Της Δήμητρας- Χριστίνας Καραουλάνη,
Το πρόβλημα της παραπληροφόρησης, όπως στον τομέα της υγείας, υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια, όμως, με την πανδημία του Covid-19 έχει καταστεί ξεκάθαρα επείγουσα η αντιμετώπισή του, καθώς αποτελεί σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία. Για παράδειγμα, τα τσιπάκια στα εμβόλια κατά του Covid-19, ο φόβος και οι ψευδείς ειδήσεις για τις παρενέργειές του, οι δήθεν θαυματουργές θεραπείες κ.λπ. είχαν σοβαρές επιπτώσεις στη συμπεριφορά των πολιτών για τη διαχείριση της υγείας τους και την πρόληψη.
Οι επιπτώσεις της παραπληροφόρησης αφορούν, κυρίως, την ποιότητα της φροντίδας των πολιτών και τη σχέση τους με τους επαγγελματίες υγείας. Αρχικά, οι πολίτες σταματούν να λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα ή να μπαίνουν σε διαδικασίες πρόληψης, όπως οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι του καρκίνου και οι εμβολισμοί. Επίσης, έχουν την τάση να πέφτουν θύματα ψεύτικων θεραπειών, με αποτέλεσμα να προκύπτουν απρόσμενοι θάνατοι. Επιπλέον, η παραπληροφόρηση έχει μεγάλο αντίκτυπο στα συναισθήματά τους, όπως το άγχος και ο φόβος, οπότε, πολλές φορές λαμβάνουν με παρορμητισμό άλογες και μη ορθές αποφάσεις για την υγεία τους. Ένας μεγαλύτερος όγκος πληροφοριών μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες που ζητούν υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Έτσι, καλλιεργείται ραγδαία η δυσπιστία στους επαγγελματίες υγείας και, κυρίως, στους γιατρούς.
Όσον αφορά τα παραπάνω, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος πέφτει θύμα της παραπληροφόρησης. Συγκεκριμένα, οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δίνουν έμφαση στους τίτλους που δρουν στα συναισθήματα, οι οποίοι συχνά μειώνουν την αξία των έγκυρων στοιχείων υπέρ των ανακριβών μαρτυριών. Πρέπει να τονιστεί ότι κοινωνικοί και δημογραφικοί παράγοντες που σχετίζονται με διάφορες ανισότητες δεν παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στην επιρροή της παραπληροφόρησης. Για παράδειγμα, αν είναι κάποιος μορφωμένος ή όχι δεν έχει σημασία, γιατί και οι πρώτοι πέφτουν θύματα αυτής, παρότι επικρατεί η άποψη ότι έχουν ανεπτυγμένη κριτική σκέψη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η προσοχή τους επικεντρώνεται πολύ σε θέματα που αφορούν τους ίδιους, όπως και στην πιθανή νοοτροπία συνομωσίας που μπορεί να διαθέτει κάποιος.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολίτες δεν πρέπει να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν την υγεία τους. Η αφομοίωση πληροφοριών, σχετικών με την υγεία, από το διαδίκτυο θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι ασθενείς είναι καλύτερα ενημερωμένοι, κάτι που θα μπορούσε να βελτιώσει την υγεία τους και να εξασφαλίσει ότι έχουν πιο κατάλληλες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Από αυτήν την άποψη, το διαδίκτυο –ως πηγή πληροφοριών και μέσο επικοινωνίας– μπορεί να βελτιώσει τη σχέση γιατρού-ασθενούς, αφού και οι δύο μπορούν να μοιραστούν τις γνώσεις τους και να βελτιώσουν τη μεταξύ τους επικοινωνία, κάνοντας τις επισκέψεις πιο αποτελεσματικές. Θα μπορούσε να διευκολύνει τη συμμετοχή των ασθενών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και παροχής «ενημερωμένης συγκατάθεσης». Οι ασθενείς μπορεί να έχουν πρόσβαση στα δικά τους κλινικά αρχεία και αρχεία υγείας, επιτρέποντας εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη, πρόληψη ασθενειών και προγράμματα προαγωγής της υγείας.
Όλες οι πληροφορίες που αναφέρθηκαν μέχρι αυτό το σημείο υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα της χρήσης των μέσων ενημέρωσης και του διαδικτύου για όλους τους φορείς του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Το διαδίκτυο δεν μπορεί να διαχωριστεί από το οργανωτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, θα υπάρξουν πιέσεις που θα διευκολύνουν ή θα αναστείλουν τη χρήση του και τον αντίκτυπό του.
Κάθε επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να αφιερώνει χρόνο στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας κοινές μηχανές αναζήτησης, για να μάθει τους τύπους πληροφοριών και τοποθεσιών που εμφανίζονται, καθώς εισάγουν κοινές ερωτήσεις που λαμβάνουν από τους ασθενείς. Αφού μάθουν για τις διάφορες πηγές παραπληροφόρησης, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να μάθουν τι καταδεικνύουν οι πόροι που βασίζονται σε στοιχεία σχετικά με αυτό το θέμα, ιδιαίτερα όσον αφορά τις αποκλίσεις που εμφανίζονται.
Κάθε συνάντηση με έναν ασθενή είναι μια ευκαιρία για ενεργή αντιμετώπιση κοινών πηγών παραπληροφόρησης με μη απειλητικό τρόπο. Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει πάντα να παραμένουν μη επικριτικοί και να αφιερώνουν χρόνο, ακούγοντας προσεκτικά τους ασθενείς τους. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις επιρροές που δέχεται ο κάθε ασθενής στη ζωή του. Είναι μεγίστης αξίας να υπάρχουν σημεία συζήτησης και πόροι έτοιμοι να μοιραστούν με τους ασθενείς. Αυτά θα πρέπει να είναι συνοπτικά, σαφή και να παραδίδονται με τρόπο που να μην επικρίνεται. Θα ήταν υπέροχο για περισσότερους επαγγελματίες υγείας να ασχοληθούν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να παρέχουν πληροφορίες βασισμένες σε στοιχεία και να καλύψουν το κενό, που συχνά χάνεται η τεχνογνωσία στο διαδίκτυο.
Οι πολίτες, φυσικά, δεν αποποιούνται τις ευθύνες τους, δηλαδή πρέπει και οι ίδιοι να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Όταν διαβάζουν μια πηγή πληροφοριών πρέπει πάντα να ψάχνουν ποιος το έγραψε, πού, πότε, γιατί και πώς δημοσιεύτηκε, ώστε να τεκμηριώνουν την εγκυρότητα των όσων ειπώθηκαν εκεί. Τέλος, θα ήταν καλό να μην βιάζονται να διαδώσουν τα νέα αμέσως, αλλά, ταυτόχρονα, να ενημερώνουν τους υπολοίπους για τις ψευδείς πληροφορίες.
Ενδείξεις μη αξιόπιστου δημοσιεύματος:
- Υπερβολικοί τίτλοι ή τίτλοι που δεν έχουν σχέση με το κείμενο της ανάρτησης.
- Ανυπόγραφο δημοσίευμα.
- Ορθογραφικά-συντακτικά λάθη ή κείμενο-προϊόν αυτόματης μετάφρασης.
- Απίστευτοι ισχυρισμοί περιεχομένου.
- Απουσία ημερομηνίας.
- Φωτογραφίες-προϊόν photoshop.
- Παραπομπή σε μη ενεργά links.
- Προτροπή για αναδημοσίευση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- COVID-19: Πώς να αντιμετωπίσετε την παραπληροφόρηση, saferinternet4kids. Διαθέσιμο εδώ
- How has the Internet helped healthcare, Premier Health. Διαθέσιμο εδώ
- Health and the Internet: Beyond the Quality of Information, revespcardiol.org. Διαθέσιμο εδώ
- Παραπληροφόρηση: πώς να αναγνωρίζετε τις ψευδείς ειδήσεις για τον Covid-19, Επικαιρότητα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διαθέσιμο εδώ
- Έγκυρες πηγές πληροφόρησης | Πώς επηρεάζει η παραπληροφόρηση τον κλάδο της Υγείας;, helmsic. Διαθέσιμο εδώ
- Misinformation and health A cross-journal collection, BMC. Διαθέσιμο εδώ
- Combatting Health Misinformation And Disinformation: Building An Evidence Base, Health Affairs. Διαθέσιμο εδώ
- Confronting Health Misinformation, hhs.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Health misinformation a ‘threat to public health’ — Leaders call out sources of disinformation, social media sites, THE NATION’S HEALTH. Διαθέσιμο εδώ
- Impact and consequences of medical misinformation, Contemporary PEDIATRICS. Διαθέσιμο εδώ
- Medical Misinformation Consequences in Health Care, Drug Topics. Διαθέσιμο εδώ
- Where We Go From Here: Health Misinformation on Social Media, NIH. Διαθέσιμο εδώ
