Της Νεφέλης Κατσιγιαννάκη,
Στο νέο βιβλίο του Jean-Michel Guenassia, Οι Χώρες της Επαγγελίας, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα μόλις τον Μάιο, ξαναβρίσκουμε όλους τους αγαπημένους χαρακτήρες που γνωρίσαμε στη Λέσχη των Αθεράπευτα Αισιόδοξων, εκεί ακριβώς που τους αφήσαμε. Με οδηγό τη μαγευτική αφήγηση του Guenassia, ακολουθούμε τα βήματα και τις περιπέτειες των Μισέλ, Καμίγ, Φρανκ, Ιγκόρ, Λεονίντ, Σισέλ από το Παρίσι στο Αλγέρι, το Τελ Αβίβ, τη Μόσχα και την Πετρούπολη. Ο κύκλος που άνοιξε με τη Λέσχη και έδωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία στον συγγραφέα και μια θέση στην καρδιά του ελληνικού αναγνωστικού κοινού κλείνει μια για πάντα.
Καθ’ όλη την ανάγνωση του βιβλίου, η γραφή του Guenassia δημιουργεί την ατμόσφαιρα της γλυκόπικρης αθεράπευτης αισιοδοξίας που τόσο αγαπήσαμε στη Λέσχη. Όμως, αν υπάρχει ένα μειονέκτημα, είναι, ίσως, ο τρόπος που επιλέγει ο συγγραφέας να αποδώσει «τίτλους τέλους» στους αγαπημένους μας χαρακτήρες. Οι τελευταίες 50 με 100 σελίδες μάς πληροφορούν για την κατάληξη του κάθε χαρακτήρα –μην αφήνοντας τίποτα στη φαντασία του αναγνώστη– με έναν τρόπο που φαίνεται κοινότοπος, ρηχός ή και βεβιασμένος. Οι επανασυνδέσεις χαρακτήρων μετά από χρόνια απουσίας μοιάζουν να ακολουθούν την τεχνική της εύκολης συγκίνησης και να ξεφεύγουν από οποιονδήποτε ρεαλισμό. Ενώ, λοιπόν, η πλοκή ξεκινάει με τόσες προσδοκίες όσες μας άφησε δικαίως και η Λέσχη, το τέλος φαίνεται σα να έχει αντιγράψει το μοτίβο του happy ending των τηλεοπτικών σειρών και χολιγουντιανών ταινιών.
Παρόλα αυτά, η εξαιρετική πένα του συγγραφέα μάς δικαιώνει –με την πυκνή του γραφή, διαβάζεται απνευστί, χωρίς να κουράζει, με πλούσιο λεξιλόγιο, χωρίς, όμως, πομπώδες ύφος και δυσνόητα νοήματα. Ταυτόχρονα, το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα –το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα– αποτελεί πάντοτε μια χρονική περίοδο που επιλέγεται από τους βιβλιόφιλους. Ίσως γιατί μπορεί ναι μεν να έχει περάσει πια για τα καλά στην Ιστορία, όμως ταυτόχρονα, νιώθουμε μεγάλη εγγύτητα και οικειότητα.
Ο Μισέλ διαβαίνει το στάδιο της ενηλικίωσης στη Γαλλία του τέλους της αποικιοκρατίας και της μετάβασης στην καταναλωτική φρενίτιδα. Με το πρωτότυπο πολυκατάστημα του πατέρα του Μισέλ, που προσφέρει στη μικρομεσαία και μεσαία τάξη της γαλλικής κοινωνίας ηλεκτρονικές συσκευές με δόσεις, μεταφερόμαστε στις αρχές συγκρότησης της σύγχρονης καταναλωτικής κουλτούρας. Αυτή η πρακτική μπορεί να μοιάζει το 2022 ως κάτι απλό και καθημερινό, όμως στη δεκαετία του ’60 αυτός ο νέος τρόπος απόκτησης αγαθών, με δάνεια από τράπεζες, αποτέλεσε «επανάσταση» στον τρόπο και ρυθμό κατανάλωσης.
Ταυτόχρονα, το τέλος της γαλλικής Αλγερίας και η προσπάθεια ανοικοδόμησης ενός νέου κράτους από το μηδέν περιγράφονται μέσα από τα μάτια του Φρανκ. Όπως χαρακτηριστικά λέγεται στο βιβλίο, με την αποχώρηση των Γάλλων πιε-νουάρ έφυγαν μαζί και όλα τα θεμέλια που συγκροτούν μια κοινωνία – οι διοικητικοί υπάλληλοι με γνώσεις κρατικής λειτουργίας και πολλές ειδικότητες επαγγελμάτων, από γιατρούς, δασκάλους μέχρι τεχνίτες. Ο Φρανκ, λοιπόν, επιλέγει να στηρίξει τον αγώνα δημιουργίας μιας Αλγερίας σοσιαλιστικής, θέτοντας έτσι σε πρακτική εφαρμογή τις μαρξιστικές ιδέες που δε μπορούσε να εφαρμόσει στη Γαλλία. Όμως, η πραγματικότητα αποφαίνεται διαφορετική, και τα όνειρα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο συνθλίβονται, μπροστά στη δυνατότητα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου.
Τέλος, ακολουθώντας την περιπέτεια του Ιγκόρ, γνωρίζουμε τόσο την πραγματική Γη της Επαγγελίας, το Ισραήλ, όσο και τη Ρωσία της μετασταλινικής περιόδου. Από τη μία, το Ισραήλ του ’60 μοιάζει σαν ένας παράδεισος για κάθε Εβραίο, με μια κοινωνία βασισμένη στις αξίες της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας, με τις κοινότητες κιμπούτς να μας ταξιδεύουν σε μια προϊστορική εποχή. Ταυτοχρόνως, βέβαια, παρατηρούμε ένα κράτος Ισραήλ που προσπαθεί να στηθεί πληθυσμιακά και στρατιωτικά απέναντι στα αραβικά εχθρικά κράτη. Από την άλλη, στη Ρωσία, ο Ιγκόρ καταφέρνει επιτέλους να εκπληρώσει τα όνειρα για τα οποία μετανάστευσε στο Ισραήλ – εξασκεί και πάλι το επάγγελμά του ως γιατρός, ξαναβλέπει την οικογένειά του και χτίζει από την αρχή τη ζωή του.
Για όποιον έχει διαβάσει τη Λέσχη και θέλει να ταξιδέψει στους μαγευτικούς τόπους που υφαίνει ο Guenassia, Οι Χώρες της Επαγγελίας αποτελούν μια καλή επιλογή για τα φθινοπωρινά απογεύματα που έρχονται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Οι Χώρες της Επαγγελίας, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ.
