Της Κωνσταντίνας Φυτάκη,
Η εύρεση κατοικίας, είτε πρόκειται για αγορά, είτε για ενοικίαση, είναι μια διαδικασία, που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αρκετά δύσκολη, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες, σήμερα είναι δύσκολο ένας νέος άνθρωπος να καταφέρει να νοικιάσει ένα σπίτι και να μπορεί παράλληλα να ζει αξιοπρεπώς με τον μισθό του. Πόσο μάλλον να το αγοράσει. Γιατί κάποτε γινόταν κι αυτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν γίνεται λόγος γι εύρεση κατοικίας, μιλάμε για την πρώτη κατοικία, τον χώρο που αποτελεί την βάση οργάνωσης της ζωής και της καθημερινότητάς μας. Αποτελεί θεμέλιο λίθο της ζωής μας, καθώς είναι ο χώρος όπου θα μπορέσουμε να ξεκουραστούμε και να γεμίσουμε εμπειρίες. Το πρόβλημα όμως είναι ότι πλέον, δεν μπορούμε να βρούμε κατοικίες για ενοικίαση σε προσιτές τιμές. Ενώ αξίζει να σημειωθεί, ότι σε αυτή την δύσκολη οικονομικά εποχή, κάποιοι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι και με την έξωση.
Σύμφωνα με έρευνα της Statista για τον συνολικό λόγο των τιμών των κατοικιών προς το εισόδημα στις χώρες του ΟΟΣΑ από το 2005 έως το 2021, φαίνεται ξεκάθαρα, ότι ο λόγος των τιμών των κατοικιών προς το εισόδημα, αυξήθηκε συνολικά με το πέρασμα των χρόνων. Το 2021 αυτή η αντιστοιχία (τιμή κατοικίας προς εισόδημα), έφτανε στο 118% που σημαίνει ότι από το 2011 η αύξηση των τιμών των κατοικιών ξεπέρασε την αύξηση του εισοδήματος κατά 20% περίπου. Σε μία τέτοια περίπτωση είναι εμφανές ότι υπάρχει αναντιστοιχία του εισοδήματος με την τιμή της κατοικίας. Παρ’ όλα αυτά αντί να υπάρξει παράλληλη αύξηση των μισθών, αυτοί παραμένουν στα ίδια επίπεδα (αν όχι χαμηλότερα), ενώ η τιμή των ακινήτων αυξάνεται. Και με αυτά τα δεδομένα, ένας νέος φοιτητής ή εργαζόμενος είναι αναγκασμένος να δώσει ένα μεγάλο μέρος από το εισόδημά του, αν όχι το μεγαλύτερο, στην κατοικία του.
Επιπλέον στις μέρες μας πέραν του ότι μια κατοικία είναι δυσεύρετη (ειδικά στις μεγάλες πόλεις), τα χρήματα που απομένουν από το εισόδημα δεν επαρκούν ούτε για τα βασικά. Σημαντικό σημείο αναφοράς, είναι το παράδειγμα της Βρετανίας, καθώς κοντά το 1/3 των Βρετανών που δεν έχουν ιδιόκτητο σπίτι, βλέπουν τα στεγαστικά τους σχέδια να πηγαίνουν όλο και χειρότερα. Υπήρχε γενικά η πεποίθηση, ότι η πανδημία μπορεί να εξομαλύνει τις πιέσεις, μιας και η εξ αποστάσεως εργασία θα έδινε μεγαλύτερο εύρος αποφάσεων σε όσους εργάζονταν με αυτόν τον τρόπο και ήθελαν να φύγουν. Όμως δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Αντίθετα, μεταξύ του Μαρτίου του 2020 και του Μαρτίου του 2021, υπήρξε αύξηση των τιμών της τάξεως του 10%, με συνεχή αύξηση, ενώ τον Ιούνιο του 2022, υπήρξε σε ετήσια βάση, αύξηση κατά 13%. Παράλληλα, τα ιδιωτικά ενοίκια βρίσκονται σε πρωτοφανή επίπεδα, για τα δεδομένα της Βρετανίας, καθώς η μέση τιμή των ιδιωτικών ενοικίων στη χώρα ξεπέρασε το ποσοστό του 20% σε συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. Manchester). Επιπλέον, η μέση τιμή για ενοίκια εκτός του Λονδίνου φαίνεται να αυξήθηκε κατά 11,8% σε σχέση με πέρυσι, ενώ στην πρωτεύουσα το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 15,8%. Επίσης, όσον αφορά την αγορά κατοικίας από τους νέους, τα ποσοστά έχουν μειωθεί σημαντικά με την πάροδο το χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, το 2003 το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 25-34 ετών που ήταν ιδιοκτήτες μιας κατοικίας ήταν στο 59%, ενώ πλέον έχει μειωθεί στο 47%.
Όπως προαναφέρθηκε στην αρχή, εξίσου σημαντικό είναι και το ζήτημα των εξώσεων. Στις ΗΠΑ, εδώ και έναν χρόνο περίπου είχε εφαρμοστεί η ομοσπονδιακή αναστολή εξώσεων από το Κογκρέσο, στην αρχή της πανδημίας, η οποία όμως έληξε στις 31 Ιουλίου. Αυτό κατ’ επέκταση οδήγησε στο δρόμο εκατομμύρια ανθρώπους, καθώς υπολογίζεται πως τα αμερικανικά νοικοκυριά που δυσκολεύονταν να πληρώσουν στην ώρα τους τα ενοίκιά τους ήταν περίπου 7 εκατομμύρια. Πρόκειται για μία ξεκάθαρη αποτυχία του Αμερικανικού πολιτικού συστήματος, καθώς ο Λευκός Οίκος και το Αμερικανικό Κογκρέσο υπέκυψαν στις πιέσεις από τις ενώσεις κτηματομεσιτών και ιδιοκτητών ακινήτων, και δεν ανανέωσαν την ομοσπονδιακή αναστολή εξώσεων.
Με αυτή λοιπόν την κίνηση απέτυχαν να προστατέψουν τους πολίτες και τους οδήγησαν με μαθηματική ακρίβεια στην αναζήτηση στέγης και στο να μείνουν άστεγοι. Ακόμη, μεταξύ της περιόδου 1992 και 2021, στις ΗΠΑ η μέση τιμή πώλησης μιας κατοικίας υπερτριπλασιάστηκε, καθώς το 1992 μπορεί να ήταν λίγο πιο κάτω από 150.000 δολάρια ενώ το 2021 να βρίσκεται πάνω από 500.000 δολάρια, Οι βασικές αιτίες αυτής της αύξησης ήταν δύο. Η πρώτη αφορά την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η δεύτερη την έναρξη της πανδημίας. Επιπλέον και οι τιμές των ενοικίων έχουν φτάσει περίπου στα ίδια επίπεδα με την αύξηση στις τιμές πώλησης, αν όχι περισσότερο, καθώς από το 1980 τα ενοίκια έχουν αυξηθεί σε ποσοστό πάνω από 350%.
Όσον αφορά τις πιο πρόσφατες αιτίες αυτής της αύξησης, η πρώτη έχει να κάνει με την πανδημία. Είναι γεγονός πως η πανδημία, έφερε στο προσκήνιο και την ανάγκη για μεγαλύτερο χώρο, κυρίως από τα νεότερα νοικοκυριά, που η δημιουργία οικογένειας ενισχύθηκε αρκετά μετά την πανδημία. Όμως υπάρχει και σε ευρύτερο επίπεδο μία έλλειψη κατοικιών, καθώς σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το έλλειμμα αυτό φτάνει περίπου τις 3,8 εκατομμύρια κατοικίες. Επιπλέον, υπάρχει και το θέμα των επενδύσεων. Αρκετοί επενδυτές, αντιμετωπίζουν μονοκατοικίες και διαμερίσματα, ως μια επικερδή επιχείρηση. Για παράδειγμα, το 2021 οι επενδυτές αγόρασαν περίπου το 1/4 (24%) όλων των μονοκατοικιών στις ΗΠΑ, ενώ σε αρκετές πολιτείες το ποσοστό ήταν ακόμη υψηλότερο. Σύμφωνα με μια έρευνα του Pew Research Center, η οποία έγινε πριν και μετά την έναρξη της πανδημίας, φαίνεται ότι το 2018 το ποσοστό των Αμερικανών που δήλωναν ότι η διαθεσιμότητα μίας προσιτής οικονομικά στέγης είναι ένα μεγάλο ζήτημα στην τοπική τους κοινότητα ήταν 39%, ενώ το 2021 όταν ξαναέγινε αυτή η έρευνα το ποσοστό αυξήθηκε στο 49% οι μισοί περίπου Αμερικανοί. Υπήρξε δηλαδή μία σημαντική αύξηση περίπου 10 μονάδων, μέσα σε τρία χρόνια.
Καταληκτικά, το θέμα τη εύρεσης πρώτης κατοικίας σε προσιτή τιμή, είναι ζωτικό καθώς οι επιλογές είναι λίγες και οι περισσότερες από αυτές μπορεί να διαθέτουν πολύ υψηλά ενοίκια (ή πωλητήρια). Το πρόβλημα όμως είναι ότι υπάρχει μια γενικότερη ανισορροπία σε αυτή την κατηγορία, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποθετικά, αν ανέβουν οι τιμές της αγοράς κατοικιών, παράλληλα θα πρέπει να ανέβουν και τα εισοδήματα (κυρίως ο μισθός). Όταν όμως δεν γίνεται αυτό, υπάρχει στασιμότητα στην οικονομία, ενώ παράλληλα οι ενοικιαστές (ή όσοι έχουν πάρει δάνειο) οδηγούνται στην οικονομική εξασθένιση. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η έλλειψη κοινωνικής πολιτικής. Σε κάθε χώρα και σε κάθε κυβέρνηση υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με την δημόσια πολιτική και τις λύσεις για την στεγαστική κρίση, όμως η έλλειψη συναίνεσης πάνω σε μία τόσο κρίσιμη χρονική στιγμή αποδεικνύει ότι προηγείται το κέρδος και τα συμφέροντα παρά η ασφάλεια του πολίτη. Γιατί περί ασφάλειας πρόκειται όταν μια οικογένεια δεν διαθέτει πρώτη κατοικία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Americans Are Less Likely Than Before COVID-19 To Want To Live in Cities, More Likely To Prefer Suburbs, Pew Research Center, διαθέσιμο εδώ
- Private rents in UK reach record highs, with 20% rises in Manchester , The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- The Guardian view on housing costs: a grave and growing injustice , The Guardian , διαθέσιμο εδώ
- ΗΠΑ: Εκατομμύρια εξώσεις προ των πυλών, INFOWAR, διαθέσιμο εδώ
- Aggregate house price to income ratio in OECD countries from 2005 to 2021, Statista, διαθέσιμο εδώ
- How the ‘Rise of the Rest’ Became the ‘Rise of the Rents’ , Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
