Της Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου,
Εν συνεχεία του Α’ Μέρους του άρθρου, που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα μας στις 10 Σεπτεμβρίου 2022 (διαθέσιμο εδώ), προχωρούμε στο Β’ και τελευταίο μέρος της παρουσίασης, σε αυτό των Αισθητηριακών Διαταραχών Επεξεργασίας. Κάνοντας μία μικρή ανακεφαλαίωση στα όσα έχουμε έως τώρα αναλύσει, οι παραπάνω διαταραχές προκύπτουν σε ένα άτομο, όταν δεν μπορεί να επιτελεστεί η διαδικασία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης, δηλαδή όταν παρατηρείται δυσκολία στην καταγραφή, επεξεργασία και οργάνωση των αισθητηριακών ερεθισμάτων που λαμβάνουμε από το περιβάλλον, σε επίπεδο εγκεφάλου.
Στο προηγούμενο άρθρο, παρουσιάσαμε τις Διαταραχές Αισθητηριακής Ρύθμισης και αναλύσαμε όλους τους τύπους που υπάγονται σε αυτές, όπως και τις διαφορετικές κλινικές εικόνες που μπορεί να παρατηρούμε στα άτομα με Διαταραχές Αισθητηριακής Ρύθμισης. Στο παρόν άρθρο, θα διερευνήσουμε και θα εξετάσουμε περαιτέρω τις Διαταραχές Αισθητηριακής Επεξεργασίας και πιο συγκεκριμένα, θα μιλήσουμε για τις Διαταραχές Αισθητηριακής Διάκρισης και τις Διαταραχές Κινητικού Ελέγχου.
Με τον όρο Αισθητηριακή Διάκριση αναφερόμαστε στην ικανότητα του εγκεφάλου να αναγνωρίζει την ποιότητα, την ποσότητα και την ένταση ενός αισθητηριακού ερεθίσματος. Μέσω της Αισθητηριακής Διάκρισης, μπορούμε να λαμβάνουμε γρήγορα, με σαφήνεια, αλλά και με ακρίβεια τις πληροφορίες που δεχόμαστε, είτε από το εξωτερικό περιβάλλον είτε από το ίδιο μας το σώμα. Ως λειτουργία, αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη της εικόνας σχήματος σώματος, οδηγώντας κατ’ επέκταση στον κινητικό σχεδιασμό και την πράξη. Επιπλέον, είναι σημαντική για την οργάνωση της συμπεριφοράς μας (κινητικής ή συναισθηματικής), ωθώντας μας σε δράσεις, που με τη σειρά τους μας βοηθούν στην προσαρμογή, καθώς και την αλληλεπίδρασή μας με το περιβάλλον.
Με βάση τα παραπάνω, όταν μιλάμε για Διαταραχή Αισθητηριακής Διάκρισης, εννοούμε τη δυσκολία που παρουσιάζεται ως προς την αναγνώριση της ποιότητας, της ποσότητας και της έντασης του προσλαμβανόμενου αισθητηριακού ερεθίσματος. Οι Διαταραχές Αισθητηριακής Διάκρισης μπορούν να παρουσιαστούν σε όλα τα αισθητηριακά μας συστήματα. Επομένως, ως διαταραχές διακρίνονται σε:
- Διαταραχή Απτικής Διάκρισης
- Διαταραχή Αιθουσαίας Διάκρισης
- Διαταραχή Ιδιοδεκτικής Διάκρισης
- Διαταραχή Οπτικής Διάκρισης
- Διαταραχή Ακουστικής Διάκρισης
- Διαταραχή Γευστικής Διάκρισης
- Διαταραχή Οσφρητικής Διάκρισης
Ανά αισθητηριακό σύστημα, η κλινική εικόνα ενός ατόμου με Διαταραχή Αισθητηριακής Διάκρισης τροποποιείται, ενώ παρουσιάζονται δυσκολίες σε διαφορετικούς τομείς, δραστηριότητες και λειτουργίες, εμποδίζοντάς το, κατά αυτόν τον τρόπο, να αλληλεπιδράσει επιτυχώς με το περιβάλλον του. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, τα βασικά στοιχεία που παρατηρούμε κατά τις Διαταραχές Αισθητηριακής Διάκρισης είναι ότι τα άτομα:
- Δεν μπορούν να εντοπίσουν τα αισθητηριακά ερεθίσματα με ακρίβεια
- Παρουσιάζουν προβλήματα αναφορικά με την αναγνώριση της ποιότητας των ερεθισμάτων
- Έχουν ανάγκη περισσότερο χρόνο, ώστε να επεξεργαστούν τα προσλαμβανόμενα ερεθίσματα
- Εκτελούν δραστηριότητες με αργούς ρυθμούς
- Έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και πίστη στο ότι έχουν δεξιότητες και στο πώς μπορούν να τα καταφέρουν.
Τρίτη και τελευταία κατηγορία των Αισθητηριακών Διαταραχών Επεξεργασίας είναι οι Διαταραχές Κινητικού Ελέγχου. Οι Διαταραχές Κινητικού Ελέγχου διακρίνονται σε Διαταραχές Στάσης και σε Διαταραχές Πράξης. Ειδικότερα, οι Διαταραχές Στάσης αναφέρονται στη δυσκολία του ατόμου να μπορεί να διατηρήσει τη θέση και τη στάση του σώματός του, τόσο κατά την εμπλοκή του σε κινητικές δραστηριότητες, όσο και σε δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε καθιστή θέση, π.χ. τοποθέτηση του σώματος και διατήρηση της κατάλληλης στάσης του κορμού κατά τη δραστηριότητα της γραφής.
Για να περιγράψουμε τις Διαταραχές Πράξης, θα πρέπει πρώτα να ορίσουμε την έννοια Πράξη. Σύμφωνα με την A. J. Ayres (1989), «Η Πράξη είναι μια μοναδική ικανότητα του ανθρώπου, που περιλαμβάνει τον ιδεασμό, τον προγραμματισμό και την εκτέλεση επιδέξιων προσαρμοστικών συμπεριφορών με το περιβάλλον». Πιο απλά, «Η Πράξη περιλαμβάνει τη γνώση του ΤΙ κάνουμε και ΠΩΣ το κάνουμε». Η Πράξη αποτελεί το πλάνο μας για δράση.
Στις Διαταραχές Πράξης περιλαμβάνονται:
- Οι Διαταραχές Στασικής Πράξης, δηλαδή η δυσκολία του ατόμου να μιμηθεί ασυνήθιστες ή και μη, στάσεις
- Οι Διαταραχές Στοματικής Πράξης, δηλαδή η δυσκολία ως προς την αντιγραφή κινήσεων χειλιών, γνάθου και γλώσσας. Συχνά, μπορεί να συσχετιστεί και με δυσκολίες στον λόγο ή / και τη σίτιση
- Οι Διαταραχές Διαδοχικής Πράξης, η δυσκολία δηλαδή στη μίμηση διαδοχικών κινήσεων
- Οι Διαταραχές Κατασκευαστικής Πράξης, που περιλαμβάνει τη δυσκολία ως προς τον συσχετισμό αντικειμένων μεταξύ τους με έναν οργανωμένο τρόπο και η εμπλοκή σε κατασκευαστικές δραστηριότητες, είτε αυτόνομα είτε μέσω κατασκευαστικής αντιγραφής. Η Κατασκευαστική Δυσπραξία μπορεί να εντοπιστεί και στη δυσκολία αντιγραφής σχεδίου δύο διαστάσεων, π.χ. δυσκολία αντιγραφής σχημάτων σε χαρτί
- Οι Διαταραχές Πράξης σε Λεκτική Εντολή, η αδυναμία δηλαδή της κινητικής εκτέλεσης ενεργειών που έχουν δοθεί μέσω λεκτικής οδηγίας
- Οι Διαταραχές Αμφίπλευρου Κινητικού Συντονισμού, δηλαδή η δυσκολία συντονισμού μεταξύ των μερών του σώματος που βρίσκονται στα δεξιά με εκείνα που βρίσκονται στα αριστερά.
Όπως αναφέραμε και στο Α’ Μέρος του άρθρου, τα άτομα που αντιμετωπίζουν κάποια ή κάποιες από τις παραπάνω δυσκολίες μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από τη ένταξή τους σε προγράμματα εργοθεραπείας, που η θεραπευτική προσέγγιση θα γίνει υπό το πρίσμα του Πλαισίου Αναφοράς της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης. Λαμβάνοντας την κατάλληλη θεραπευτική φροντίδα, τόσο τα άτομα με Διαταραχές Αισθητηριακής Διάκρισης, όσο και εκείνα με Διαταραχές Κινητικού Ελέγχου θα μπορέσουν να ενισχύσουν τις δεξιότητές τους, ανακτώντας ή καλλιεργώντας την πίστη στον εαυτό, αλλά και την αυτοεκτίμησή τους. Με άλλα λόγια, θα μπορέσουν να δουν σημαντική βελτίωση στην καθημερινότητά τους αλλά και γενικότερα, στην ποιότητα ζωής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Signs of Sensory Processing Disorder (SPD) in Adults, additudemag.com. Διαθέσιμο εδώ
- What is sensory processing disorder?, familydoctor.org. Διαθέσιμο εδώ
- Sensory Processing Disorder: Understanding Sensory Issues in Children, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
- Does My Child Have a Sensory Disorder?, healthcare.utah.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Διαταραχή Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης Σε Παιδιά Με Αυτισμό Ή Άλλες Αναπτυξιακές Διαταραχές Και Επιπτώσεις Στην Συμπεριφορά, Τις Δεξιότητες Και Την Σχολική Προσαρμογή, kykloslogotherapeias.gr. Διαθέσιμο εδώ
