Του Ιωάννη Περγαντή,
Λαμβάνοντας υπόψιν την έκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, φυσικό είναι να συναντήσουμε μια πληθώρα λαών και φυλών, τα οποία παραμόνευαν στα σύνορά της, περιμένοντας την πρώτη ευκαιρία επέμβασης και λεηλασιών. Ένα από αυτά τα φύλα, το οποίο όχι μόνο προέβη σε επιδρομές, αλλά έφτασε μέχρι και την ίδια τη Ρώμη, είναι αυτό των Βανδάλων.
Οι Βάνδαλοι, γνωστοί και ως Vandalii, αποτελούσαν ένα γερμανικό φύλο της βορείου Ευρώπης. Η καταγωγή τους δεν είναι επιστημονικά επιβεβαιωμένη, αλλά, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, προέρχονται από τη Σκανδιναβία και, πιο συγκεκριμένα, την κεντρική Σουηδία. Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. μετακινήθηκαν από τη Σκανδιναβία και κατευθύνθηκαν προς την κεντρική Ευρώπη στην περιοχή της Σιλεσίας, σημερινής νοτιοδυτικής Πολωνίας. Εκεί, αφού αναμείχθηκαν με τους ντόπιους λαούς, συνέχισαν την ήρεμη σχετικά ζωή τους μέχρι και τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν στη συγκεκριμένη περιοχή θα σημειωθούν μεγάλες ανακατατάξεις.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των αιώνων, Ρώμη και Βάνδαλοι έρχονταν σε συχνές συγκρούσεις, οι οποίες περιορίζονταν σε αψιμαχίες κατά μήκος των συνόρων. Η σημαντική μεταβολή της κατάστασης θα λάβει χώρα το 406 μ.Χ. Ήδη από το 376 μ.Χ. η πίεση των ανερχόμενων Ούννων στα βορειοανατολικά σύνορα δημιουργούσε προβλήματα, με την ώθηση των φυλών της περιοχής πέρα των συνόρων να προκαλεί μια χαοτική κατάσταση. Παρά τις αρνήσεις εκ μέρους της Ρώμης προς τους Βανδάλους για ασφαλές πέρασμα πέρα από τον Ρήνο, τον χειμώνα του 406 μ.Χ. πέρασαν τα σύνορα προς την περιοχή της σημερινής Γαλλίας. Εκεί, αφού επιδόθηκαν σε λεηλασίες, κατευθύνθηκαν και προς την Ιβηρική Χερσόνησο. Μέχρι το 420 μ.Χ., είχαν καταφέρει να εδραιωθούν και στις δύο περιοχές, παρά την ισχυρή παρουσία των Βησιγότθων.
Ηγέτης των Βανδάλων την εποχή εκείνη ήταν ο Γαισέρικος, ο οποίος διακρίνονταν για τις ηγετικές και στρατιωτικές του ικανότητες. Αυτός ήταν ο οποίος, εκμεταλλευόμενος τις εσωτερικές αναταραχές της Ρώμης, οδήγησε τον λαό στη νέα τους πατρίδα, τη βορειοδυτική Αφρική. Εκεί έφτασαν το 429 μ.Χ. μετά από πρόσκληση του Μπονιφάτιου, διοικητή της Αφρικής, ο οποίος έψαχνε σύμμαχο και άνδρες, ώστε να αντιμετωπίσει τον αυτοκράτορα της Δύσης, Βαλεντιανό Γ΄ και τη μητέρα του, Γάλλα Πλακιδία (ο Βαλεντιανός ήταν ανήλικος). Παρ’ όλα αυτά, με την άφιξή τους, οι Βάνδαλοι κινήθηκαν εναντίον των Ρωμαίων, κυριεύοντας τη μία πόλη μετά την άλλη, φτάνοντας μέχρι και στην κατάληψη της Καρχηδόνας. Έτσι, μετά από σχεδόν 15 χρόνια και με την εδραίωση ενός ισχυρού κράτους, αποτελούσαν μια υπολογίσιμη δύναμη της περιοχής.
Μέσω της βορείου Αφρικής, οι Βάνδαλοι προέβαιναν σε επιδρομές κατά μήκος ακτών και εμπορικών πλοίων. Αυτή τη δυνατότητα τους την προσέφερε το ισχυρό λιμάνι της Καρχηδόνας, στο οποίο κατάφεραν να ναυπηγήσουν ένα αξιόλογο ναυτικό, το οποίο ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει στα ίσα το αντίστοιχο ρωμαϊκό. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε μέχρι και το 442 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Βαλεντινανός Γ΄ αναγκάστηκε να συνάψει συνθήκη ειρήνης με τον Γαισέρικο, αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο που συνιστούσαν για το κράτος. Αυτή η σχετικά ειρηνική περίοδος διήρκησε μέχρι και το 455 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Βαλεντιανός δολοφονήθηκε από τον Πετρόνιο Μάξιμο. Σύμφωνα με τον Γαισέρικο, ο θάνατος του Βαλεντιανού ακύρωνε οποιαδήποτε συμφωνία είχε κάνει με το ρωμαϊκό κράτος. Έτσι, οι Βάνδαλοι ύψωσαν τα λάβαρα του πολέμου. Μόνο που αυτή τη φορά, κατευθύνθηκαν προς την καρδιά της αυτοκρατορίας.
Οι ιστορικές πηγές έχουν συνδέσει το όνομα «βάνδαλος» με κάτι το αρνητικό, το καταστρεπτικό. Πάραυτα, τα ιστορικά γεγονότα δείχνουν μια άλλη πραγματικότητα. Όντως, οι Βάνδαλοι λεηλατούσαν επί 14 μέρες τη Ρώμη, παίρνοντας μαζί τους πολύτιμα αντικείμενα, αφότου, όμως, είχε προηγηθεί μια συμφωνία με τον Πάπα Λέοντα Α΄. Μετά από συνάντηση του Γαισέρικου με τον Πάπα, συμφωνήθηκε πως ο Γαισέρικος θα επιτρεπόταν να λεηλατήσει την πρωτεύουσα, αλλά χωρίς να διαταράξει ιερούς χώρους και τον άμαχο πληθυσμό, κάτι το οποίο ο Γαισέρικος ακολούθησε κατά γράμμα. Εξάλλου, οι Βάνδαλοι ήταν και αυτοί Χριστιανοί (είχαν ασπαστεί τον Αρειανισμό) και δεν θα προέβαιναν σε καταστροφή εκκλησιών. Έτσι, μετά την απομάκρυνση πολύτιμων αντικειμένων και ελαχίστων ομήρων (όπως η κόρη και η γυναίκα του Βαλεντιανού), οι Βάνδαλοι επέστρεψαν θριαμβευτές πίσω στην Αφρική, αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά τη δυναμική θέση την οποία είχαν.
Η «χρυσή εποχή» των Βανδάλων έληξε το 478 μ.Χ. με τον θάνατο του Γαισέρικου. Για τις επόμενες 5 περίπου δεκαετίες, το βασίλειο θα αντιμετώπιζε εσωτερικές κρίσεις, οικονομικές δυσκολίες και πιέσεις από τους γείτονές του. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των διαδόχων του Γαισέρικου, το βανδαλικό κράτος δεν θα επιβίωνε για πολύ ακόμα. Η χαριστική βολή δόθηκε από τον Βελισσάριο, στρατηγό του Ιουστινιανού, εξαιτίας της κακομεταχείρισης των Τριαδικών Χριστιανών (οι οποίοι έρχονταν σε αντίθεση με τα πιστεύω του Αρειανισμού) και την έναρξη μιας «Σταυροφορίας». Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στο Τρικάμερον τον Δεκέμβριο του 533 μ.Χ., όταν οι δυνάμεις του Γελίμερου (τελευταίου βασιλιά των Βανδάλων) νικήθηκαν κατά κράτος από το ισχυρό ιππικό του Βελισάριου.
Μετά τη νίκη αυτή, η βόρεια Αφρική πέρασε για ακόμη μια φορά σε ρωμαϊκά χέρια, αυτή τη φορά με τη μορφή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε λίγα χρόνια αργότερα από τους Μαυριτανούς, λαό της δυτικής Αφρικής, ο οποίος τότε ξεκινούσε τη ραγδαία εξάπλωσή του στην Αφρική, όταν σημειώθηκαν μετακινήσεις πληθυσμών ακόμη και εκτελέσεις. Οι εναπομείναντες Βάνδαλοι επέστρεψαν στην Ευρώπη, όπου και αυτός ο άλλοτε ισχυρός λαός ουσιαστικά διαλύθηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Vandals, World History, Διαθέσιμο εδώ
- The Vandals sacked Rome, but do they deserve their reputation?, National Geographic, Διαθέσιμο εδώ
- Vandals, Britannica, Διαθέσιμο εδώ
- Matt Clayton, Captivating History, The Goths A Captivating Guide to the Visigoths and Ostrogoths Who Sacked Rome and Played an Essential Role in the Fall of the Western Roman Empire
