Του Σταύρου Μητσιάνη,
Το 117 μ.Χ. ένας από τους πιο επιτυχημένους αυτοκράτορες της Ρώμης, ο Τραϊανός (98-117 μ.Χ.), απεβίωσε έχοντας καταφέρει να επεκτείνει τα σύνορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όσο κανείς άλλος στο παρελθόν. Πριν πεθάνει, υιοθέτησε τον Αδριανό, ανιψιό του από την Ισπανία και τον πάντρεψε με την κόρη του Σαβίνα. Συνεπώς, το 117 ο 41 χρόνων Αδριανός ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τα στρατεύματα της ανατολής. Ο Αδριανός φαίνεται πως είχε μεγάλη στρατιωτική εμπειρία και το τελευταία χρόνια της ζωής του θετού του πατερά ήταν διοικητής της Συρίας. Αφού, έμεινε έναν επιπλέον χρόνο στη Συρία, ο Αδριανός επέστεψε στη Ρώμη.
Ως αυτοκράτορας, ο Αδριανός μοιραζόταν την ίδια άποψη με τον Αύγουστο όσον αναφορά την επεκτατική πολιτική, καθώς πίστευε ότι η αυτοκρατορία είχε διογκωθεί εδαφικά σε ανησυχητικό βαθμό και πως θα ήταν καλύτερα να παραμείνουν τα σύνορα ως έχουν για κάποιο διάστημα. Συνεπώς, τερμάτισε τον πόλεμο με τον μεγαλύτερο εχθρό της Ρώμης εκεινής της εποχής, τους Πάρθους, παραχωρώντας τους την Μεσοποταμία και εκκενώνοντας την Αρμενία. Επιπλέον, αποφάσισε να ταξιδεύσει σε όλη την αυτοκρατορία, για να διασφαλίσει και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής στις περιοχές που χρειάζονταν βοήθεια, ως μεγάλος ρυθμιστής.
Το πρώτο του ταξίδι στη ρωμαϊκή επικράτεια διήρκησε από το 121 μέχρι το 125 μ.Χ. και ήταν ιδιαίτερα σημαντικό. Αρχικά, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αυτού, ξεκίνησε η κατασκευή του περίφημου τείχους του Αδριανού στην Βρετανία, κατέπνιξε μια μικρή εξέγερση στην επαρχία της Μαυριτανίας και κατάφερε να συνθηκολογήσει με τους Πάρθους. Το 123 μ.Χ. ο Αδριανός επισκέφθηκε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας και της Θράκης, στις οποίες ίδρυσε τη σημαντική πόλη της Αδριανούπολης και επισκεπτόμενος τη Βιθυνία, γνώρισε για πρώτη φόρα τον Αντίνοο, ένα δωδεκάχρονο αγόρι, το οποίο λέγεται πως, μεγαλώνοντας, ήταν ο πιο όμορφος νέος της Αυτοκρατορίας.
Ο τελευταίος του προορισμός ήταν η Ελλάδα, στην οποία επισκέφτηκε τις πιο σημαντικές ελληνικές πόλεις. Αυτές ήταν η Σπάρτη, οι Δελφοί και η Αθήνα. Στην τελευταία αναφέρεται πως μυήθηκε στα ελευσίνια μυστήρια, όμως το πιο σημαντικό του επίτευγμα ήταν η ολοκλήρωση της κατασκευής του ναού του Ολυμπίου Διός, ο οποίος παρέμενε μισοτελειωμένος από την εποχή της τυραννίας του Πεισιστράτου (6ος αιώνας π.Χ.). Η αγάπη του για την Ελλάδα και την ελληνική γραμματεία ήταν παροιμιώδης. Επίσης, του δόθηκε το παρατσούκλι «Γραικύλος» (ελληνάκι) από τους Ρωμαίους φίλους του. Το πρώτο του ταξίδι έληξε το 125 μ.Χ., όταν επέστρεψε στη Ρώμη.
Το δεύτερο και τελευταίο του ταξίδι (128-133 μ.Χ.) ήταν το πιο σημαντικό, αλλά και συνάμα το πιο επεισοδιακό. Αρχικά, μετά από ένα μικρό ταξίδι στην Αφρική, ο Αδριανός επέστρεψε το 128 μ.Χ. στην Ελλάδα, στην οποία είχε γίνει πια πολύ αγαπητός και δημοφιλής. Από εκεί πέρασε στη Μικρά Ασία, όπου του δόθηκε το προσωνύμιο «Ολύμπιος» ταυτίστηκε, δηλαδή, με τον Δία. Παράλληλα, τον ίδιο χρόνο η ρωμαϊκή σύγκλητος του απένειμε τον τίτλο του πατέρα της πατρίδος (pater patriae).
Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της βασιλείας του σημειώθηκε, όταν έφτασε το 130 μ.Χ. στην Ιερουσαλήμ. Εκεί ο φιλέλληνας αυτοκράτορας σε μια προσπάθεια να εξελληνίσει τους Ιουδαίους, επιδόθηκε σε κάποιες ριψοκίνδυνες μεταρρυθμίσεις. Πρώτα, απαγόρευσε την περιτομή, επειδή την θεωρούσε βάρβαρο έθιμο, έπειτα διέταξε την κατασκευή του ναού του Διός του Καπιτωλίου στην παλιά τοποθεσία του ναού του Σολομώντος και, ταυτόχρονα, ίδρυσε μια νέα πόλη, την Aelia Capitolina, δίπλα ακριβώς από την παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, οι δραματικές συνέπειες αυτών των επιλογών του δεν θα γίνονταν αντιληπτές αμέσως, αλλά 2 χρόνια αργότερα, όταν ο Ιουδαίος Σιμών Μπαρ Κοχβά ηγήθηκε μιας εξέγερσης, η οποία κράτησε μέχρι το 135 μ.Χ. και είχε καταστροφικές συνέπειες για την περιοχή.
Τον Ιούλιο του 130 μ.Χ. ο Αδριανός έφτασε στην Αίγυπτο. Εκεί ανέδειξε τον πνευματώδη χαρακτήρα του και την αγάπη του για τα γράμματα. Μεταξύ άλλων, επισκέφθηκε τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και συνομίλησε με τους λόγιους που βρίσκονταν εκεί και έκανε ένα μακρύ ταξίδι στον ποταμό Νείλο.
Όμως, η περίοδος χαλάρωσης και αποχής του από τις εξελίξεις έληξε απότομα μετά από ένα τραγικό γεγονός. Στις 24 Οκτωβρίου ο 19 ετών πια Αντίνοος, πνίγηκε στον Νείλο κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Αυτό το γεγονός συντάραξε τον Ρωμαίο αυτοκράτορα και τον ώθησε να μετουσιώσει τη θλίψη του σε ποίηση, αποθεώνοντας το χαμένο του σύντροφο και εραστή, τον οποίο και σύγκρινε με τον Αιγυπτιακό θεό Οσίρι, καθώς και εκείνος είχε βρει τραγικό θάνατο στον ποταμό Νείλο… Τις επόμενες μέρες, αφού χτίστηκε ένας μεγαλοπρεπής ταφικός ναός προς τιμήν του Αντινόου, ο Αδριανός ίδρυσε μια πόλη κοντά στο ναό, την Αντινόεια ή Αντινοόπολη, στην οποία εγκαταστάθηκαν Ρωμαίοι στρατιώτες και Έλληνες έμποροι. Η Αντινόεια εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό λιμάνι της Αιγύπτου, ενώ προήγαγε, όπως άλλωστε επιθυμούσε ο Αδριανός, τον ελληνικό πολιτισμό.
Το 131 μ.Χ. ο Αδριανός ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής στη Ρώμη. Πέρασε πάλι από τις ίδιες περιοχές, δηλαδή τη Συρία, τη Μικρά Ασία και την Ελλάδα, όπου και πραγματοποίησε το τελευταίο του μεγάλο επίτευγμα. Το 132 μ.Χ. ίδρυσε το πανελλήνιον, έναν θεσμό που προέβλεπε τη συμμετοχή όλων των ελληνικών πόλεων που μπορούσαν να αποδείξουν την ελληνικότητά τους σε ένα συνέδριο. Στο συνέδριο αυτό οι πόλεις μπορούσαν να συζητήσουν θέματα που αφορούσαν τον ελλαδικό χώρο και να οργανώνουν διάφορες εορτές. Έτσι, μπόρεσαν να συσφίξουν τις μεταξύ τους σχέσεις επί τη βάσει της κοινής τους ταυτότητας. Στην ουσία, ο Αδριανός με αυτή του την ενέργεια δημιούργησε μία ελληνική «κοινοπολιτεία» στους κόλπους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ο Αδριανός έφτασε στη Ρώμη το 133 μ.Χ., όπου έζησε τα τελευταία του χρόνια και, συγκεκριμένα, στην έπαυλή του, προσπαθώντας να βρει τον κατάλληλο διάδοχο. Τελικά, υιοθέτησε τον Αυρηλιανό Αντωνίνο, ο οποίος πιο συχνά ονομάζεται Αντωνίνος ο Ευσεβής (Pius) και ήταν ο πατέρας του περίφημου Μάρκου Αυρήλιου. Το 138 μ.Χ. ο μέγας ταξιδιώτης απεβίωσε στη Ρώμη. Το μαυσωλείο του αποτελεί σήμερα ένα πασίγνωστο αξιοθέατο, το Castel Sant’ Angelo.
Ο αυτοκράτορας Αδριανός δίκαια συγκαταλέγεται στους «καλούς» αυτοκράτορες της Ρώμης. Ο χαρακτηρισμός του ως μεγάλου ρυθμιστή είναι ορθός, καθώς πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας στις διάφορες επαρχίες της Ρώμης, για να αντιμετωπίσει τις εκάστοτε προκλήσεις. Ίδρυσε πόλεις, προχώρησε στην κατασκευή έργων ευποιίας, κατέστειλε εξεγέρσεις, προάσπισε πιο αποτελεσματικά τα σύνορα της αυτοκρατορίας, ανέδειξε τον ελληνικό πολιτισμό όσο κάνεις άλλος, ξεπερνώντας ακόμα και την αγάπη του Νέρωνα για την Ελλάδα και, τέλος, προσπάθησε να σταθεροποιήσει εδαφικά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να τερματίσει τους άσκοπους πολέμους, πιστός στην αυγούστεια πολιτική.
Βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και τις μελανές σελίδες της βασιλείας του. Οι πράξεις του στην Ιουδαία και ιδιαίτερα στην Ιερουσαλήμ προκάλεσαν καταστροφικές συνέπειες και έναν πόλεμο που κράτησε 3 χρόνια και έληξε με τρομερή αιματοχυσία. Κοντά στις 580.000 ανθρώπινες ζωές αφανίστηκαν από προσώπου γης, όπως αναφέρει ο Κ. Χατζόπουλος, ενώ, όταν τελικά οι Ρωμαίοι κατέστειλαν την εξέγερση, απαγορεύτηκε στους Ιουδαίους η είσοδος στην Ιερουσαλήμ.
Συνοψίζοντας, ο Αδριανός ήταν μια ανήσυχη ψυχή, εξαιρετικά πνευματώδης και προσπάθησε να βοηθήσει όσο περισσότερο μπορούσε την αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, καθώς και την αγαπημένη του Ελλάδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μπουραζέλης, Κωσταντίνος (2020), Οι τρόφιμοι της λύκαινας, Αθήνα: ΜΙΕΤ
- Χανιώτης, Άγγελος (2021), Η εποχή των κατακτήσεων: O ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό, 336 π.Χ.-138 μ.Χ., Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
- Χατζόπουλος, Διονύσιος (2015), Ιστορία του Ρωμαϊκού Κράτους, Αθήνα: Εκδ. Ηρόδοτος
