Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
Όσοι έχουν δει τη διάσημη –και προσωπικά αγαπημένη μου– κωμική σειρά The Big Bang Theory, πιθανόν να θυμούνται τους πρωταγωνιστές να ξεκινούν για μία τρίμηνη αποστολή προς τον μαγνητικό Βόρειο Πόλο, για την πραγματοποίηση πειραμάτων φυσικής, με σκοπό την επιβεβαίωση της Θεωρίας των Χορδών.
Το εγχείρημά τους αυτό ίσως να φαντάζει «βγαλμένο» από κωμική σειρά, όμως οι αποστολές αυτές, τόσο προς την Αρκτική όσο και προς την Ανταρκτική, είναι απολύτως υπαρκτές και αποτελούν το όνειρο χιλιάδων επιστημόνων από πληθώρα τομέων, μεταξύ των οποίων είναι η φυσική, η βιολογία, η χημεία και η γεωλογία.
Φυσικά, στις μόνιμες επιστημονικές βάσεις της Ανταρκτικής, όπου πραγματοποιούνται έρευνες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους από χιλιάδες επιστήμονες, η πρόσβαση σε νοσοκομεία και ιατρεία είναι εξαιρετικά δύσκολη, γι’ αυτό και κρίνεται απαραίτητη η παρουσία ιατρών εντός των απομονωμένων αυτών βάσεων. Οι ιατροί αυτοί, όμως, δεν περιορίζονται στη διατήρηση της καλής υγείας των ερευνητών και του υπόλοιπου προσωπικού. Τι άλλο κάνει, λοιπόν, ένας ιατρός στην Ανταρκτική;
Η παρουσία ιατρών στις βάσεις, σε συνδυασμό με την παρουσία ιατρικών ερευνητών, αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία για μελέτη της επιρροής που οι ακραίες καιρικές συνθήκες ασκούν στο ανθρώπινο σώμα και την υγεία μας. Οι μελέτες αυτές όχι μόνο συμβάλλουν στην καλύτερη προστασία των ερευνητών μελλοντικών αποστολών, επιτρέποντας την ακόμα μεγαλύτερη πρόοδο της επιστήμης, αλλά βοηθούν άμεσα και τον τομέα της διαστημικής ιατρικής, αφού στο διάστημα επικρατούν επίσης ακραίες καιρικές συνθήκες και καταστάσεις εγκλεισμού.
Όσον αφορά την έρευνα που εστιάζει στην υγεία των ερευνητών της Ανταρκτικής, αξιοσημείωτη είναι η ποικιλία τομέων που εξετάζονται. Συγκεκριμένα, η έρευνα αφορά τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία των επιστημόνων, την προσαρμογή του ανθρώπινου σώματος στην ακραία θερμοκρασία, τις αλλαγές στη διατροφή, την επιδημιολογία και την εξάπλωση παθογόνων μικροοργανισμών στο συγκεκριμένο κλίμα, καθώς και τις αλλαγές στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Τέλος, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μελέτες φωτοβιολογίας, οι οποίες αναλύουν τόσο τις ευεργετικές, όσο και τις επιβλαβείς επιπτώσεις του φωτός στους ζωντανούς οργανισμούς, στη συγκεκριμένη περίπτωση στους ανθρώπους.
Εστιάζοντας σε συγκεκριμένα επιστημονικά ευρήματα, αξίζει κανείς να αναφερθεί στις έρευνες ανοσολογίας που έχουν διεξαχθεί στα μέλη του “Australian National Antarctic Research Expedition”, που παρέμειναν στις συνθήκες αυτές απομόνωσης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα πορίσματά τους έδειξαν μειωμένη ανταπόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος των ανθρώπων στην απομόνωση και τον περιορισμό που επιβάλλει ο βαρύς χειμώνας της Ανταρκτικής.
Ειδικές εργαστηριακές έρευνες που έχουν διεξαχθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών έχουν δείξει ότι το 30% των ατόμων που εργάζεται στην Ανταρκτική έχει μειωμένες ανοσοβιολογικές αποκρίσεις, τόσο εξαιτίας περιβαλλοντικών παραγόντων, όσο και εξαιτίας ψυχολογικών, όπως το άγχος που συνοδεύει την απομόνωση. Σε πολλούς έχει ακόμα παρατηρηθεί η «επανενεργοποίηση» ιών που βρίσκονταν προηγουμένως στο σώμα σε λανθάνουσα κατάσταση, δηλαδή χωρίς να πολλαπλασιάζονται ή να προκαλούν συμπτώματα στον φορέα. Το φαινόμενο αυτό ακόμη μελετάται.
Όπως γίνεται λοιπόν εμφανές, η Ανταρκτική δεν είναι μονάχα ένας τόπος που χάρη στα ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα του πλανήτη μας προσφέρεται για καινοτόμες έρευνες στη φυσική, αλλά είναι και ένα μέρος με κλίμα μοναδικό πάνω στη Γη, όπου μπορεί να πραγματοποιηθεί πληθώρα ερευνών που αφορούν την ανθρώπινη υγεία και ευημερία, ακόμη και στις πιο αντίξοες των συνθηκών!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Human Biology and Medicine, antarctica.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Antarctic isolation: immune and viral studies, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
