Της Κωνσταντίνας Αργουδέλη,
Το Σύνδρομο Marfan είναι μια γενετική διαταραχή που επηρεάζει τον συνδετικό ιστό του ανθρωπίνου σώματος. Ο συνδετικός ιστός συμβάλλει στην υποστήριξη και στη σύνδεση όλων των υπόλοιπων ιστών, όπως του μυϊκού και του επιθηλιακού. Ακόμη, παίζει καίριο ρόλο στη σωστή ανάπτυξη του σώματος. Ο συνδετικός ιστός αποτελείται από στηρικτικά κύτταρα, για παράδειγμα τους ινοβλάστες, καθώς και από θεμελιώδη ουσία και ίνες συνδετικού ιστού, που μαζί συνθέτουν την εξωκυττάρια θεμελιώδη ουσία.
Η συχνότητα του συνδρόμου είναι περίπου 1:5.000, με την αναλογία αυτή να μη διαφοροποιείται ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες ή ανάμεσα στις φυλές και στις εθνικές ομάδες. Όπως αναφέρθηκε, το Σύνδρομο Marfan αποτελεί γενετική διαταραχή, επομένως οφείλεται σε μετάλλαξη κάποιου γονιδίου. Συγκεκριμένα, 3 στους 4 ασθενείς που πάσχουν από το Σύνδρομο Marfan έχουν κληρονομήσει το μεταλλαγμένο γονίδιο από τους γονείς τους. Από την άλλη, σε 1 στους 4 ασθενείς η μετάλλαξη προκύπτει de novo, δηλαδή εκ νέου, χωρίς να έχει κληρονομηθεί από κάποιον γονέα και η μεταλλαγή ονομάζεται αυτόματη. Tο μεταλλαγμένο γονίδιο που είναι υπεύθυνο για το σύνδρομο είναι αυτοσωμικό επικρατές, δηλαδή η έκφρασή του υπερκαλύπτει την έκφραση του φυσιολογικού γονιδίου. Επομένως, από διασταύρωση ενός ατόμου που πάσχει κι ενός ατόμου που δεν πάσχει η πιθανότητα να προκύψουν απόγονοι που πάσχουν είναι 50%.
Οι διαταραχές του συνδρόμου προβάλλουν κυρίως στο οφθαλμικό, στο σκελετικό και στο καρδιαγγειακό σύστημα. Στις οφθαλμικές διαταραχές περιλαμβάνονται η μυωπία και η αποκόλληση των φακών. Όσον αφορά τις σκελετικές διαταραχές, οι ασθενείς είναι ψηλοί με μακρά και λεπτά άκρα σε σχέση με τον κορμό, ενώ ταυτόχρονα, έχουν μακρά δάχτυλα στα χέρια και τα πόδια, ένα φαινόμενο που ονομάζεται αραχνοδακτυλία. Επιπρόσθετα, έχουν χωνοειδή θώρακα και σκολίωση.
Τελευταίες και πιο σοβαρές είναι οι διαταραχές στο καρδιαγγειακό σύστημα, οι οποίες περιλαμβάνουν την πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας και τη διαστολή της ανιούσας αορτής. Η διαστολή της ανιούσας αορτής και των περιφερικών αρτηριών οδηγεί σε διαχωριστικό ανεύρυσμα ή ρήξη. Με τον όρο ανεύρυσμα εννοούμε τη διόγκωση του τοιχώματος της αορτής, η οποία μπορεί να οδηγήσει είτε σε ρήξη, δηλαδή σε καταστροφή του τοιχώματος, είτε σε διαχωρισμό, με συνέπεια την επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενούς αιμορραγία. Τα συμπτώματα ποικίλουν στους ασθενείς ανάλογα με τη βαρύτητα της μετάλλαξης.
Υπεύθυνη για την εμφάνιση της παραπάνω κλινικής εικόνας είναι μια μετάλλαξη του γονιδίου της φιμπριλλίνης 1 (FBN1) στο χρωμόσωμα 15. Η φιμπριλλίνη 1 αποτελεί συστατικό της τροποελαστίνης. Η τροποελαστίνη με τη σειρά της αποτελεί δομικό συστατικό των ελαστικών ινών του ελαστικού συνδετικού ιστού. Η φιμπριλλίνη 1 εντοπίζεται στην αορτή, στην ακτινωτή ζώνη των φακών και στο περιόστεο. Ο λόγος που υπάρχει φιμπριλλίνη 1 σε αυτές τις περιοχές του σώματος είναι η αυξημένη ανάγκη για ελαστικότητα. Για παράδειγμα, η αορτή πρέπει να διαθέτει πολύ ελαστικά τοιχώματα, ώστε να αντέχει τη μεγάλη πίεση με την οποία φεύγει το αίμα από την αριστερή κοιλία της καρδιάς. Εφόσον η φιμπριλλίνη 1 είναι ελαττωματική, τα ελαστικά πέταλα δε μπορούν να επανέλθουν μετά από διάταση, γεγονός που οδηγεί στη διόγκωση των τοιχωμάτων. Ταυτόχρονα, για να καλυφθεί το κενό, αυξάνονται οι πρωτεογλυκάνες ανάμεσα στα ελαστικά πέταλα, εξασθενώντας το τοίχωμα της αορτής.
Η διάγνωση του Συνδρόμου Marfan μπορεί να γίνει με φυσική εξέταση, λήψη οικογενειακού ιστορικού, εξέταση των οφθαλμών, ηχοκαρδιογράφημα, καθώς και με γενετικό έλεγχο. Η θεραπεία βασίζεται στην περιοχή του σώματος που έχει επηρεαστεί, καθώς και στη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Δεν είναι δυνατή η πλήρης ίαση, παρά μόνο η καταπράυνση των συμπτωμάτων. Για παράδειγμα, μπορεί να πραγματοποιηθεί συντηρητική αντιμετώπιση με χορήγηση β-αδρενεργικών αναστολέων ή αναστολέων του υποδοχέα της αγγειοτενσίνης, για να μειωθεί η ισχύς της συστολικής σύσπασης, με αποτέλεσμα να ελαττωθεί η τάση στην αορτή. Ταυτόχρονα, απαιτείται ο περιορισμός της βαριάς άσκησης.
Στο παρελθόν, το προσδόκιμο ζωής των ασθενών ήταν τα 32 έτη, ωστόσο σήμερα κάποιοι ασθενείς ξεπερνούν τα 72 έτη. Σε αυτό παίζει σημαντικό ρόλο η έγκαιρη διάγνωση σε νεαρή ηλικία και η εξατομικευμένη αντιμετώπιση.
Ανακεφαλαιώνοντας, το Σύνδρομο Marfan αποτελεί μια αυτοσωμική επικρατή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το οφθαλμικό, το σκελετικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Οφείλεται σε μια μετάλλαξη του γονιδίου της φιμπριλλίνης 1 στο χρωμόσωμα 15, η οποία οδηγεί σε εξασθένηση του ελαστικού συνδετικού ιστού. Κύρια αιτία θανάτου για τους ασθενείς με Σύνδρομο Marfan είναι το ανεύρυσμα αορτής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιστολογία με Στοιχεία Κυτταρικής Βιολογίας, Abraham L. Kierszenbaum – Laura L. Tres, 1η Ελληνική Έκδοση, 2013, Broken Hill Publishers
- Marfan Syndrome, marfan.org. Διαθέσιμο εδώ
- Marfan Syndrome, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Marfan Syndrome, Centers for Disease Control and Prevention. Διαθέσιμο εδώ
