Του Δημήτρη Σεργάκη,
Εδώ και αρκετό καιρό πληθαίνουν οι καλλιτέχνες που αναφέρονται στον Elliott Smith σαν πηγή επιρροής τους. Η τέχνη και η μουσική του Elliott Smith συνδύαζαν τον παράδεισο και την προσωπική του κόλαση, αποδεικνύοντας ακόμη μια φορά ότι μάλλον δεν υπάρχει μεγάλος καλλιτέχνης χωρίς προσωπική κόλαση.
Ο Steven Paul “Elliott” Smith, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, είχε γεννηθεί στις 6 Αυγούστου 1969 στην Ομάχα της Νεμπράσκα. Μεγάλωσε ως παιδί χωρισμένων γονιών και τα παιδικά του χρόνια ήταν ιδιαίτερα δύσκολα λόγω της σχέσης του με τον δεύτερο σύζυγο της μητέρας του, ο οποίος τον κακοποιούσε. Από μικρός βρήκε διέξοδο στους δίσκους των Television, του Dylan, των Beatles, της Nico, του Nick Drake, των Clash και στις σελίδες των βιβλίων του Samuel Beckett και του Dostoyevsky. Τελικά, τον κέρδισε η μουσική και ξεκίνησε να παίζει κιθάρα, ενώ κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Φιλοσοφία και τις Πολιτικές Επιστήμες, έμαθε να παίζει πιάνο, κλαρινέτο, μπάσο, φυσαρμόνικα και ντραμς.
Άρχισε να γράφει τραγούδια από 14 ετών, όταν πήγε να ζήσει με τον πατέρα του, που ήταν ψυχίατρος, μην αντέχοντας άλλο την ψυχολογική και σωματική βία του πατριού του, γεγονός που τον γέμιζε με ενοχές που άφησε πίσω τη μητέρα του. Εκείνη ήταν η εποχή που ξεκίνησε η σχέση του με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Οι δυσκολίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος ως παιδί αποτελούσαν συνήθως πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία των τραγουδιών του, όπως το “Someday”, στους στίχους του οποίου τραγουδά “Charlie Beat You Up Week After Week And When You Grow Up You ‘re Going Το Be Α Freak”· το όνομα του πατριού του, που ήταν Charlie, αναφέρεται επίσης στα “Flowers For Charlie” και “Νο Confidence Man”.
Στα ξεκινήματά του ήρθε σε επαφή με τη hardcore σκηνή του Portland δημιουργώντας ένα ροκ συγκρότημα, τους Heatmiser, το 1991. Συνεργάστηκε μαζί τους σε τρεις δίσκους, όμως ο θάνατος του Kurt Cobain των Nirvana το 1994 τον συγκλόνισε σε βαθμό που δεν ήθελε πλέον να παίζει σε μπάντα και έτσι αποφάσισε να ακολουθήσει τον μοναχικό δρόμο του τραγουδοποιού. Μια φίλη του που ήταν μουσικός, η Mary Lou Lord, και είχε υπάρξει και φίλη του Cobain, λίγες εβδομάδες μετά τον θάνατο του Smith ανέφερε ότι η αυτοκτονία του Kurt οδήγησε τον Elliott στην απόφαση να εγκαταλείψει το πανκ και να αφοσιωθεί στη φολκ, γράφοντας τραγούδια σε σκοτεινό ύφος για τα «λυπημένα παιδιά», όπως τα αποκαλούσε.
Με τους πρώτους του προσωπικούς δίσκους η indie κοινότητα άρχισε να αναρωτιέται ποιο ήταν αυτό το hardcore kid που θύμιζε τον Nick Drake με τη σπαρακτικά ειλικρινή ερμηνεία, την καθαρτική αμεσότητα και τις γλυκές μελωδίες. Μιλούσε για πράγματα που παρατηρούσε και τα μετέφερε με ειλικρίνεια, όπως εκείνος τα καταλάβαινε: η οργή, η θλίψη, η ευφορία, ο έρωτας, η απελπισία και οι προσωπικοί δαίμονες. Οι άνθρωποι ήθελαν στ’ αλήθεια να ακούσουν αυτά που ήθελε να πει. Μπορούσε μέσα σε μία γεμάτη αίθουσα να απλώνει βαριά σιωπή, μόνο με μια κιθάρα.
Το 1994 κυκλοφορεί το πρώτο του άλμπουμ Roman Candle ηχογραφημένο με ελάχιστο εξοπλισμό σε ανεξάρτητη εταιρεία, αλλάζοντας το μικρό του όνομα από Steve σε Elliott σύμφωνα με διάφορες πηγές, προκειμένου να μη μοιάζει το όνομά του με αυτό του ντράμερ των Journey.
Με το δεύτερο προσωπικό του άλμπουμ, Elliott Smith, ηχογραφεί τραγούδια ακόμα πιο απαισιόδοξα από εκείνα του αγαπημένου του Nick Drake. Περιλαμβάνει πολλά τραγούδια για την ηρωίνη, όπως το “The White Lady Loves You More” και “Needle in the Hay”, το οποίο το 2001 θα «ντύσει» την κλασική σκηνή στην καλύτερη ταινία του Wes Anderson, The Royal Tenenbaums, τη σκηνή με την απόπειρα αυτοκτονίας του ήρωα. Είναι γραμμένα στο ίδιο ύφος με τις συνθέσεις των Lou Reed και Neil Young, ένας ύφος που φαίνεται να ακολουθεί μέχρι και τον θάνατό του.
Το 1997 κυκλοφορεί το Either/Or, όνομα δανεισμένο από το βιβλίο του Δανού υπαρξιστή/φιλόσοφου Κίρκεγκαρντ, ένα τρίτο άλμπουμ, στο οποίο ο Smith συνεχίζει να παίζει μόνος του όλα τα όργανα, αναπαράγοντας ήχους από ποπ συγκροτήματα της δεκαετίας του ’60 και γράφοντας την καλύτερη συλλογή τραγουδιών του, κυκλοφορεί έναν απ’ τους κορυφαίους δίσκους της δεκαετίας στην Αμερική. Ο ήχος είναι σταθερά μελαγχολικός, τα τραγούδια ακούγονται στην ταινία Good Will Hunting, έπειτα από επιλογή του σκηνοθέτη Gus Van Sant. Μάλιστα με το “Miss Misery” ο Smith κερδίζει μια υποψηφιότητα για Oscar που θα χάσει από τη Celine Dion και το θέμα της για τον Τιτανικό. Η καριέρα του γνωρίζει μεγάλη ακμή και παρόλο που η DreamWorks του προσφέρει μεγαλύτερο συμβόλαιο, τελικά αρχίζει να τον κυριεύει η κατάθλιψη.
Οι κριτικές είναι διθυραμβικές, αλλά ο ίδιος έχει αρχίσει να παρανοεί, έχοντας έντονα συμπτώματα καταδίωξης, ότι τον παρακολουθούν από την Dreamworks Records. Η κατάθλιψή του είχε βαθύνει, ακολουθούμενη από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Είναι εμφανές ότι ο Smith, όπως άλλωστε και τόσοι άλλοι underground καλλιτέχνες, δυσκολευόταν να διαχειριστεί την τεράστια επιτυχία του. Παρ’ όλα αυτά, το 4ο άλμπουμ XO θα κυκλοφορήσει έναν χρόνο μετά από το προηγούμενο, τον Αύγουστο του 1998. Μάλιστα, θα γίνει το πιο εμπορικό του άλμπουμ πουλώντας εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα. Ένα άλμπουμ, το οποίο ο Elliott καθ’ όλη τη διάρκεια της δημιουργίας του επέμενε πως δεν του άρεσε.
Η κατάστασή του χειροτέρευε και οι αυτοκτονικές του τάσεις εξακολουθούν, όταν ήρθε το 5ο και τελευταίο, όσο βρισκόταν στη ζωή, άλμπουμ, Figure 8. Μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας θα τον κάνει να αναθεωρήσει και να αποφασίσει να μπει σε κλινική αποτοξίνωσης με τη βοήθεια της τότε συντρόφου του. Τον Αύγουστο του 2003, ο Elliott είναι επιτέλους καθαρός και ξεκινάει να γράφει το 6ο άλμπουμ του με τον συμβολικό τίτλο From a basement on the hill. Παράλληλα, αποφασίζει να βγάλει από τη ζωή του οτιδήποτε του έκανε κακό. Κόβει το τσιγάρο, τη ζάχαρη, τον καφέ, το κρέας και τα αντικαταθλιπτικά του. Ο Elliott, όμως, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το άλμπουμ.
Δύο μήνες μετά, στις 22 Οκτωβρίου 2003, οι Pearl Jam θα παρουσιάσουν ένα ακουστικό σετ στην πόλη τους, το Σιάτλ, στο Benaroya Hall. Στα μισά της συναυλίας ο Vedder θα πάρει το ukulele, θα σκύψει στο μικρόφωνο και με σπασμένη φωνή θα ανακοινώσει: “This is for Elliott”, αφιερώνοντάς του το “Can’t Keep”. Την προηγούμενη μέρα, 21 Οκτωβρίου 2003, ο Elliott Smith είχε δώσει τέλος στη ζωή του με δύο μαχαιριές που είχε προκαλέσει ο ίδιος στον εαυτό του. Πριν καταρρεύσει, θα καλέσει για βοήθεια και θα πιστοποιήσει τον γραφικό του χαρακτήρα στο σημείωμα που άφησε, γράφοντας «Λυπάμαι πολύ – Σας αγαπώ, Elliott. Θεέ μου συγχώρα με». Ήταν 34 ετών.
Ο δίσκος που ηχογραφούσε τότε, From a Basement On The Hill, θα μείνει στη μέση και στην πορεία θα αποτελέσει μια απ’ τις πιο προσβλητικές περιπτώσεις μεταθανάτιας εκμετάλλευσης της ροκ, παρόμοιας με αυτής του Jeff Buckley. Τα μισοτελειωμένα τραγούδια θα ολοκληρωθούν από φίλους και συνεργάτες του και οι οπαδοί του θα ακούσουν στο “King’s Crossing” τον Smith να τραγουδάει “I can’t prepare for death any more than I already have”, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν πως δεν θα έπρεπε να κυκλοφορήσει ποτέ. 19 χρόνια μετά, ο θάνατoς του “Mr Misery”, όπως αποκαλείτο, θεωρείται ακόμη από πολλούς μυστηριώδης και παράξενος, ενώ η αστυνομία, έπειτα από έρευνα για ανθρωποκτονία, δεν κατέληξε πουθενά. Φαίνεται πως ο Elliott υπέκυψε στην προσωπική του κόλαση που δεν σταμάτησε να τον ακολουθεί ποτέ. Ο Liam Gowling σε άρθρο του στο Spin με τίτλο “Mr Misery” λέει:
«Είτε οι αναμνήσεις του ήταν αληθείς είτε όχι, ο Smith ζούσε τη ζωή του σαν ένα κακοποιημένο παιδί, ντυμένο σαν άντρας».
Βρείτε τη μουσική του Elliott Smith στο Spotify και στο Youtube.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- (My)Thoughts Of Yesterday -Elliott Smith. Ιστορίες από τη μουσική, το σινεμά, το θέατρο. Toυ Βαλάντη Τερζόπουλου, fragilemag.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Elliott Smith: Έγραφε μουσική για λυπημένους, apotis4stis5.com, διαθέσιμο εδώ.
- Elliott Smith: Ο αλήτης που κέρδισε το Χόλυγουντ, popaganda.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Elliott Smith: ‘Mr. Misery’ Revisited, Years After The Singer-Songwriter’s Controversial Death, spin.com, διαθέσιμο εδώ.
