Του Χάρη Κουρή,
Η πτώση μίας αυτοκρατορίας σπάνια συμβαίνει χωρίς προβλήματα, τα οποία δεν κατάφερε να λύσει και απλώς απέκρυψε. Η περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, λόγω των συγκρούσεων Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, Ρωσίας-Ουκρανίας, και άλλων αντιμαχόμενων διπόλων. Όπως μπορεί να δει κανείς από όσα συμβαίνουν, ένα άλλο παρόμοιο μέτωπο είναι αυτό μεταξύ Τατζικιστάν και Κιργιστάν.
Τα συνοριακά επεισόδια μεταξύ των δύο χωρών συμβαίνουν για διαφόρους λόγους. Πρώτον, πριν την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης, η εθνοτική συγκρότηση της Κεντρικής Ασίας ήταν αρκετά μπλεγμένη, με τη μία εθνοτική ομάδα να κυριαρχεί σε μία πεδιάδα, αλλά μέσα σε αυτήν την πεδιάδα να βρίσκεται και θύλακας μίας άλλης εθνοτικής ομάδας. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση, καθώς υπάρχει και σημαντική γλωσσική διαφορά, με τους Τατζίκους να μιλάνε μία περσική διάλεκτο (συνεπώς κομμάτι του ιρανικού υποκλάδου, του ινδοϊρανικού κλάδου των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών), και τους Κιργιζίους να μιλάνε μία τουρκική γλώσσα του κυπτσακικού κλάδου (μαζί με τα Καζαχικά – οι Τούρκοι της Ανατολίας είναι Ογούζοι, μαζί με τους Αζέρους και τους Τουρκμένους). Η σοβιετική κυβέρνηση, σε αυτήν την περίπτωση, δεν προχώρησε σε ανταλλαγές πληθυσμών, αλλά έδωσε τις μειονοτικές περιοχές στην αντίστοιχη ΣΣΠ (Σοβιετική Σοσιαλιστική Πολιτεία), με αποτέλεσμα να υπάρχουν εδάφη μέσα στο ένα κράτος, τα οποία ανήκουν σε ένα γειτονικό.
Υπάρχει, όμως, και άλλος ένας λόγος. Ο Emomali Rahmon, πρόεδρος της χώρας από το 1994 (εκ των πραγμάτων αρχηγός του κράτους ήδη από το 1992), σκοπεύει να παραιτηθεί, και να δώσει την εξουσία στον γιο του, Rustam Emomali Rahmon, πρόεδρο της Βουλής και δήμαρχο της πρωτεύουσας. Μία τέτοια κίνηση, συνήθως, προκαλεί υποψίες περί αστάθειας του καθεστώτος, με αποτέλεσμα ύστερα, ο ηγέτης να επιδιώκει να αποδείξει ότι είναι δυνατός, θέτοντας τέλος στις αμφιβολίες των επικριτών του. Παράλληλα, στην Αυτόνομη Περιοχή του Άνω Badakhshan (με πληθυσμό Παμιριτών, μίας ανατολικής ιρανικής εθνότητας) σημειώνονται αρκετές διαδηλώσεις από τον Νοέμβριο, τις οποίες η κυβέρνηση προσπαθεί να αποσιωπήσει.
Όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν σε μόνιμη βάση ένα εύφλεκτο μείγμα, το οποίο «εκρήγνυται» εύκολα και συχνά. Η πιο πρόσφατη σύγκρουση συνέβη από τις 14 μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου. Η Ρωσία αγνόησε αυτό το γεγονός ως άλλο ένα συνοριακό επεισόδιο μέσα στη σφαίρα επιρροής της, αλλά αυτή η φορά είναι διαφορετική. Τα άλυτα συνοριακά προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών, συχνό αντικείμενο εθνικιστικής ρητορείας, χρησιμοποιήθηκαν από το Τατζικιστάν ως δικαιολογία για μία επίθεση μεγαλύτερη από το σύνηθες μέγεθος. Οι ένοπλες δυνάμεις του Τατζικιστάν βομβάρδισαν με το πυροβολικό τους διάφορες συνοριακές περιοχές, κοντά στην περιοχή Bulak-Bashy. Το μεσημέρι της 14ης Σεπτεμβρίου, τοπικοί ηγέτες συναντήθηκαν για να συζητήσουν για την κατάσταση. Παράλληλα, στις 16 Σεπτεμβρίου έγινε συνάντηση μεταξύ του Rahmon και του Sadyr Japarov (προέδρου του Κιργιστάν) στη Σαμαρκάνδη (πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν), στο πλαίσιο της ευρύτερης συνάντησης του Οργανισμού Συνεννόησης της Σαγκάης.
Παρ’ όλα αυτά, ο βομβαρδισμός εντάθηκε την επόμενη μέρα, με στόχο τα χωριά Kulundu, Maksat, και Dzahni-Dzher. Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 36 νεκροί, και 136.000 πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τις κατοικίες τους. Επίσης, προκλήθηκαν ζημιές σε τοπικές υποδομές, στο αεροδρόμιο της περιοχής Batken, και σε μία γέφυρα. Στις 18 Σεπτεμβρίου, οι αρχές του Κιργιστάν σε ενημέρωσή τους, αύξησαν τον αριθμό των νεκρών σε τουλάχιστον 59, ενώ από την πλευρά του Τατζικιστάν, οι νεκροί είναι γύρω στους 35. Οι τραυματίες εννοείται ότι είναι περισσότεροι, με πολλούς να τους υπολογίζουν σε εκατοντάδες.
Η Ρωσία δεν έχει μείνει αμέτοχη σε αυτήν την κατάσταση. Ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin, μίλησε και με τους δύο ομολόγους του, προσπαθώντας να τους πείσει να λύσουν τα προβλήματά τους μέσω του διαλόγου. Παρά το γεγονός αυτό, και από το γεγονός ότι η Ρωσία προσπαθεί να δείξει στον έξω κόσμο μία εικόνα ενότητας της σφαίρας επιρροής της, η πραγματικότητα δείχνει ότι τα προβλήματα δεκαετιών, η εθνικιστική ρητορεία και η υπόνοια αδυναμίας του ηγέτη της σφαίρας, δύσκολα θα σταματήσουν την προσπάθεια για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών». Εξ άλλου, η δύναμη και η ορμή της επίθεσης δείχνουν ότι είχε σχεδιασθεί από καιρό, και ίσως να έχει ως στόχο ακόμα και την εθνοκάθαρση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fighting flares on disputed Kyrgyzstan-Tajikistan border, killing 24 people, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- At least 24 killed in clashes on Kyrgyzstan, Tajikistan border, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Kyrgyz-Tajik border conflict death toll nearly 100, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- More than a ‘Border Skirmish’ Between Kyrgyzstan and Tajikistan, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
