Της Ελένης Μανουδάκη,
Οι δυνάμεις της τεχνητής νοημοσύνης καθορίζουν την πραγματικότητα και μας απασχολούν όλο και περισσότερο. Μας έχουν βοηθήσει σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας μας και τα τελευταία χρόνια φαίνεται να εισχωρούν με ραγδαίους ρυθμούς στον χώρο της Τέχνης. Πολλοί καλλιτέχνες δείχνουν να ανησυχούν για αυτή τη εξέλιξη, όχι όμως και ο Refik Anadol. Είναι εύκολο να χαθεί κανείς στις σουρεαλιστικές εγκαταστάσεις του, αλλά αν κοιτάξει λίγο πιο προσεκτικά θα συνειδητοποιήσει ότι το έργο του αποτελείται από εκατομμύρια μικροσκοπικά κομμάτια και κάθε μικρό σημείο αντιπροσωπεύει ένα τμήμα του οράματός του για το μέλλον μας.
Το σύνολο των έργων τεχνητής νοημοσύνης συναντά τη δημιουργικότητα στο σημείο, όπου άνθρωπος και μηχανές γίνονται ένα. Αξιοποιώντας, λοιπόν, ως πρώτη ύλη τα δεδομένα που ρέουν γύρω μας και έχοντας για συνεργάτη το νευρωνικό δίκτυο ενός μηχανογραφημένου εγκεφάλου, καλλιτέχνες όπως ο Anadol ζωγραφίζουν με ένα νοήμον πινέλο, χαρίζοντάς μας ριζοσπαστικές απεικονίσεις ψηφιοποιημένων αναμνήσεών μας και διευρύνοντας τις δυνατότητες της αρχιτεκτονικής, της αφήγησης και του σώματος που βρίσκεται σε κίνηση. Τελικά, τα δεδομένα είναι πραγματικά αριθμοί. Δεν έχουν κανενός είδους εσωτερικό δέρμα ή σκελετό. Αυτό που προσπαθεί να κάνει ως καλλιτέχνης είναι να βρει έναν αλγόριθμο που μπορεί να αφηγηθεί και να κάνει ορατή την αόρατη φύση των δεδομένων.
Το μεγαλύτερο μέρος της τέχνης του Anadol είναι εμπνευσμένο από τεράστια σύνολα δεδομένων, καθώς αυτός χρησιμοποιεί νοημοσύνη μηχανών και αλγόριθμους για να δημιουργήσει οπτικοποιήσεις, αυτό που ο ίδιος ονομάζει «γλυπτά δεδομένων» και «μηχανικές ψευδαισθήσεις». Άρχισε βρίσκοντας 113 εκατομμύρια εικόνες της Νέας Υόρκης στο διαδίκτυο και αφήνοντας τη μηχανή να μάθει από όλο αυτό το σύνολο δεδομένων. Μετά βρήκε τον τρόπο να σβήσει τους ανθρώπους από αυτά τα δεδομένα και να επικεντρωθεί μόνο στα κτίρια, τη φύση και το περιβάλλον. Μόλις αφαιρέθηκαν όλες οι εικόνες ανθρώπων, ο Anadol έμεινε με 10 εκατομμύρια φωτογραφίες της Νέας Υόρκης. Τροφοδοτώντας συνεχώς τη μηχανή μέσω ενός αλγόριθμου μηχανικής μάθησης που δημιουργούσε οπτικούς συνειρμούς, κατάφερε να την «εκπαιδεύσει». Για παράδειγμα, όταν έβλεπε πολλές φωτογραφίες του Αγάλματος της Ελευθερίας, που είχαν ληφθεί από ελαφρώς διαφορετικές οπτικές γωνίες, ο αλγόριθμος «απορροφούσε» πληροφορίες για να τη βοηθήσει να δημιουργήσει μια κινούμενη, μεταβαλλόμενη εικόνα που αντιπροσώπευε ολόκληρο τον κύκλο ζωής της δομής.
Ο Anadol κάλυψε τους τοίχους και το πάτωμα ενός λεβητοστασίου σε ένα κτίριο στο Κάτω Μανχάταν με αυτό το δυναμικό τοπίο που ερμηνεύθηκε από τη μηχανή. Αν τον ρωτούσε κανείς, θα απαντούσε ότι η μηχανή ονειρεύεται. Όταν μια μηχανή μαθαίνει από εξόδους και μνήμες, όπως έκανε αυτή, μπορεί να δημιουργήσει μια εναλλακτική πραγματικότητα. Το να εφεύρει ένα μηχάνημα που δίνει ένα πλαίσιο δεδομένων και δίνει μια παραισθησιολογική αποτύπωση της πραγματικότητας, ήταν κάτι πραγματικά εμπνευσμένο εκ μέρους του. Αυτό το κομμάτι δημιουργήθηκε για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Φιλαρμονικής του LA, μέσω της χρήσης μισού εκατομμυρίου εικόνων, χιλιάδων ηχογραφήσεων και εκατοντάδων βίντεο από τα αρχεία της ορχήστρας.
Ο Anadol συνηθίζει να συλλέγει από παντού δεδομένα για τη μηχανική του νοημοσύνη. Όταν έμαθε ότι τα περισσότερα δεδομένα συλλέγονται στο αεροδρόμιο της Βοστώνης, ήξερε ότι είχε βρει ένα χρυσωρυχείο. Όλα τα στοιχεία που «εξόρυξε» από αυτό, τα αποτύπωσε σ’ αυτό το έργο που ονομάζεται “Winds of Boston”. Σκέφτηκε ότι αυτή μπορεί να είναι μια απίστευτη ευκαιρία να χρησιμοποιήσει τον άνεμο ως δεδομένο και χρωστική ουσία. Έτσι, πήρε δεδομένα ανέμου ενός έτους της Βοστώνης, αποτελούμενα από τη ριπή και την κατεύθυνση του ανέμου και τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Όπως αναφέρει ο ίδιος: «Δεν σταματάω ποτέ να σκέφτομαι τα δεδομένα ως μέσο ομοειδούς υλικού. Μερικές φορές μπορεί να είναι δεδομένα ανέμου, wi-fi, εξατμίσεις μηχανών, δεδομένα CPU και GPU. Ειλικρινά, οτιδήποτε χρειάζεται το μηχάνημα για να καταλάβει τη ζωή, μπορεί να αποτελέσει παράλληλα υλικό που θα πυροδοτήσει τη φαντασία μου».
Είναι σαφές ότι τα μηχανήματα μπορούν πραγματικά να συλλάβουν τα δεδομένα μας, να αποτυπώσουν τις αποφάσεις και τις αναμνήσεις μας, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο τι θα τους συμβεί. Οι αλγόριθμοι είναι ένας απίστευτος τρόπος οπτικοποίησης αυτού του αόρατου σχεδίου πραγμάτων, καθώς τα μεταμορφώνουν σε μια ποιητική κίνηση. Είναι πολύ ιδιαίτερο ότι ένα μηχάνημα μπορεί να βρει κάτι ενδιαφέρον, το οποίο ένας καλλιτέχνης ίσως να μη το έχει καν σκεφτεί. Μερικές φορές η μηχανή δίνει ευκαιρίες και πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που εμπνέει την ανθρωπότητα και που, πιθανότατα, θα φέρει κάποιο νέο είδος μεθόδων φαντασίας, το οποίο δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Refik Anadol, onassis.org, διαθέσιμο εδώ
- Refik Anadol: Art in the age of machine intelligence, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- This Al-powered art app lets you paint pictures with words, techcrunch.com, διαθέσιμο εδώ
