Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Ειδικά οι άνθρωποι που έλκουν την καταγωγή τους από την Ιωνία συχνά αναφέρουν ότι θα ήθελαν να μπορούσαν να περιηγηθούν στα μέρη όπου έζησαν οι πρόγονοί τους. Αρκετοί, μάλιστα, είναι αυτοί που επιχειρούν ένα τέτοιο ταξίδι, για να δουν τουλάχιστον τη σημερινή κατάσταση των περιοχών αυτών. Ποιος, όμως, δεν θα ήθελε ένα οδοιπορικό στη Μικρά Ασία εκείνης της εποχής, με τα μάτια ενός ιστορικού ή ενός ερευνητή; Φυσικά, πρόκειται για μια εποχή ιδιαίτερα ταραχώδη, η οποία άφησε μεγάλα τραύματα στη συλλογική συνείδηση. Για αυτό, το έργο που παρουσιάζουμε σήμερα είναι μια καλή ευκαιρία να συμμετέχουμε σε μια τέτοια περιήγηση, ασφαλείς, μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου.
Πρόκειται για το νέο βιβλίο του Ηλία Μαγκλίνη, που τιτλοφορείται Το μόνο της ζωής τους ταξίδι, και μπορείτε να το αναζητήσετε από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, στο πλαίσιο των εκδόσεών τους για τα 100 χρόνια από την Καταστροφή. Ο Ηλίας Μαγκλίνης, γεννημένος ως μέλος της Ομογένειας στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (σημερινό Ζαΐρ), είναι πολυβραβευμένος Έλληνας συγγραφέας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο, με γνωστούς Έλληνες ηθοποιούς να υποδύονται τους χαρακτήρες του.
Το κείμενο ήδη από τον τίτλο του απολαμβάνει μια έντονη διακειμενικότητα. Ο ίδιος ο τίτλος αποτελεί μια αναφορά στο έργο του Βιζυηνού, ενώ δεν απουσιάζουν και από το περιεχόμενο οι αναφορές σε σημαντικά έργα και λογοτέχνες. Με αυτόν τον τρόπο, το ταξίδι που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη δεν είναι μόνο στη διάσταση του τόπου και του χρόνου, αλλά και σε ένα λογοτεχνικό τοπίο, το οποίο χωρίς αμφιβολία δίνει ακόμη μια διάσταση σε αυτήν την περιήγηση για τους λάτρεις της ανάγνωσης.
Μέσα από το βιβλίο αυτό, γνωρίζουμε τα βιώματα ενός ανθρώπου που ανήκε στην οικογένεια του συγγραφέα. Πρόκειται για τον παππού του από τη μεριά του πατέρα του, Νίκο Μαγκλίνη, τον οποίο, όμως, ο συγγραφέας ποτέ δεν γνώρισε. Αυτή η γνωριμία που δεν ήταν γραφτό να γίνει στον πραγματικό κόσμο, μεταφέρεται μέσα από το ανάγνωσμα αυτό στον κόσμο της περιήγησης και της λογοτεχνίας. Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει το έργο ένα οδοιπορικό, αλλά αυτός θα ήταν μάλλον ένας χαρακτηρισμός που θα αρκούσε άλλες πτυχές του. Στην πραγματικότητα, το ταξίδι του συγγραφέα που διαδραματίζεται στη σύγχρονη εποχή μοιάζει σαν μια προσπάθεια κατανόησης και ανασύνθεσης του παρελθόντος, η οποία τελικά διαπνέει το κείμενο σαν μια μελαγχολική αλλά τελικά αισιόδοξη νότα, παρουσιάζοντας τα ίδια μέρη σε καιρούς ειρήνης.
Έχει γραφτεί για το συγκεκριμένο βιβλίο ότι αφηγείται μια ιστορία από αυτές που μοιάζουν να είναι πλασμένες για να αντικατοπτρίζουν μια ολόκληρη ιστορική περίοδο. Ο παππούς του συγγραφέα ήταν πράγματι ένας από τους ανθρώπους που βρέθηκαν στον πόλεμο, ακολουθώντας το δικό τους ταξίδι ζωής, το οποίο, δυστυχώς, έμελλε να φέρει καταστροφικά αποτελέσματα για όλους. Αντί να βάλει πίσω του αυτό το παρελθόν σαν μια οικογενειακή μνήμη που πονάει, ο συγγραφέας εδώ επέλεξε την αντίθετη οδό. Να ακολουθήσει, χωρικά και διανοητικά, αυτό το ταξίδι, ώστε να παρουσιάσει μια σύνθεση που δεν αφορά πια μόνο τον πρωταγωνιστή της, αλλά και την πορεία μιας ολόκληρης αδικημένης γενιάς. Έχει ενδιαφέρον ότι το βιβλίο δεν ακολουθεί τον χαρακτήρα μόνο ως έναν στρατιώτη, αλλά και ως συγγενικό πρόσωπο του συγγραφέα, ο οποίος πολύ εξομολογητικά εκφράζει τον ψυχικό του κόσμο ως προς τον παππού του, σκεπτόμενος ότι δεν μπορεί να τον δει ως πολεμιστή, αλλά θα προτιμούσε να σκέφτεται στιγμές αυτού του ταξιδιού με μεγαλύτερο το στοιχείο της χαράς ή της ευχαρίστησης.
Ένα στοίχημα που έχει κερδίσει το συγκεκριμένο βιβλίο είναι η ισορροπία ανάμεσα στο τότε και στο τώρα, στο προσωπικό και το συλλογικό. Ο συγγραφέας επιχειρεί να γνωρίσει το ταξίδι της ζωής του παππού του και της γενιάς του, ακολουθώντας τους σε ένα οδοιπορικό στη Σμύρνη, το Αφιόν Καραχισάρ, το Εσκί Σεχίρ και την Προύσα. Τα μέρη αυτά παρουσιάζονται τόσο μέσα από τις μαρτυρίες της εποχής και τα φρικτά γεγονότα που συνέβησαν, με πρωταγωνιστή τον ελληνικό στρατό, όσο και ως σύγχρονες περιοχές, που σε τίποτα δεν θυμίζουν το πολεμικό τους παρελθόν. Το βιβλίο θα μπορούσε να είναι απλά ένα οδοιπορικό, αλλά δεν είναι αυτό –είναι μια απεικόνιση μιας ταραχώδους εποχής, που συνδέει το βαθιά προσωπικό στοιχείο με τη συλλογική μνήμη.
