Της Κατερίνας Αγγελοπούλου,
Ευρωπαϊκές μελέτες και στατιστικά διεθνών οργανισμών αποδεικνύουν πως τα ποσοστά χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών σημειώνουν κάθε χρόνο δραματική άνοδο. Σε αυτήν τη ζοφερή πραγματικότητα, αποτελεί ευθύνη της κοινωνίας η έμπρακτη συμβολή στην κοινωνική επανένταξη των ναρκομανών, μετά το στάδιο της απεξάρτησης.
Μας είναι δύσκολο να συνηθίσουμε στην ιδέα πως τριγύρω μας υπάρχουν ναρκωτικά, βία, εξάρτηση και άνθρωποι που υποφέρουν. Κι όμως, όταν γνώμονας της επιτυχίας γίνεται η πίεση και το άγχος, όταν τα πρότυπα του σήμερα δικαιολογούν αυτές τις βλαβερές για την υγεία πρακτικές ως κάτι το «συνηθισμένο» και δη αποδεκτό, όταν η κοινωνία βαδίζει προς την αυτοκαταστροφή, κάθε άλλο παρά έκπληκτοι μπορούμε να μείνουμε.
Ένα θετικό στοιχείο που έρχεται να δώσει λύση στο πρόβλημα είναι τα κέντρα απεξάρτησης. Σκοπός τους είναι η παροχή μεσοπρόθεσμης διάρκειας θεραπείας, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η διαδικασία απαγκίστρωσης του εξαρτημένου ατόμου από τον ενεργό εθισμό. Δύναται, όμως, αυτή να είναι η μοναδική λύση; Τι ακολουθεί μετά το στάδιο της απεξάρτησης;
Η συμβολή και δράση των κέντρων σωματικής αποτοξίνωσης και ψυχολογικής απεξάρτησης συνιστούν ακρογωνιαίο λίθο στην επίτευξη της κοινωνικής επανένταξης. Αυτή με τη σειρά της αποτελεί την κορύφωση μιας δαιδαλώδους προσπάθειας. Δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες ενώ η θεραπεία κρίνεται επιτυχής, τα άτομα ξανά «κυλούν», διότι δεν μπορούν να ξεπεράσουν τον κοινωνικό στιγματισμό και την απομόνωση. Έχοντας βιώσει μια τραυματική και θανατηφόρα εμπειρία, έρχονται να αντιμετωπίσουν την απόρριψη στο επαγγελματικό, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Μέσα από μια φιλοσοφική οπτική, θα λέγαμε ότι η κοινωνική επανένταξη θυμίζει αρκετά την αλληγορία του Σπηλαίου. Στη θεωρία του, ο Πλάτων περιγράφει ένα σκοτεινό σπήλαιο στο οποίο βρίσκονται ακινητοποιημένοι «δεσμώτες». Πίσω τους καίει μια φωτιά και υπάρχουν αντικείμενα, οι σκιές των οποίων αντανακλούν (με τη βοήθεια της φωτιάς) στον τοίχο που βρίσκεται ακριβώς μπροστά τους. Οι δεσμώτες, έχοντας συνηθίσει σε αυτήν την κατάσταση και μην μπορώντας να κινηθούν λόγω των αλυσίδων με τις οποίες είναι δεμένοι, πιστεύουν ότι ο πραγματικός κόσμος δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από αυτές τις σκιές.
Στη συνέχεια, ένας από τους δεσμώτες καταφέρνει να απελευθερωθεί από τα δεσμά και να ξεφύγει από το σπήλαιο, ανακαλύπτοντας έτσι την αλήθεια. Στην αρχή, το φως του ήλιου θα τον τυφλώσει και θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί. Καθώς συνηθίζει, όμως, η επιβίωση στην πραγματική ζωή, θα γίνει όλο και πιο εύκολη. Κάποια στιγμή μπορεί να σκεφτεί να επιστρέψει πίσω στους συνδεσμώτες του, ώστε να τους σώσει. Η αρχή θα είναι δύσκολη, εκείνοι θα αρνηθούν και ο ίδιος ίσως προτιμήσει το σκοτάδι. Αν, όμως, τα καταφέρουν και οι δύο, τότε θα έρθουν πιο κοντά στο αληθινό, στην Ιδέα του Αγαθού, όπως θα έλεγε και ο Πλάτων.
Ας υποθέσουμε ότι οι δεσμώτες είναι οι ναρκομανείς, τα δεσμά οι ουσίες και οι σκιές η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν. Όταν ένας ναρκομανής απαγκιστρωθεί από τον ενεργό εθισμό, θα προσπαθήσει να βοηθήσει και τους υπόλοιπους να ακολουθήσουν τον σωστό δρόμο. Η αποστολή αυτή θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Για τον λόγο αυτόν, εκείνη τη στιγμή, η παρουσία της κοινωνίας κρίνεται αναγκαία και κρίσιμη. Ποια είναι, ωστόσο, η στάση της απέναντι στο πρόβλημα; Δρα αποτελεσματικά; Η απάντηση, όπως φαίνεται, είναι τις περισσότερες φορές αρνητική.
Σύνηθες φαινόμενο αποτελεί ο κοινωνικός ρατσισμός απέναντι στα άτομα με εξαρτήσεις. Η κοινωνία αντιμετωπίζει τους ανθρώπους αυτούς ως «απόβλητα», εκφράζοντας πλήρη αδιαφορία για τα προβλήματά τους. Πολλές φορές ξεχνάει ότι αποτελούν άτομα άξια σεβασμού και απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα. Τους υποβιβάζει, απαξιώνοντας επιδεικτικά τον πόνο και την απελπισία που μπορεί να αισθάνονται. Από τον φόβο της, τους περιθωριοποιεί και, κατά συνέπεια, τους αποκλείει τόσο από το κοινωνικό, όσο και από το εργασιακό περιβάλλον, διαιωνίζοντας τα στερεότυπα που τη διακατέχουν. Είναι στο χέρι μας, όμως, να αναλάβουμε δράση και να μεταβάλλουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα δεδομένα.
Η απασχόληση συνιστά ένα από τα σημαντικότερα βήματα για επανένταξη των ατόμων στην κοινωνία. Μπορεί να είναι είτε εκπαιδευτική, είτε εργασιακή, τα οποία και τα δύο είναι εξίσου πολύτιμα. Αφενός, το –πρώην– εξαρτημένο άτομο θα έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει σταδιακά στους παλιούς ρυθμούς ζωής του, αναπτύσσοντας τις καλύτερες δυνατές ικανότητες ώστε να προσληφθεί σε μία θέση εργασίας. Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να παραδειγματιστεί από πολλά κράτη-μέλη της Ένωσης, τα οποία αβίαστα προβλέπουν την πρόσληψη, σε ανταγωνιστικές θέσεις, ατόμων που υπήρξαν στο παρελθόν εξαρτημένοι πολίτες. Πέρα από αυτό όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη συμβολή της οικογένειας και του φιλικού περιβάλλοντος σε κάθε βήμα προς μια καλύτερη ζωή.
Όταν αναφερόμαστε στους συμπολίτες μας, ταυτόχρονα μιλάμε για ατομική και κατ’ επέκταση συλλογική ευθύνη. Σκοπός της κοινωνίας είναι η αλληλοβοήθεια και η υποστήριξη. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τα χρόνια προβλήματα που μας ταλανίζουν. Χρέος μας, λοιπόν, είναι η προστασία αυτών των μειονεκτούντων ατόμων και η επανένταξή τους ως ενεργά (και πάλι) μέλη στον κοινωνικό περίγυρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κέντρο απεξάρτησης – Επιλογή στη Ζωή, apexarthsh.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΕΘΙΣΜΟΣ, 3lyk-evosm.thess.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
