Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία τείνει να αποτελεί σταδιακά το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μας, αφού μας παρέχει τις υπηρεσίες της σε πολλούς τομείς, όπως τον ενημερωτικό, τον εκπαιδευτικό, τον ψυχαγωγικό, τον εργασιακό κ.ά. Ειδικότερα, στη διάρκεια της πανδημίας, το ηλικιακό φάσμα των χρηστών της τεχνολογίας διευρύνθηκε σημαντικά, εφόσον μικροί και μεγάλοι κλήθηκαν να συνεχίσουν τις υποχρεώσεις τους εξ αποστάσεως μέσω αυτής. Εστιάζοντας στην ψυχαγωγική χρήση της, παρατηρήθηκε στατιστική έξαρση των φαινομένων διαδικτυακού εκφοβισμού κυρίως σε παιδιά και εφήβους, φαινόμενο γνωστό και ως cyberbullying.
Ο όρος «διαδικτυακός εκφοβισμός» επινοήθηκε από τον Καναδό εκπαιδευτικό Bill Belsey (2000) στο πλαίσιο διάλεξής του με θέμα «Cyberbullying: An Emerging Threat for the “Always On” Generation — for parents and teachers», για να ορίσει τη διαδικασία στόχευσης κατ’ επανάληψη ενός παιδιού ή εφήβου που δεν μπορεί να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του από κάποιον άλλον συνομήλικο, μέσω της χρησιμοποίησης της τεχνολογίας, με σκοπό την εκ προθέσεως ταπείνωση, απειλή ή παρενόχληση του θύματος. Πραγματοποιείται από μια ομάδα ή ένα άτομο, χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές μορφές της επικοινωνίας, όπως μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mails), άμεσα μηνύματα κειμένου που ανταλλάσσουν άτομα που έχουν γίνει φίλοι μέσω κάποιας υπηρεσίας κοινωνικής δικτύωσης (Messenger, Instagram ή Twitter), game lobbies, ιστοσελίδες (websites), μηνύματα, φωτογραφίες και βίντεο από ή και προς κινητά τηλεφώνα (Campbell, 2005, Paulson,2003, Peterson, 2002).
Το φαινόμενο παρατηρείται πιο συχνά σε ώρες που τα παιδιά βρίσκονται στο σπίτι και έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τον τελευταίο καιρό, με την εμφάνιση των κινητών συσκευών (smartphone, tablets), το bullying μέσω Internet εντάθηκε, μιας και ολοένα και περισσότερα παιδιά έχουν πρόσβαση στους υπολογιστές της νέας αυτής μορφής.
Πρέπει οπωσδήποτε να διευκρινιστεί ότι cyberbullying θεωρείται και η εξάπλωση μιας φήμης ή ενός κουτσομπολιού μέσω διαδικτύου με σκοπό την ηθική εξόντωση του θύματος ή ακόμη και ο ψηφιακός αποκλεισμός του υποψήφιου θύματος από κάποια ομάδα, μορφή η οποία κερδίζει στις μέρες μας αρκετό έδαφος.
Το bullying σχετίζεται με την υπεροχή δύναμης από πλευράς του θύτη, η οποία δεν περιορίζεται μόνο σε σωματική και μπορεί να σχετίζεται με την κοινωνική θέση του παιδιού, καθώς και με τις δεξιότητές του (Schultze-Krumbholz/Scheithauer/Braun,ψ2013). Η άσκηση δύναμης από τον θύτη, που συμπορεύεται με μία άδικη μεταχείριση, αντιβαίνει στα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην αντίθετη πλευρά, «τα θύματα είναι συνήθως άτομα μοναχικά, αδύναμα (Χαντζή, Χουντουµάδη & Πατεράκη, 2000), αγχώδη, ανασφαλή, ήσυχα, ευαίσθητα, με ελάχιστους ή καθόλου φίλους (Ασηµακόπουλος, Χατζηπέµος, Σουµάκη, ∆ιαρεµέ, Γιαννακοπούλου, & Τσιάντης, 2008) και με περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες».
«Το βασικότερο, όμως, χαρακτηριστικό τους που τα διαφοροποιεί από τους συνομηλίκους τους είναι η ψυχική ή σωματική τους αδυναμία (Τσιάντης, 2008). Το θύμα σπάνια αντιδρά ή αμύνεται σε μια εκφοβιστική συμπεριφορά. Συνήθως αποσύρεται, κλαίει ή θυμώνει». Επιπλέον, να τονιστεί ότι η συμπεριφορά του δεν είναι προκλητική ή επιθετική (Χαντζή, Χουντουµάδη & Πατεράκη, 2000). Ωστόσο, υπάρχουν και τα προκλητικά θύματα, τα οποία είναι υπερκινητικά, δεν συνεργάζονται και παρενοχλούν τους άλλους. Στην κορύφωση μίας σύγκρουσης, όμως, μετατρέπονται σε θύτες. Τα θύματα που μετατρέπονται σε θύτες στηρίζονται σε απλές αφορμίσεις, προκειμένου να «ανταποδώσουν» τα όσα δεινά πέρασαν και να λάβουν την προσωπική τους δικαίωση και ίσως ψυχολογική λύτρωση, ώστε να αποτινάξουν το στίγμα του «θύματος».
«Ανά την Ευρώπη, 6% των παιδιών 9-16 ετών που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο αναφέρουν ότι έχουν παρενοχληθεί διαδικτυακά, ενώ μόλις τα μισά από τα πρώτα (3%) ομολογούν ότι έχουν παρενοχλήσει άλλα παιδιά. Μάλιστα, υπάρχει σχέση μεταξύ διαδικτυακής παρενόχλησης και παρενόχλησης στον πραγματικό κόσμο (online/offline bullying): 56% όσων έχουν κάνει διαδικτυακό bullying είπαν ότι το έχουν κάνει και στον πραγματικό κόσμο, ενώ 55% των θυμάτων διαδικτυακού bullying ανέφεραν ότι είχαν πέσει θύματα bullying και στην καθημερινή ζωή. Ανάμεσα σε αυτούς που δεν κάνουν bullying στους άλλους, το να πέσουν οι ίδιοι θύματα bullying είναι σχετικά σπάνιο. Μόνο 8% αυτών έχουν πέσει θύματα διαπροσωπικού bullying και 4% διαδικτυακού».
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μια τέτοια περίπτωση;
Ένας τρόπος που προϋποθέτει τσαγανό είναι να απαιτήσουν με αποφασιστικό τρόπο από αυτόν που τους παρενοχλεί να σταματήσει. Αν αυτό δεν λειτουργήσει, μπορούν να αγνοήσουν τις επιθέσεις ή ακόμη και να αποκλείσουν την επικοινωνία με αυτόν που τους ενοχλεί (μπλοκάρισμα). Οπωσδήποτε, αυτό που μπορούν και οφείλουν να κάνουν είναι να ζητήσουν βοήθεια είτε από τους γονείς τους, είτε από την αστυνομία, είτε από τους ειδικούς οργανισμούς και φορείς που υπάρχουν για το cyberbullying ή την προστασία των παιδιών.
Οι γονείς είναι σημαντικό να έχουν επικοινωνία με τα παιδιά τους και να συμβουλευτούν κάποιον ειδικό εάν υποπέσει κάτι στην αντίληψή τους. Το ευρύτερο φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον ενός υποψήφιου θύματος μπορεί να λειτουργήσει ως «ασπίδα προστασίας» με το να καταγγείλει οτιδήποτε φανεί ύποπτο. Παραδείγματος χάριν, αν ένα παιδί βλέπει ότι ένας φίλος του πέφτει θύμα cyberbullying, πρέπει να το πει στους γονείς ή στους δασκάλους του, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα.
Σε κάθε περίπτωση, συμπεραίνουμε πως είναι απαραίτητη η ενημέρωση μικρών και μεγάλων για το φαινόμενο, με αποτέλεσμα τα κρούσματα του cyberbullying αφενός να εντοπίζονται και αφετέρου να δέχονται την απαιτούμενη βοήθεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bullying: Το προφίλ του θύτη, του θύματος και τι μπορούν να κάνουν οικογένεια και σχολείο, enallaktikidrasi.com, διαθέσιμο εδώ
- ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ, sites.google.com, διαθέσιμο εδώ
