Του Παναγιώτη Κανδρή,
Κάποιες στιγμές οι καταστάσεις είναι τόσο άσχημες και τραγικές, που αναγκαζόμαστε να πιστέψουμε στη λύτρωση και να αγωνιστούμε με όλο μας το «είναι», για να προχωρήσουμε. Η δίκη της Νυρεμβέργης είναι μια τέτοια στιγμή. Ξεκίνησε στις 20 Νοεμβρίου του 1945. Ήταν ουσιαστικά η δίκη των Ναζιστών υψηλόβαθμων και κυρίως χαμηλόβαθμων αξιωματικών και στρατιωτικών, οι οποίοι δεν κατάφεραν να αποκρύψουν την ταυτότητά τους ή προδόθηκαν από παλαιούς τους συντρόφους, στην προσπάθεια των δεύτερων να σωθούν.
Η πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή της δίκης προέρχεται από συμφωνία της Αγγλίας, της Ε.Σ.Σ.Δ. και της Γαλλίας. Η δίκη έγινε στο λεγόμενο «Μέλαθρον της δικαιοσύνης», κτήριο που υπέστη ελάχιστες καταστροφές κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιλογή αυτή είχε τεράστια συμβολική σημασία, καθώς εκεί συνεδρίαζε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα. Η «έδρα» αποτελούταν από οκτώ άτομα από την Αγγλία, τις Η.Π.Α., τη Γαλλία και την Κίνα, με την κάθε χώρα να εκπροσωπείται από δύο μέλη. Και αυτή η επιλογή ήταν στοχευμένη, καθώς οι Ναζιστές δικάστηκαν ουσιαστικά από τους νικητές του πολέμου. Έτσι, τα μέλη του δικαστηρίου αντιπροσώπευαν τις συμμαχικές δυνάμεις.
Το κατηγορητήριο ήταν «πλούσιο», κατηγορίες περί συνομωσίας και εγκλημάτων πολέμου, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και κατά της ειρήνης συνολικά. Ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας χαρακτηρίζονταν «η δολοφονία, η εξολόθρευση, η υποδούλωση, ο εκτοπισμός… ή οι διώξεις με βάση πολιτικά, φυλετικά ή θρησκευτικά κριτήρια». Συνολικά 22 κατηγορούμενοι δικάστηκαν. Ο βιομήχανος Γκούσταβ Κρουπ δεν παρέστη, λόγω ηλικίας και προβλημάτων υγείας. Ένας άλλος κατηγορούμενος, ο Ρόμπερτ Λέι, έβαλε ο ίδιος τέλος στη ζωή του πριν την έναρξη της δίκης.
Τον Σεπτέμβριο του 1946 ελήφθησαν οι αποφάσεις σχετικά με την τύχη των εγκληματιών. Οι 18 από αυτούς κρίθηκαν ένοχοι. Οι ποινές που τους επιβλήθηκαν κυμαίνονταν από 10 χρόνια φυλάκισης έως την εκτέλεση. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Χέρμαν Γκέρινγκ, ο οποίος αυτοκτόνησε πριν να απαγχονιστεί. Αργότερα έλαβαν χώρα και ξεχωριστές δίκες για αδικήματα διάφορων ομάδων και οργανώσεων, όπως της γερμανικής κυβέρνησης, του τμήματος ασφάλειας (Γκεστάπο), του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και των ταγμάτων ασφαλείας (SA). Επίσης, αφορούσαν και χαμηλόβαθμους αξιωματικούς, αλλά και επιστήμονες που διεξήγαν τα απάνθρωπα πειράματα που σχετίζονταν με την «άρια» φυλή. Οι δίκες διεξήχθησαν υπό την αιγίδα των Η.Π.Α.
Την περίοδο εκείνη εμφανίστηκαν οι «λεγόμενοι κυνηγοί των Ναζί», οι οποίοι ανέλαβαν με το αζημίωτο να καταδιώξουν και να παραδώσουν στη δικαιοσύνη αρκετούς Ναζί φυγάδες. Βέβαια, αρκετοί αθώοι σκοτώθηκαν αδίκως λόγω του φανατισμού, πίσω από τον οποίο κρύβονταν ορισμένες φορές και προσωπικά πάθη. Πολλοί Ναζί στρατιώτες κυρίως δικάστηκαν στις χώρες που έδρασαν, αφού δεν κατάφεραν να διαφύγουν πριν την πτώση του τρίτου Ράιχ. Ο σημαντικότερος αξιωματικός που δικάστηκε στην Πολωνία, όπου έδρασε διαπράττοντας φρικτά αδικήματα, ήταν ο Ρούντολφ Ες, διοικητής στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.
Η δίκη της Νυρεμβέργης άφησε μια γλυκόπικρη γεύση. Η καταδίκη ορισμένων υψηλόβαθμων στελεχών των Ναζιστών δεν ικανοποίησε απόλυτα το περί δικαίου αίσθημα της διεθνούς κοινότητας. Ουσιαστικά, δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη για τα περισσότερα και σκληρότερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν και πολλά στελέχη του ναζιστικού κινήματος παρέμειναν ατιμώρητα και συνέχισαν τη ζωή τους σε υψηλόβαθμες θέσεις. Τα γεγονότα αυτά αποδεικνύουν περίτρανα ότι η δικαιοσύνη εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο, ακόμα και στα πιο τραγικά και φρικτά εγκλήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Burns, Edward (2006), Ευρωπαϊκή Ιστορία-Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, μτφρ. Δαρβέρης, Τάσος, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επίκεντρο
- Encyclopedia.ushmm.org, Το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο της Νυρεμβέργης. Διαθέσιμο εδώ
- Πολίτης, Γιάννης (2020), Δίκη της Νυρεμβέργης: Όταν οι Ναζί καταδικάστηκαν το 1946 για εγκλήματα πολέμου, Έθνος. Διαθέσιμο εδώ
