Της Δήμητρας Αργυρού,
Το ανθρώπινο είδος έχει έμφυτη την ανάγκη συνύπαρξης και συνεργασίας με άλλους ανθρώπους τόσο για την εξέλιξή του όσο και για την επιβίωσή του. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη: «Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι θηρίο ή θεός».
Όλοι, λοιπόν, χρειάζονται κοινωνικές επαφές για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν. Αλλά καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν συχνά τείνουν να περνούν περισσότερο χρόνο μόνοι. Μελέτες δείχνουν ότι η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση συνδέονται με υψηλούς κινδύνους για προβλήματα υγείας, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, όπως καρδιακές παθήσεις, κατάθλιψη, απώλεια μνήμης κ.λπ. Η εντεταμένη αίσθηση μοναχικότητας μπορεί να επηρεάσει ακόμη και το προσδόκιμο ζωής!
Στις μέρες μας, η εξέλιξη της τεχνολογίας προσδίδει μια ψευδαίσθηση επικοινωνίας. Στους νέους η χρήση πολυμέσων, συμπεριλαμβανομένων πλατφορμών κοινωνικών δικτύων, βιντεοπαιχνιδιών και διαδραστικών εφαρμογών, συνεχίζει να αυξάνεται εκθετικά. Μάλιστα, η χρήση ισοτόπων και γενικότερα του διαδικτύου, πλέον, ξεκινάει από την τρυφερή ηλικία των 10! Επιπροσθέτως, οι τωρινές συνθήκες διαβίωσης, όπως η πανδημία και τα αυξημένα υγειονομικά μέτρα που κληθήκαμε να λάβουμε, έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που απομονώνονται.
Περαιτέρω, η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση είναι δύο διαφορετικά πράγματα, αλλά σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό. Η μοναξιά είναι το οδυνηρό συναίσθημα του να νιώθει κανείς μόνος ή αποκομμένος από τους υπολοίπους. Από την άλλη, η κοινωνική απομόνωση είναι η έλλειψη κοινωνικών επαφών και η ύπαρξη λίγων ατόμων με τα οποία κάποιος αλληλοεπιδρά σε τακτική βάση.
Τον τελευταίο καιρό, το ζήτημα της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς, που αφορά τα άτομα που διανύουν τα αναπτυξιακά τους χρόνια, έχει συγκεντρώσει αυξημένη προσοχή από ερευνητές, εγείροντας ανησυχίες για τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της κατάστασης στην ευημερία των νέων. Μια νέα σοβαρή και παρατεταμένη μορφή κοινωνικής απόσυρσης ονομάζεται hikikomori, από μια ιαπωνική λέξη που υποδηλώνει την απομόνωση, παρατηρήθηκε ιδιαίτερα μεταξύ των εφήβων και των νέων που μεταβαίνουν στην ενηλικίωση, στις οικονομικά προηγμένες χώρες. Η λέξη προστέθηκε πρόσφατα στο λεξικό της αγγλικής γλώσσας της Οξφόρδης και εμφανίζεται στα διεθνή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου είναι το θέμα πολλών βίντεο κλιπ, ταινιών, anime και άρθρων.
Το βασικό χαρακτηριστικό του hikikomori είναι ο κοινωνικός αυτο-διαχωρισμός των προσβεβλημένων ατόμων. Αυτή η μορφή σωματικής απομόνωσης λαμβάνει χώρα συνήθως στο σπίτι, όπου αυτά τα άτομα περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, αποφεύγοντας την έκθεση σε οποιαδήποτε μορφή κοινωνικοποίησης. Ειδικότερα, τα άτομα αυτά δεν πηγαίνουν στο σχολείο ή στην εργασία τους, δεν παίρνουν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες, αλλά ούτε σε παρόμοια πλαίσια κοινωνικοποίησης. Η απομόνωσή τους μπορεί να διαρκέσει για μέρες, εβδομάδες ή μήνες, τυπικά έχει καταγραφεί πως επιμένει για τουλάχιστον 6 μήνες.
Στατιστικά, η επικράτηση του φαινομένου hikikomori κυμαίνεται από 0,87% έως 1,2% στην Ιαπωνία, στο Χονγκ Κονγκ 1,9% και 2,3% στην Κορέα. Επιπλέον, στην Ιταλία, εκτιμάται ότι περιλαμβάνει περίπου το 1,2% του πληθυσμού μεταξύ 0 και 18 ετών, ενώ στην Ισπανία, οι αναφορές δείχνουν ότι σε ομάδες ατόμων που επηρεάζονται από κοινωνική απόσυρση, τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με hikikomori είναι 12,6%. Παρόμοια δεδομένα παρατηρήθηκαν και στη Γαλλία.
Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε πως, στις Η.Π.Α., μια μελέτη περιέγραψε το hikikomori ως ένα διακρατικό φαινόμενο που μπορεί να αξιολογηθεί με μια τυποποιημένη προσέγγιση, η οποία ενδέχεται να βοηθήσει στην ταυτοποίηση ατόμων με hikikomori. Άλλη μια έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία, δείχνει ότι οι μισοί από τους ανθρώπους που υπέφεραν από το «σύνδρομο» hikikomori στο παρελθόν δεν έχουν άλλη σχετική εμπειρία ψυχικής ασθένειας.
Καταληκτικά, πραγματικά ερείδονται πολλές απορίες αλλά και αμφιβολίες για το εάν το hikikomori είναι σύμπτωμα άλλων υποβοσκουσών ψυχιατρικών διαταραχών ή εάν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως νέα πρωτοπαθής ψυχιατρική διαταραχή. Τέλος, έχει γίνει συζήτηση για το αν το «σύνδρομο» είναι απλώς ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν έχει καμία σχέση με την ψυχολογική αναπηρία. Οι απόψεις των διεθνών κλινικών γιατρών διίστανται και ακόμη το ζήτημα βρίσκεται υπό επεξεργασία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Loneliness and Social Isolation – Tips for Staying Connected, nia.nih.gov, διαθέσιμο εδώ
- Hikikomori, a Phenomenon of Social Withdrawal and Isolation in Young Adults Marked by an Anomic Response to Coping Difficulties: A Qualitative Study Exploring Individual Experiences from First- and Second-Person Perspectives, scirp.org, διαθέσιμο εδώ
- The Hikikomori Phenomenon of Social Withdrawal: An Emerging Condition Involving Youth’s Mental Health and Social Participation, jpeds.com, διαθέσιμο εδώ
