Του Νίκου Σαρρή,
Στην αρχαία Ελλάδα οι αγροτικές εργασίες, καθώς και η επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων, αποτελούσαν δραστηριότητες από τις οποίες βιοποριζόταν ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων. Τόσο σημαντικές, που μόνο ένας θεός θα μπορούσε να είχε διδάξει τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Ο θεός αυτός ήταν ο Αρισταίος.
Ο Αρισταίος ήταν καρπός του έρωτα του θεού Απόλλωνα και της Κυρήνης, κόρης του Υψέα, βασιλιά των Λαπιθών. Μια μέρα, η όμορφη κοπέλα έπνιξε άοπλη ένα λιοντάρι που επιτέθηκε στα κοπάδια της. Ο Απόλλωνας είδε κατά τύχη το συμβάν και αμέσως την ερωτεύτηκε, λόγω του θάρρους της. Με ένα χρυσό άρμα την οδήγησε στη Λιβύη, κάνοντάς την κυρίαρχο της περιοχής. Εκεί, γέννησε τον Αρισταίο. Μόλις το βρέφος ήρθε στον κόσμο, ο θεός Ερμής ανέθεσε στη Γαία και στις Ώρες την ανατροφή του.
Στα «Αργοναυτικά» αναφέρεται πως τον ανέθρεψε ο Κένταυρος Χείρων. Στη διαπαιδαγώγησή του συνέβαλαν όλοι οι θεοί, χαρίζοντάς του γνώσεις και ικανότητες που αργότερα θα δίδασκε στους ανθρώπους. Οι Μούσες του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική. Οι Νύμφες τον έμαθαν να καλλιεργεί την άμπελο και την ελιά, να φροντίζει τα μελίσσια και να συλλέγει μέλι. Η Άρτεμις τον έμαθε να κυνηγάει και ο Ήφαιστος να δημιουργεί αντικείμενα από μέταλλο και πηλό. Μετά από προτροπές των Μουσών, παντρεύτηκε την Αυτονόη και απέκτησε έναν γιο, τον Ακταίωνα.
Ο Αρισταίος αποτελεί έναν από τους πιο καλοκάγαθους θεούς του ελληνικού πάνθεου. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της ευσπλαχνίας του, είναι η προσφορά βοήθειας στους κατοίκους των Κυκλάδων, όταν είχε ξεσπάσει επιδημία στην περιοχή (σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, την περιοχή μάστιζε ξηρασία και όχι επιδημία). Οι νησιώτες είχαν λάβει χρησμό από τους Δελφούς, πως μόνο ο Αρισταίος μπορούσε να τους βοηθήσει. Οι επικλήσεις των θνητών εισακούστηκαν και έτσι ο Αρισταίος εγκαταστάθηκε στην Κέα, όπου πραγματοποίησε θυσίες στον Δία και τον Σείριο. Ο Δίας έστειλε μελτέμια για σαράντα μέρες, ώστε να καθαρίσει ο μολυσμένος αέρας και η επιδημία να εξαλειφθεί, ή, σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, να ανακουφιστούν τα νησιά από την ξηρασία. Μετά από την ελεημοσύνη που έδωσε στους ανθρώπους, ο λαός της Κέας τον λάτρευε ως τον θεό των μελτεμιών.
Παρά τη θεϊκή του υπόσταση, η ζωή του δεν ήταν γεμάτη χαρές, όπως των υπόλοιπων Ολύμπιων. Τρανή απόδειξη αποτελεί ο τραγικός χαμός του γιου του. Ο Ακταίος ήταν σπουδαίος κυνηγός και ακολουθούσε την Άρτεμη στα κυνήγια της. Τις άριστες κυνηγετικές του ικανότητες όφειλε στην ανατροφή του από τον Χείρωνα, που τον βοήθησε να τελειοποιήσει το σημάδι του. Μια μέρα, ο Ακταίος οδήγησε τα πενήντα κυνηγόσκυλά του σε μια πηγή για να πιούν νερό. Συμπωματικά, στα νερά της, η Άρτεμις δροσιζόταν γυμνή. Η θεά, εξαγριωμένη που ένας θνητός την αντίκρισε γυμνή, τον μεταμόρφωσε σε ελάφι, με αποτέλεσμα να κατασπαράσσεται από τα ίδια του τα σκυλιά.
Ούτε ο χαμός του γιου του δεν πτόησε τον Αρισταίο από το να προσφέρει απλόχερα τη βοήθειά του στους ανθρώπους. Έχοντας διδαχθεί τόσες χρήσιμες τέχνες από τους θεούς, ένιωσε το χρέος να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στους ανθρώπους. Δίδαξε στον λαό της Αρκαδίας τη μελισσοκομία, την τυροκομία, το κυνήγι, αλλά και την κατεργασία του μαλλιού. Στην Κυρήνη (περιοχή της Λιβύης που πήρε το όνομα της μητέρας του), φύτεψε το θεραπευτικό φυτό σίλφιο. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, οι ντόπιοι λάτρευαν τον Αρισταίο και τη μητέρα του ως θεούς. Σημαντικό κεφάλαιο της ζωής του ήρωα, αποτελεί η εγκατάστασή του στη Σαρδηνία, όπως πληροφορούμαστε από την «Ιστορική Βιβλιοθήκη» του Διόδωρου Σικελιώτη, ιστοριογράφο του 1ου αιώνα προ Χριστού. Ένωσε τις φυλές που κατοικούσαν στο νησί και ευεργέτησε τους κατοίκους, εισάγοντάς τους στην καλλιέργεια της ελιάς. Φεύγοντας, άφησε δυο γιους για να συνεχίσουν το έργο του. Οι κάτοικοι της Σαρδηνίας του απέδιδαν θεϊκές τιμές, ενώ θεωρήθηκε προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών του νησιού. Στην Αιμόνη, περιοχή της Θεσσαλίας, λατρευόταν ως προστάτης των βοσκών και των κυνηγών. Από όλες τις τέχνες που έμαθε στους ανθρώπους, η μελισσοκομία θεωρούταν η σημαντικότερη προσφορά του στους θνητούς.
Παρά την καλοκάγαθη φύση του, ο Αρισταίος ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο της Ευρυδίκης, συζύγου του Ορφέα. Όταν μια μέρα είδε τη γοητευτική δρυάδα στην Αρκαδία, αποπειράθηκε να τη βιάσει. Η Ευρυδίκη, θέλοντας να παραμείνει πιστή στον σύζυγό της, έτρεξε μακριά, ώσπου συνάντησε ένα φίδι, το οποίο με το θανατηφόρο δάγκωμά του, την σκότωσε. Οι θεοί, θέλοντας να τιμωρήσουν τον Αρισταίο, θανάτωσαν όλες τις μέλισσές του. Ο ήρωας, μη γνωρίζοντας πως να εξευμενίσει τους αθανάτους, απευθύνθηκε στη μητέρα του. Εκείνη, τον παραίνεσε να συμβουλευτεί τον θαλάσσιο θεό Πρωτέα. Ο Πρωτέας τον προέτρεψε να θυσιάσει στις Νύμφες τέσσερις ταύρους και τέσσερις αγελάδες. Λίγες μέρες μετά τη θυσία, οι μέλισσες του Αρισταίου άρχισαν να ξαναζωντανεύουν.
Ύστερα από τις περιπέτειές του, ο Αρισταίος εγκαταστάθηκε στη Θράκη, όπου συμμετείχε σε διονυσιακές τελετές και κατόπιν ανέβηκε στην οροσειρά του Αίμου. Για ένα διάστημα ζούσε στα βουνά και μετά εξαφανίστηκε. Η εξαφάνισή του από τα επίγεια μπορεί να συμβολίζει το τέλος της θνητής του ζωής και ταυτόχρονα την είσοδό του στο ελληνικό πάνθεον. Οι Έλληνες, οι Λιβυκοί και οι βάρβαροι, όλοι τον τιμούσαν σαν θεό. Ο Παυσανίας, τον αναφέρει, μαζί με τον Ηρακλή, τους Διόσκουρους και άλλους ήρωες, ως έναν από τους θνητούς που έγιναν θεοί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Απολλώνιος ο Ρόδιος (1988), Αργοναυτικά, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα
- Κακριδής, Ι. (έκδοση 2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες – Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Εκδοτική Αθηνών.
- Luke Roman & Monica Roman (2010), Encyclopedia of Greek and Roman Mythology, Facts on File Books
