιπόν, οργισμένος, πίκρανε τα νερά του Αχέροντα για να τους τιμωρήσει.
Μπορεί ο ποταμός αυτός να θεωρούνταν ο ποταμός της θλίψης στην αρχαιότητα, σήμερα, όμως, αυτό δεν ισχύει. Στην εποχή μας, πολλοί επισκέπτες καταφεύγουν στον πανέμορφο ποταμό προκείμενου να ξεκουραστούν, να απολαύσουν τη φύση, να κολυμπήσουν, ακόμη και να κάνουν διάφορα σπορ. Η απόκοσμη ομορφιά του προσελκύει τον κόσμο, ο οποίος μαγεύεται από τα νερά και τη φύση. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η ιδιότητα του ποταμού Αχέροντα έχει αλλάξει και από τον ποταμό των δακρύων έχει μετατραπεί στον ποταμό της χαράς.
