Της Δήμητρας Αργυρού,
O μέσος άνθρωπος, ο οποίος έχει στη διάθεσή του smartphone, ελέγχει το κινητό του 85 με 101 φορές την ημέρα! Συγκεκριμένα, το Instagram είναι από τις δημοφιλέστερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αφού περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι το χρησιμοποιούν, ξοδεύοντας κατά μέσο όρο 30 λεπτά την ημέρα. Ωστόσο, η παραπάνω εφαρμογή καθώς και άλλα κοινωνικά δίκτυα συνδέονται με υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, εκφοβισμού και «φόβου απώλειας (Fear Of Missing Out)». Μπορούν, ακόμη, να οδηγήσουν σε κακές συνήθειες ύπνου και σε άλλα σωματικά και ψυχικά προβλήματα.
Οι νευροεπιστήμονες εξετάζουν και έχουν προειδοποιήσει ότι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας, που χρησιμοποιούν πλατφόρμες σαν το Instagram, ενδέχεται να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας, με πιθανή σοβαρή βλάβη όχι μόνο στην ψυχική υγεία αλλά και στην ανθρώπινη συμπεριφορά.
Ένα από τα πιο ουσιώδη προβλήματα είναι η αύξηση ντοπαμίνης κατά τη χρήση εφαρμογών όπως το Instagram. Η ντοπαμίνη είναι η χημική ουσία στον εγκέφαλο που μας κάνει ευτυχισμένους. Τα likes, οι ακόλουθοι και άλλες παρεμφερείς λειτουργίες της πλατφόρμας μπορούν να μοιάζουν σαν μικρές «νίκες» και να συνεχίζουν να αυξάνουν την ντοπαμίνη, κάτι το οποίο μας οδηγεί στο να επιθυμούμε όλο και περισσότερες «επιτυχίες». Όταν το αποτέλεσμα είναι απρόβλεπτο, η συμπεριφορά είναι πιο πιθανό να επαναληφθεί. Αυτό συμβαίνει επειδή η ιδέα μιας πιθανής μελλοντικής «ανταμοιβής» μας φαντάζει γοητευτική και μας προσελκύει.
Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, είναι η «ατροφία» στην οποία υποβάλλουμε τον εγκέφαλό μας. Η Δρ Caroline Leaf, νευροεπιστήμονας, υποστηρίζει ότι το παραπάνω συμβαίνει επειδή δεν χρησιμοποιούμε ορθά τον εγκέφαλό μας όταν βρισκόμαστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τα οποία απουσιάζει η «βαθιά σκέψη», η άσκηση δηλαδή που χρειάζεται ο εγκέφαλός μας για να διατηρείται σε ένα καλό επίπεδο. Όταν κάποιος εκθέτει τον εγκέφαλό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μεγάλο βαθμό, του επιτρέπει να αρχίσει να αλλάζει και να προκαλεί τους νευροδιαβιβαστές να ενεργοποιούνται εσφαλμένα.
Παράλληλα, ένας φόβος που προκύπτει ιδιαίτερα με την εκτεταμένη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συγκεκριμένα του Instagram, όπου ο καθένας μοιράζεται στιγμές από τη ζωή του, είναι ο φόβος απώλειας ή αλλιώς Fear of Missing Out. Η σκέψη συνήθως καταλήγει να είναι η εξής: εάν όλοι οι άλλοι χρησιμοποιούν ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης και κάποιος δεν συμμετέχει, υπάρχει ανησυχία ότι θα χάσει αστεία, νέα, διασυνδέσεις και πολλά ακόμα. Η έλλειψη εμπειριών μπορεί να δημιουργήσει άγχος και κατάθλιψη.
Πρέπει να τονίσουμε πως, όπως υποστηρίζει ο Δρ Adrian Meier, επίκουρος καθηγητής της επιστήμης της επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Friedrich-Alexander στη Γερμανία: «Η κοινωνική σύγκριση είναι βαθιά ριζωμένη στην ψυχή μας. Θέλουμε να γνωρίζουμε πώς τα πηγαίνουμε σε σύγκριση με τους συνομηλίκους μας». Στους πρωτόγονους χρόνους είχαμε μόνο την άμεση κοινότητα, τον περίγυρό μας να αντιμετωπίσουμε, ενώ σήμερα έχουμε πρόσβαση σε ανθρώπους από όλον τον κόσμο, πράγμα που σημαίνει ότι οι κοινωνικές συγκρίσεις πραγματοποιούνται με ταχύτητα και σε ευρεία κλίμακα. Επιπλέον, δεν συγκρίνουμε τους εαυτούς μας απλώς με άλλους ανθρώπους, συγκρίνουμε τον εαυτό μας με βελτιστοποιημένες εκδόσεις άλλων ανθρώπων! Δεν είναι περίεργο που νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε: το παιχνίδι είναι στημένο.
Τα παραπάνω έχουν καταστρεπτική επίδραση στην ψυχική μας υγεία —από αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση έως προβλήματα με την εμφάνιση, την εικόνα του σώματος και την ταυτότητα—, καθώς οι άνθρωποι χάνουν τον έλεγχο του ποιοι είναι, τι τους αρέσει και τι έχουν καταφέρει. «Όταν συγκρίνουμε την αληθινή μας πραγματικότητα με τις ρόδινες ζωές άλλων ανθρώπων, οι δικές μας ελλείψεις αρχίζουν να ξεχωρίζουν», λέει η Δρ Olivia Remes, ερευνήτρια ψυχικής υγείας από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Καταλήγοντας, θα ήταν ωφέλιμο αντί να διαγράψουμε τελείως και απότομα ορισμένες εφαρμογές, όπως το Instagram, να περιορίσουμε τον χρόνο που σπαταλάμε σε αυτές, όσο το δυνατόν περισσότερο. Αντί να ξοδεύουμε ώρες παρατηρώντας τις φωτογραφίες και τα στιγμιότυπα από τις ιδανικές, όπως παρουσιάζονται, ζωές άλλων ανθρώπων, είναι προτιμότερο να κάνουμε κάτι το όποιο θα αποβεί ποιοτικό για την ψυχική και σωματική μας υγεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why can’t I stop comparing myself to other people on Instagram?, vogue.in, διαθέσιμο εδώ
- The Social Dilemma: Social Media and Your Mental Health, mcleanhospital.org, διαθέσιμο εδώ
- Have we been brain-jacked by Instagram? As we’re given the option to hide likes, we investigate how the ‘gram has rewired our brains for good…, glamourmagazine.co.uk, διαθέσιμο εδώ
