Του Βασίλη Μυρλίδη,
Στην Ελλάδα οι προκλήσεις που προκύπτουν από την ενεργειακή κρίση συνοψίζονται σε αυτές που πρέπει να αντιμετωπιστούν βραχυπρόθεσμα, όπως οι δεσμεύσεις για μείωση της ζήτησης ενέργειας στις ώρες αιχμής για αυτό το χειμώνα, την αντιμετώπιση του ήδη υψηλού κόστους ενέργειας, αλλά και την αντιμετώπιση ενδεχόμενων ελλείψεων ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που θα οδηγούσε σε αναγκαστικές διακοπές ρεύματος. Οι πιο σημαντικές προκλήσεις κατ’ εμέ, όμως, είναι αυτές που πρέπει να αντιμετωπιστούν μακροπρόθεσμα, όπως η πράσινη μετάβαση, η κλιματική ουδετερότητα, η κάλυψη των αναγκών για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και η ενεργειακή αναβάθμιση του ήδη ενεργοβόρου κτιριακού τομέα. Τα μικρά κράτη, όπως η Ελλάδα, πρέπει να δρουν έξυπνα, να είναι συνεχώς σε εγρήγορση και να αντισταθμίζουν τις αδυναμίες τους για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν. Διαφορετικά, αυτά μπορεί να είναι πολύ ευάλωτα εάν δεχτούν πιέσεις. Μια τέτοια πίεση στην Ελλάδα, τη δεδομένη στιγμή, είναι η κρίση ενεργείας. Σίγουρα, το φαινόμενο αφορά όλη την Ευρώπη, αλλά από την στιγμή που η Ευρώπη αδυνατεί να προτείνει ουσιαστικές λύσεις στο ζήτημα, η Ελλάδα πρέπει να δράσει αποφασιστικά και γρήγορα.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας άμεσα, είναι η δέσμευση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 5% στις ώρες αιχμής, αλλά και η επιδότηση του υψηλού κόστους ενέργειας που καλούνται να πληρώσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Αυτό θα οδηγούσε σε μείωση των τιμών και της κατανάλωσης φυσικού αερίου από ηλεκτροπαραγωγή. Τα δύσκολα ξεκινάνε με το στόχο της μείωσης ζήτησης στις ώρες αιχμής (7 το απόγευμα με 10 το βράδυ), καθώς το 65% της τελικής κατανάλωση ενέργειας προέρχεται από δίκτυα χαμηλής τάσης, δηλαδή από νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις. Οι μετρητές είναι παλιοί και έτσι δεν δύναται να παρακολουθείται η ωριαία κατανάλωση, αυτό είναι ένα πρόβλημα που θα είχε λυθεί, εάν είχαν εγκατασταθεί έξυπνοι μετρητές, όπως σε όλη την Ευρώπη (το project ύψους €1 δις έχει δημοπρατηθεί από το 2014, αλλά ακόμα σέρνεται). Συνεπώς, η συνδρομή των νοικοκυριών και μικρών επιχειρήσεων στην εξοικονόμηση μπορεί να επιδιωχθεί, κυρίως, μέσω επιδοτήσεων σε αυτούς που περιορίζουν την κατανάλωση κατά 15% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2021. Αν και σαν ιδέα, η λογική είναι ορθή, πάλι θα υπάρχουν πολλά προβλήματα, καθώς δεν κατοικούν όλοι στην ίδια κατοικία με το 2021, δεν έχουν όλοι τις ίδιες ανάγκες για ενέργεια με αυτές που είχαν το 2021 (π.χ. μία οικογένεια μπορεί να έχει αποκτήσει παιδιά, άρα και αυξημένες ανάγκες για ενέργεια) και φυσικά οι καιρικές συνθήκες μπορεί να διαφέρουν, άρα εξ ’ορισμού και οι ανάγκες για κατανάλωση σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2021.
Το βάρος πέφτει, λοιπόν, στις ενεργοβόρες βιομηχανίες, και τις μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες συγκεντρώνουν αθροιστικά το 35% της ζήτησης. Εδώ το πρόβλημα για μείωση της ενέργειας έγκειται στον προσδιορισμό των ωρών αιχμής, τις επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και την οικονομία, αλλά και το προσδιορισμό του κόστους αποζημίωσης (κίνητρο) στις επιχειρήσεις που εθελοντικά, θα κατεβάζουν τους διακόπτες έναντι αμοιβής για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι οι ώρες αιχμής την χειμερινή περίοδο εμφανίζονται με τη δύση του ηλίου μέχρι τις 10 το βράδυ (18:00 – 22:00 μ.μ.), και δεν αποκλείεται η ζώνη των περικοπών φορτίων να επεκταθεί και το πρωί το διάστημα 09:00 με 10:00 π.μ., που οι τιμές της ενέργειας είναι υψηλές. Αρχικά, οι βιομηχανίες και οι μεγάλες επιχειρήσεις, καλούνται να συμμετάσχουν στην εξοικονόμηση φορτίων μέσω δημοπρασιών έναντι αμοιβής, δηλώνοντας τα φορτία που μπορούν να περικόψουν, κάνοντας προσφορές και επιλέγοντας βάσει της χαμηλότερης τιμής. Ένα ακόμα σενάριο που εξετάζεται, είναι η σύνδεση των επιδοτήσεων με την εξοικονόμηση ενέργειας, με τις επιχειρήσεις που εμφανίζουν μηδενική εξοικονόμηση να δέχονται και μηδενική επιδότηση.
Με την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, είναι φανερό πως θα μπορούσαν να είχαν γίνει βήματα, που θα διευκόλυναν την κατάσταση, όπως η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών κατανάλωσης, που σήμερα θα έδιναν τη δυνατότητα να μετρηθεί η ωριαία κατανάλωση, να παρέχεται αναλυτική πρόσβαση στο ιστορικό κατανάλωσης ενέργειας στους προμηθευτές ενέργειας και συνεπώς δυνατότητα αποτελεσματικής διαχείρισης των φορτίων μέσω διαφορετικής τιμολόγησης στη διάρκεια του 24ώρου. Παράλληλα, θα εξαφανιζόταν το φαινόμενο της ρευματοκλοπής, φαινόμενο που ίσως διογκωθεί με την ενεργειακή κρίση. Θα δινόταν, επίσης, η δυνατότητα για παρέμβαση και λύση εξ αποστάσεως των προβλημάτων δικτύου, καθώς ο διαχειριστής θα μπορούσε άμεσα να αντιμετωπίσει τις βλάβες. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν είναι τυχαίο ότι ο χειμώνας που έρχεται χαρακτηρίζεται ως πολύ δύσκολος, και αυτό γιατί, όχι μόνο τα νοικοκυριά πρέπει να επωμιστούν αυξημένα κόστη, αλλά αν η προσδοκώμενη εξοικονόμηση δεν επιτευχθεί, τότε ίσως οι υποχρεωτικές διακοπές ρεύματος, εν τέλει να γίνουν πραγματικότητα.
Τέλος, πρέπει να γίνει ειδική μνεία σε αυτό που αποκάλεσα μακροπρόθεσμες προκλήσεις, καθώς ναι μεν η αντιμετώπιση των δυσκολίων για αυτό το χειμώνα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα, αλλά επιπρόσθετα πρέπει να δρομολογηθούν αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Αλλαγές που θα αυξήσουν τη δυναμική και τις αντοχές της χώρας σε πιέσεις, αλλά θα την καταστήσουν και πρότυπο παίκτη στη νέα εποχή της πράσινης μετάβασης. Οι κύριοι τομείς παρέμβασης θα πρέπει να είναι: 1) η αναβάθμιση του κτιριακού τομέα, που δύναται να εξοικονομηθούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, 2) η μετάβαση σε παραγωγή ενέργειας από Α.Π.Ε. και βιοκαύσιμα και 3) η σταδιακή αντικατάσταση του στόλου οχημάτων που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, τόσο ιδιωτικής χρήσης όσο και του δημοσίου στόλου. Η προσέγγιση πρέπει να είναι ολιστική, περιλαμβάνοντας όλες τις βαθμίδες διοίκησης από τοπικό (Δήμοι), σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Ο σχεδιασμός πρέπει να γίνει με συμμετοχή της κοινωνίας, για την κοινωνία και να εφαρμοσθεί από την κοινωνία. Ειδάλλως, μπορεί να δημιουργηθούν υποψίες στους πολίτες, κάτι που σε μία εποχή που οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις θα οδηγούσε σίγουρα στο να μην προχωρούν οι εξελίξεις.
Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για εύρεση λύσεων όσων αφορά την αντιμετώπιση των τεχνικών εμποδίων και την εύρεση χρηματοδότησης, αρκεί ο σχεδιασμός να είναι βιώσιμος και ο χαρακτήρας του να είναι επιχειρηματικός, δηλαδή, να προσδοκά στη δημιουργία οφέλους για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Σίγουρα, τόσο η αντιμετώπιση των άμεσων συνεπειών της ενεργειακής κρίσης, όσο και ο σχεδιασμός της επόμενης μέρας είναι μια δύσκολη υπόθεση. Παρόλα αυτά, ως μικρό κράτος, πρέπει να δράσουμε συνεκτικά, να αναλάβουμε ρίσκα και να δημιουργήσουμε το δικό μας πρότυπο μοντέλο. Εν τέλει, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε, αυτό ακριβώς πρέπει να κάνουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πράσινη Συμφωνία: το κλειδί για μια κλιματικά ουδέτερη και βιώσιμη ΕΕ, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Οι ώρες υψηλού κινδύνου για περικοπές ενέργειας, Καθημερινή έντυπη έκδοση 9/20/2022, Χρύσα Λιάγγου
- Το στοίχημα θα κριθεί στην ενεργοβόρα βιομηχανία, Καθημερινή έντυπη έκδοση 9/20/2022, Χρύσα Λιάγγου
- Δύσκολη η κλιμακωτή επιδότηση των λογαριασμών ρεύματος, Καθημερινή έντυπη έκδοση 9/20/2022, Χρύσα Λιάγγου
