Της Χάρις Λιάτσου,
Με την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Κακοποίησης των Παιδιών να πλησιάζει και τα περιστατικά βίας των παιδιών στην Ελλάδα να αυξάνονται συνεχώς, η αναζήτηση των συμπτωμάτων και των συνεπειών αυτού του ζητήματος στο άτομο είναι αναγκαία. Όσο πιο καλά ενημερωμένοι είναι οι άνθρωποι γι’ αυτό το φαινόμενο, τόσο πιο πιθανό είναι να εντοπίσουν κάποιο μικρό παιδί που χρειάζεται βοήθεια.
Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η παιδική κακοποίηση συνήθως οφείλεται σε ενηλίκους, είτε γονείς είτε κηδεμόνες, και διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: την ενεργητική και την παθητική κακοποίηση. Η ενεργητική περιλαμβάνει τη σωματική κακοποίηση του παιδιού (εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς από τον ενήλικα, διαταραχή σωματικής ακεραιότητας του παιδιού) σε συνδυασμό με λεκτική επίθεση καθώς και τη σεξουαλική κακοποίησή του. Όμως, η κακοποίηση δεν ταυτίζεται πάντα με τη βία και τα σημάδια δεν είναι πάντα εμφανή στο γυμνό μάτι. Συνεπώς, υπάρχει μια δεύτερη κατηγορία κακοποίησης που ονομάζεται παθητική. Αυτή περιλαμβάνει την ψυχική κακοποίηση του παιδιού (απειλές, μειωτικά λόγια/χλευασμός) και την παραμέληση, η οποία ταυτίζεται με την ανεπαρκή φροντίδα του (συνειδητά ή ασυνείδητα από τον ενήλικα) και τη στέρησή του από τις χαρές και τις απολαύσεις της αθώας παιδικής ηλικίας.
Ακόμα, κάποια περιστατικά που περιλαμβάνονται στην παιδική κακοποίηση είναι η έκθεση του παιδιού σε ζωντανές στιγμές βίας και η εκμετάλλευσή του με σκοπό την ικανοποίηση κάποιου απώτερου σκοπού του γονέα (για παράδειγμα το σύνδρομο Μινχάουζεν). Σε όλες τις περιπτώσεις, τα παιδιά που κακοποιούνται παρουσιάζουν είτε ψυχολογικά είτε σωματικά σημάδια. Είναι χρήσιμο το άτομο να γνωρίζει κάποια από αυτά, ώστε να μπορεί να τα διακρίνει αν χρειαστεί. Κάποια ψυχολογικά συμπτώματα ενός κακοποιημένου παιδιού είναι: απότομη αλλαγή συμπεριφοράς, άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραχή μετατραυματικού στρες, εφιάλτες, σοβαρή διαταραχή προσοχής, τάσεις αυτοκτονίας, δυσκολία στη μάθηση και στην ομιλία.
Αντίστοιχα, μερικά σωματικά συμπτώματα είναι τα εξής: πονόκοιλος, χρήση ναρκωτικών, αυτοτραυματισμός, νυχτερινή ακράτεια, μελανιές, τραύματα στα οστά, διατροφικά προβλήματα, προβλήματα οδοντικής υγιεινής και ατημέλητη εμφάνιση. Δυστυχώς, τα συμπτώματα της παιδικής κακοποίησης μεταφέρονται στην ενήλικη ζωή των θυμάτων. Πολλές φορές, τα θύματα αποκτούν μακροχρόνιες νευρολογικές διαταραχές ως αποτέλεσμα της προσπάθειας του εγκεφάλου να αντιμετωπίσει τα ψυχικά τραύματα. Επίσης, αυτοί οι ενήλικες εμφανίζουν έλλειψη εμπιστοσύνης ακόμα και σε κοντινά τους άτομα, ενώ συχνά βιώνουν τις επιπτώσεις του ενοχικού συνδρόμου, καθώς κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτά που βίωσαν στο παρελθόν. Ακόμη και η παραμέληση, η οποία δεν είναι τόσο άμεσα επιβλαβής όσο η κακοποίηση του παιδιού, οδηγεί τελικά σε έναν ενήλικα γεμάτο ανασφάλειες, θέματα συναισθηματικής δέσμευσης και πιθανώς προβλήματα αλκοολισμού.
Η παιδική κακοποίηση είναι αδιαμφησβήτητα ένα από τα χειρότερα κοινωνικά φαινόμενα. Αν και τη στιγμή που συμβαίνει το παιδί είναι δύσκολο να υπερασπιστεί τον εαυτό του, όταν στη συνέχεια ενηλικιώνεται υπάρχουν κάποιοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπίσει τα παιδικά του τραύματα ως ενήλικας. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκτυο αυτοβοήθειας για ενήλικες που υπήρξαν θύματα παιδικής κακοποίησης, τρία είναι τα βήματα προς τη βελτίωση της κατάστασης: «θυμάμαι, θρηνώ, θεραπεύομαι». Όσο επώδυνο και αν ακούγεται, το άτομο πρέπει να αποδεχτεί ότι ήταν θύμα κακοποίησης και αν χρειαστεί, να επιστρέψει σε κάποιες στιγμές του παρελθόντος για να το πιστοποιήσει.
Επιπλέον, μετά από τόσα χρόνια συναισθηματικής καταπίεσης μπορεί τώρα πια να εκφράσει ελεύθερα τα συναισθήματά του και να θρηνήσει κατάλληλα τα αθώα χρόνια που έχασε. Τέλος, η θεραπεία θα προέλθει πολύ πιο εύκολα με τη βοήθεια ενός ειδικού γιατρού, ο οποίος θα στρέψει την προσοχή του θύματος στην επούλωση των πληγών και στα μελλοντικά σχέδια για τη ζωή του. Φυσικά, η σοβαρή ψυχική και σωματική επίπτωση της κακοποίησης του παιδιού μπορεί να αποφευχθεί, αν γίνει καταγγελία του γεγονότος από κάποιον που το έχει αντιληφθεί. Συνεπώς, σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πρέπει να διστάζουμε αλλά είναι σημαντικό να απευθυνόμαστε στο ανάλογο σώμα (σύλλογος προστασίας θυμάτων παιδικής κακοποίησης, αστυνομία κ.λπ.) για την προστασία του μικρού παιδιού. Με την πάροδο του χρόνου, έχουν διαμορφωθεί διάφοροι ποινικοί κώδικες για την τιμωρία του ενήλικα (θύτη), αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα περιστατικά παιδικής κακοποίησης έχουν μειωθεί.
Επομένως, η παρέμβαση σε περιστατικά παιδικής κακοποίησης μπορεί να είναι το στοιχείο που θα σώσει τη ζωή ενός παιδιού. Αφού το θύμα έχει χάσει τη «φωνή» του, οφείλουμε εμείς οι ίδιοι να του τη δώσουμε πίσω. Είναι άδικο για έναν άνθρωπο που γνωρίζει ακόμη τον κόσμο να κοιτάει κατάματα το άσχημο πρόσωπο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ας γίνουμε, λοιπόν, η ελπίδα κάθε παιδιού, που προσδοκά ότι κάποτε θα απελευθερωθεί από τον θύτη του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 5 διαφορετικά είδη της Παιδικής Συναισθηματικής Παραμέλησης και οι επιπτώσεις τους, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παραμέληση και αντίκτυπος στην παιδική ηλικία, csii.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική Κακοποίηση: Οι μορφές και οι επιπτώσεις (Μέρος Α’), psycholozin.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική κακοποίηση: παράγοντες κινδύνου, συνέπειες, αντιμετώπιση, i-psyxologos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική παραμέληση: Σημάδια, Συνέπειες, Συμβουλές, psychopedia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σωματική κακοποίηση των παιδιών: παραμέληση & ψυχική υγεία, euroclinic.gr, διαθέσιμο εδώ
- Child Abuse, my.clevelandclinic.org, διαθέσιμο εδώ
- Recognizing child abuse, medicalnewstoday.com, διαθέσιμο εδώ
- Child Abuse and Neglect, helpguide.org, διαθέσιμο εδώ
- What Is Child Abuse?, verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
- 12 Signs You Were Emotionally Abused As A Child (And It’s Affecting You Now), yourtango.com, διαθέσιμο εδώ
- Child Neglect, psychologytoday.com, διαθέσιμο εδώ
- The Lingering Trauma of Child Abuse, psychologytoday.com, διαθέσιμο εδώ
