Της Κωνσταντίνας Λάμπου,
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του ανθρώπου (ΕΣΔΑ) είναι ένα διεθνές κείμενο με πολύ μεγάλη σημασία ως προς την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την είσοδο στο Συμβούλιο της Ευρώπης και είναι δεσμευτική για τα 47 κράτη μέλη του. Ήδη από το προκείμενο της ΕΣΔΑ, αντανακλώνται οι βασικές αξίες και αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος. Έτσι, σε μία σύμβαση όπου κατοχυρώνονται αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα, αποκλείεται να μην προβλεπόταν ρύθμιση για την ιατρική μέριμνα των κρατουμένων στις φυλακές.
Η νομολογία του ΕΔΔΑ έχει δείξει πως, όσον αφορά την ψυχική και σωματική υγεία του κρατουμένου, είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται με τον καλύτερο τρόπο μαζί με την πρέπουσα χορήγηση της αναγκαίας ιατρικής φροντίδας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύσταση του 2017, στις παραγράφους 42-44, το δικαίωμα στην υγεία αποτελεί αρχή καθολική και τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν εγγυημένα πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και κατάλληλες ιατρικές εγκαταστάσεις στις φυλακές, εξασφαλίζοντας, έτσι, επαρκή αριθμό ειδικευόμενων ιατρών που είναι διορισμένοι σε κάθε σωφρονιστικό κατάστημα, ώστε οι κρατούμενοι να μην αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης σε ιατρό ή ελλιπή ψυχολογική υποστήριξη. Πέρα από αυτό, επιτάσσει το Συμβούλιο της Ευρώπης μέσω της σχετικής Επιτροπής, να εγγυηθεί την παροχή ειδικών θεραπειών στους παθόντες κρατουμένους από σοβαρές ή χρόνιες παθήσεις, όπως είναι ο καρκίνος.
Όσα κράτη μέλη δεν εφαρμόζουν τέτοιες πρακτικές, είναι πρέπον τους να εξετάσουν αν γίνεται να αναπροσαρμόσουν τις καταδικαστικές αποφάσεις τους σε σοβαρά ασθενείς κρατουμένους για ανθρωπιστικούς λόγους με δικαστική απόφαση, έχοντας υπολογίσει το πόσο επικίνδυνοι είναι οι κρατούμενοι μαζί με τη γνώμη επιτροπής εμπειρογνωμόνων. Οι προβλέψεις των παρ. 39, 40, 41 των Ευρωπαϊκών Σωφρονιστικών Κανόνων του 2006 έχουν μεγάλο θεσμικό ενδιαφέρον.
Πιο συγκεκριμένα, τα παραπάνω άρθρα αναφέρουν το καθένα: ά. 39: Η μέριμνα για την υγεία των κρατουμένων πρέπει να διασφαλίζεται από τις αρχές της φυλακής, ά. 40. 1 Η όποια ιατρική υπηρεσία των φυλακών οργανώνεται στενά με τη διεύθυνση της γενικής υγείας της κοινότητας ή του έθνους, ά. 40. 2 Σύμφωνα με την πολιτική των φυλακών για την υγεία των κρατουμένων, αυτή θα ενσωματώνεται ακολουθώντας την εθνική πολιτική για την υγεία, ά. 40. 3 Οι υπηρεσίες υγείας της χώρας θα είναι προσβάσιμες από τους κρατουμένους χωρίς να υπάρχει διάκριση λόγω της νομικής τους κατάστασης, ά. 40. 4 Οι πνευματικές ή φυσικές πνευματικές νόσοι από τις οποίες υποφέρουν οι κρατούμενοι, θα επιδιώκεται να θεραπεύονται από τις ιατρικές υπηρεσίες που υπάρχουν στη φυλακή, ά. 40. 5 Όσες ιατρικές, χειρουργικές και ψυχιατρικές υπηρεσίες, που είναι αναγκαίες, μαζί με εκείνες που προσφέρονται στην κοινότητα, θα παρέχονται για κοινό σκοπό στους κρατουμένους, ά. 41. 1 Τουλάχιστον ένας ειδικευόμενος ιατρός γενικής ιατρικής θα παρέχει τις υπηρεσίες του σε κάθε φυλακή, ά. 41. 2 Οποιαδήποτε ώρα ο ιατρός θα είναι διαθέσιμος για κάθε ώρα χωρίς καθυστέρηση, ά. 41. 3 Σε φυλακές που δε βρίσκεται ιατρός πλήρους απασχόλησης, θα τις επισκέπτεται τακτικά ιατρός μερικής, ά. 41. 4 Το προσωπικό όλων των φυλακών πρέπει να είναι εκπαιδευμένο κατάλληλα στην ιατρική μέριμνα, ά. 41. 5 Θα υπάρχει παροχή υπηρεσιών οφθαλμιάτρου και οδοντιάτρου σε όλους τους κρατουμένους.
Προσθέτοντας στα παραπάνω, οι κρατικές αρχές οφείλουν να εγγυηθούν ταχεία και ακριβή ιατρική διάγνωση και μέριμνα στις φυλακές και στα νοσοκομεία τους με παράλληλη, σε τακτική βάση, παρακολούθηση του ασθενούς, μέχρι να θεραπευτεί πλήρως, αλλά και να φροντίζει για τυχόν επιδείνωση της υγείας του.
Βέβαια, η υγεία του κρατουμένου πρέπει να εξετάζεται, ώστε να γίνει κατανοητό, εάν δύναται να εξακολουθεί να εκτίει την ποινή του, χωρίς να υποχρεώνεται να αποφυλακιστεί αν ασθενήσει ή μεταφερθεί σε πολιτικό ή στρατιωτικό νοσοκομείο. Όμως, σε περίπτωση που η υγεία του ασθενούς καταστεί ιδιαίτερα σοβαρή και μη ιάσιμη, τότε, σύμφωνα με τη σωφρονιστική μεταχείριση, προέχει η υγεία του ασθενούς και λαμβάνονται μέτρα περίθαλψης εκτός του σωφρονιστικού καταστήματος ή ακόμα και εναλλακτικός τρόπος έκτισης της ποινής. Επίσης, το ΕΔΔΑ υποστηρίζει πως οι φυλακές πρέπει να δημιουργούν ένα περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ασθενούς και να μη θίγουν την ψυχική του υπόσταση. Αυτό ισχύει και για τους κρατουμένους που αντιμετωπίζουν σοβαρή αναπηρία.
Για τους παραπάνω λόγους, η Ευρωπαϊκή Σύσταση έχει κάποιες προτάσεις ως προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δηλαδή, παροτρύνει τα κράτη μέλη να εναρμονιστούν με τις ειδικές συστάσεις, όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης ατόμων που χρειάζονται προστασίας. Συνειδητοποιεί πως, σε κάποιες περιπτώσεις, άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, παραμένουν στη φυλακή, λόγου του ότι λείπουν κατάλληλες εξωτερικές υπηρεσίες και έτσι σύμφωνα με την Επιτροπή, παραβιάζονται τα άρθρα 2,3 της ΕΣΔΑ σε κρατούμενους με αυτοκτονικές τάσεις. Έτσι, το Ευρωκοινοβούλιο εκφράζει τη λύπη του σε περιπτώσεις ευάλωτης κατάστασης ηλικιωμένων και ατόμων με αναπηρία και καλεί ορισμένα κράτη να απολύουν ηλικιωμένους από τη φυλακή, όταν περιέρχονται σε κατάσταση ανικανότητας και να δημιουργήσει κατάλληλες υποδομές για άτομα με ειδικές ανάγκες.
Καταληκτικά, τα κράτη μέλη οφείλουν να δείχνουν μια ελαστικότητα ως προς τους περιορισμούς στην κράτηση σε σωφρονιστικά καταστήματα ειδικών ομάδων κρατουμένων, οι οποίες να έχουν σχέση αναλογίας με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Συνεπώς, δεν επιτρέπονται παρεκκλίσεις από τη μέριμνα για την υγεία των κρατουμένων, καθώς η υγεία για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως του τι έχουν διαπράξει στη ζωή τους, είναι το σημαντικότερο αγαθό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Δημόπουλος Χαράλαμπος, Σωφρονιστική, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2021
