Του Ελευθέριου Χονδρού,
Στη Νότια Στοκχόλμη, εθελοντές των κυβερνώντων Σοσιαλδημοκρατών χτυπούν τις πόρτες με μια εικόνα του όχι και τόσο «κρυφού» όπλου τους, ζωγραφισμένο στα μπλουζάκια τους: την Πρωθυπουργό Magdalena Andersson. Οκτώ χρόνια μετά την άνοδο της κεντροαριστεράς στην εξουσία στη Σουηδία, αλλά μόλις εννέα μήνες αφότου η Andersson ανέλαβε την Πρωθυπουργία υπό χαοτικές συνθήκες, οι Σοσιαλδημοκράτες βασίζονται τώρα στην απήχηση της (πρώτης γυναίκας) Πρωθυπουργού της χώρας. Μετά από μια ταραχώδη τετραετία —συμπεριλαμβανομένης μιας αίτησης για το ΝΑΤΟ, που έβαλε τέλος στα 200 χρόνια σουηδικής ουδετερότητας, στα ύψη του εγκλήματος με όπλα και συμμορίες και μια στρατηγική Covid, που έρχεται σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης— οι ψηφοφόροι πηγαίνουν στις κάλπες στις 11 Σεπτεμβρίου σε εκλογές, όπου ο αγώνας για την Πρωθυπουργία δείχνει να είναι πολύ κοντινός.
Το κοινοβούλιο της Σουηδίας, το Riksdag, έχει 349 μέλη. Έχει τόσα πολλά μέλη από τότε, που οι εκλογές του 1973 έληξαν σε μια ακριβή ισοπαλία μεταξύ των κομμάτων της αριστεράς και της δεξιάς και με σκοπό να μην συμβεί ξανά άλλαξαν σε μονό τον αριθμό των εδρών. Οι 310 έδρες εκλέγονται απευθείας στις 29 εκλογικές περιφέρειες της Σουηδίας, οι οποίες εδρεύουν γύρω από τις κομητείες της Σουηδίας (με τη μεγαλύτερη να είναι διαιρεμένη). Κάθε εκλογική περιφέρεια εκλέγει μια μικρή ομάδα βουλευτών, που αντικατοπτρίζει τη διάδοση πολιτικών απόψεων στην έδρα. Οι υπόλοιπες 39 έδρες αποφασίζονται με βάσει το σύνολο ψήφων, έτσι ώστε να διορθωθεί κάθε δυσαναλογία, που προκύπτει στις εκλογικές περιφέρειες. Για να μπορέσει να κερδίσει έδρες, ένα κόμμα πρέπει είτε να κερδίσει το 4% των ψήφων σε ολόκληρη τη χώρα είτε μπορεί να κερδίσει έδρες σε μια συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια, εάν κερδίσει περισσότερο από το 12% των ψήφων εκεί.
Η σουηδική πολιτική κυριαρχείται από τους Σοσιαλδημοκράτες σε όλη την πρόσφατη ιστορία. Το κεντροαριστερό κόμμα είναι το μεγαλύτερο στο Riksdag από το 1914 και κυβερνά τα 75 από τα τελευταία 100 χρόνια. Η επιρροή του στη σουηδική κοινωνία σαφώς ήταν τεράστια και, παρά το μειούμενο μερίδιο ψήφων τα τελευταία χρόνια, παραμένει ένα μεγαθήριο. Παραδοσιακά, το κόμμα συνήθως κυβερνούσε μόνο του, ανεξάρτητα από το αν είχε την πλειοψηφία. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αλλαγή αυτής της παράδοσης, αφού οι Πράσινοι έχουν γίνει κοινός εταίρος υποστήριξης, ενώ, μεταξύ 2014 και 2021, οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι κυβέρνησαν μαζί σε έναν συνασπισμό μειοψηφίας. Όσον αφορά την κεντροδεξιά, αυτή αποτελούταν παραδοσιακά από τρία κόμματα —τους συντηρητικούς Μετριοπαθείς, τους Φιλελεύθερους και το Αγροτικό Κόμμα του Κέντρου, που μετέπειτα έγινε φιλελεύθερο. Το «μπλε» μπλοκ επεκτάθηκε το 1991 για να συμπεριλάβει τους ευαγγελικούς Χριστιανοδημοκράτες.
Ξεκινώντας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αυτά τα κόμματα άρχισαν να συνεργάζονται πιο στενά, επισημοποιώντας το μπλοκ ως “The Alliance”, το 2004. Εκστρατεύοντας σε ένα κοινό μανιφέστο, το The Alliance κέρδισε την πλειοψηφία στις εκλογές του 2006. Μέχρι το 2014 τα τέσσερα κόμματα κυβερνούσαν μαζί υπό τον μετριοπαθή πρωθυπουργό Fredrik Reinfeldt. Ωστόσο, το σύνολο του μπλοκ, και ιδιαίτερα το δεξιό, έχει δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει την πρόσφατη άνοδο των ακροδεξιών, Σουηδών Δημοκρατών. Οι τελευταίες εκλογές προκάλεσαν μια μεγάλη ένταση μεταξύ των δύο μπλοκ –με τους Σουηδούς Δημοκρατικούς να βρίσκονται στη μέση. Τα κόμματα των Φιλελευθέρων και του Κέντρου απέκλεισαν οποιαδήποτε συνεργασία με την ακροδεξιά και τελικά αποφάσισαν να ανεχθούν μια κυβέρνηση μειοψηφίας Σοσιαλδημοκρατών-Πράσινων. Ωστόσο, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Löfven πέρυσι, οι Φιλελεύθεροι άλλαξαν θέσεις και έγιναν πρόθυμοι να ταχθούν στο πλευρό των ακροδεξιών του Jimmie Åkesson.
Οι Σοσιαλδημοκράτες, που έχουν έρθει πρώτοι σε κάθε σουηδική εκλογική διαδικασία για αρκετές δεκαετίες, αγωνίζονται να σχηματίσουν βιώσιμους συνασπισμούς τα τελευταία χρόνια. Η Andersson, που διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών από το 2014 έως το 2021, είναι μακράν η πιο δημοφιλής ηγέτης του κόμματος στη Σουηδία. Είχε την υποστήριξη του 56% των Σουηδών σε δημοσκόπηση της Novus τον περασμένο μήνα, έναντι μόλις 33% του βασικού της αντιπάλου, του κεντροδεξιού ηγέτη Ulf Kristersson, και 27% του εθνικιστή επικεφαλής των Σουηδών Δημοκρατικών Åkesson. Αυτό μεταφράστηκε σε ένα αξιοπρεπές προβάδισμα για το κόμμα της, το οποίο σημείωσε μεγάλο άλμα, αφότου η Andersson έγινε Πρωθυπουργός τον Νοέμβριο. Η τελευταία δημοσκόπηση για την εφημερίδα Dagens Nyheter την περασμένη Παρασκευή έδωσε στους Σοσιαλδημοκράτες 30 τοις εκατό έναντι 21 τοις εκατό για τους Σουηδούς Δημοκράτες και μόλις 17 τοις εκατό για τους μετριοπαθείς της Kristersson. Ωστόσο, η Andersson αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.
Ο σχηματισμός ενός συνεκτικού συνασπισμού, όταν χρειάζεται την υποστήριξη τόσο του ονομαστικά κεντροδεξιού κόμματος του Κέντρου όσο και των πρώην κομμουνιστών της Αριστεράς, θα είναι δύσκολος. Είναι ευάλωτη στο υψηλό επίπεδο του εγκλήματος συμμοριών της Σουηδίας, καθώς δεν περνάει ούτε μια μέρα χωρίς νέο πυροβολισμό, ακόμα κι αν μερικές φορές καταφέρνει να αποστασιοποιηθεί από το γεγονός ότι το κόμμα της ήταν στην εξουσία τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ένα ζήτημα πολιτικής πάντως έχει «αυξάνει» τη θέση της: η βαρυσήμαντη απόφαση της Σουηδίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Το γεγονός ότι κάτι τέτοιο θα ωφελούσε την Andersson φαινόταν απίθανο. Μερικοί Σοσιαλδημοκράτες, μάλιστα, φοβήθηκαν ότι μια συζήτηση για την ένταξη στη δυτική στρατιωτική συμμαχία θα μπορούσε να διχάσει το κεντροαριστερό κόμμα, γνωστό για τον περήφανο ειρηνισμό και τη στάση του κατά των πυρηνικών όπλων. Πριν από την απόφαση της κυβέρνησης τον Μάιο να επιδιώξει την ένταξη στη συμμαχία, η πρώην Υπουργός Εξωτερικών Margot Wallström είπε στους Financial Times ότι οι Σοσιαλδημοκράτες έπρεπε να αποφασίσουν σχετικά με το ΝΑΤΟ, προτού η αντιπολίτευση μπορέσει να το εκμεταλλευτεί εναντίον τους.
Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν διαφορετικές απόψεις για το αν η ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι σωστή επιλογή ή όχι. Όμως, δεν συζητιέται πολύ ως θέμα εκλογών. Το μόνο σίγουρο σχετικά με αυτό είναι πως η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα να διχάσει το κόμμα. Οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι η απόφαση για ένταξη δεν προέρχεται από επιθυμία, αλλά από από ανάγκη, από «πολιτικό υπολογισμό» μίας και που η γειτονική της Φινλανδία αποφάσισε να υποβάλει αίτηση για ένταξη —μια κίνηση που έβαλε τέλος στις πιθανότητες μιας αξιόπιστης διμερούς αμυντικής συμμαχίας με το Ελσίνκι.
Αυτό που διαπιστώνεται είναι πως αυτή η κατάσταση αντικατοπτρίζει τη μετατόπιση προς τα δεξιά των κεντροαριστερών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη. Οι Σοσιαλδημοκράτες είναι ένα μετα-ιδεολογικό κόμμα. Οι μακροχρόνιες θέσεις σχετικά με την εθνική ασφάλεια, τον νόμο και την τάξη και τη μετανάστευση μπορούν να αλλάξουν εκπληκτικά γρήγορα στις κατάλληλες πολιτικές συνθήκες, και αυτό έχει κάνει μέχρι στιγμής και η Andersson. Με τις δημοσκοπήσεις να υποδηλώνουν μια στενή κούρσα μεταξύ των σημερινών μπλοκ, το αν το Κέντρο θα παραμείνει στο κόκκινο μπλοκ είτε θα στραφεί στο μπλε, μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικό για το ποιος θα σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sweden’s Social Democrats count on PM to bag them election victory, FT, διαθέσιμο εδώ
- How do elections work in Sweden?, ERS, διαθέσιμο εδώ
- Sweden’s Opposition in Narrow Lead Ahead of September Vote, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
