Του Παναγιώτη Βασιλείου,
Το πρόσφατο αποτρόπαιο περιστατικό της βάναυσης κακοποίησης ενός γαϊδουριού από αιρετό του Δήμου Ζίτσας, ο οποίος ασκούσε και κτηνοτροφικές δραστηριότητες, έφερε και πάλι στο προσκήνιο την προβληματική της νομοθεσίας που ρυθμίζει ζητήματα σχετικά με τα ζώα και την αντιμετώπισή τους από τον άνθρωπο.
Το ισχύον νομοθέτημα σε αυτό τον κλάδο είναι ο νόμος 4830/2021 του Υπουργείου Εσωτερικών. Το νομοσχέδιο αυτό προβλέπει δύο σκέλη κυρώσεων: Ποινικές και Διοικητικές.
Πράξεις που αξιολογούνται ως αξιόποινες από τον νομοθέτη είναι, αρχικά, η παράνομη εμπορία ζώων συντροφιάς. Τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες εξήντα (360) ημερήσιες μονάδες, το ύψος εκάστης των οποίων ορίζεται από δέκα (10) έως πενήντα (50) ευρώ.
Ακόμη, ο νομοθέτης καθιερώνει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες εξήντα (360) ημερήσιες μονάδες, το ύψος εκάστης των οποίων ορίζεται από δέκα (10) έως πενήντα (50) ευρώ για τις παρακάτω περιπτώσεις:
- Για ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς, οι οποίοι δεν τηρούν τους κανόνες ευζωίας του ζώου συντροφιάς, δεν μεριμνούν για την αναγκαία κτηνιατρική περίθαλψή του, την εξασφάλιση άνετου, υγιεινού και κατάλληλου καταλύματος, προσαρμοσμένου στον φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, το οποίο να του επιτρέπει να βρίσκεται στη φυσική του στάση, χωρίς να εμποδίζονται οι φυσικές του κινήσεις και η δυνατότητα για πραγματοποίηση της απαραίτητης για την υγεία και την ευζωία του άσκησης. Το διοικητικό πρόστιμο στην περίπτωση αυτή ανέρχεται στα 1.000 ευρώ.
- Για ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς που εγκαταλείπουν τα δεσποζόμενα από αυτούς ζώα.
- Για πρόσωπα που προβαίνουν σε εισαγωγή, εμπορία και αναπαραγωγή σκύλων που είναι ακρωτηριασμένοι.
- Για άτομα που προβαίνουν σε έκθεση σκύλων και γατών σε καταστήματα πώλησης ειδών ζώων συντροφιάς (pet shops).
- Για τη συμμετοχή ακρωτηριασμένων ζώων σε κάθε είδους εκθέσεις και εκδηλώσεις.
- Για την κακοποίηση, την κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως ιδίως ο δραστικός και ο μη ιατρογενής περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης, όπως ενδεικτικά η ιπποπέδη, οι μη επιτρεπτές μέθοδοι εκπαίδευσης, η εργασία που δεν προβλέπεται για το είδος του ζώου, η μη σύννομη αναπαραγωγή, ο εκούσιος τραυματισμός με απλή σωματική βλάβη.
- Για χειρουργικές επεμβάσεις, που προορίζονται να τροποποιήσουν την εξωτερική εμφάνιση ενός ζώου συντροφιάς ή που προορίζονται για άλλους μη θεραπευτικούς σκοπούς, πρέπει να απαγορευτούν και κυρίως: το κόψιμο της ουράς, το κόψιμο των αυτιών, η τομή των φωνητικών χορδών και η αφαίρεση των νυχιών και των δοντιών, εκτός και αν πιστοποιημένος κτηνίατρος κρίνει μια τέτοια επέμβαση για θεραπευτικούς σκοπούς.
- Για θανάτωση ζώου, εκτός από κτηνιάτρους ή άλλα αρμόδια άτομα και πάντα τηρουμένων των βέλτιστων πρακτικών που απαλύνουν τον πόνο.
Ιδιαίτερη σημασία δίνει ο νομοθέτης και στην απαγόρευση της συμμετοχής ζώων σε θεάματα (από τσίρκο ή θιάσους ή σε μάχες), την οποία συνοδεύει και από ποινικές διατάξεις. Εξαιρέσεις καθιερώνονται για παραστάσεις ιππικής δεξιοτεχνίας και διεξαγωγής αθλημάτων ιππασίας, που περιλαμβάνουν την υπερπήδηση εμποδίων, την ιππική δεξιοτεχνία και το ιππικό τρίαθλο και για περιπτώσεις κινηματογραφικών ταινιών και γενικότερα οπτικοακουστικού υλικού εκπαιδευτικού προσανατολισμού, υπό την προϋπόθεση της μη κακοποίησης του ζώου. Επίσης, απαγορεύονται η εκτροφή, η εξαγωγή και η χρησιμοποίηση σκύλων, γατών, ιπποειδών και ειδών νυφίτσας (mustela putorius furo) για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος ή για την παρασκευή φαρμακευτικών ή άλλων ουσιών. Τέλος, απαγορεύονται οι κληρώσεις, λοταρίες και διαγωνισμοί με έπαθλο ζώα συντροφιάς.
Η αφαίρεση του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης από τον ιδιοκτήτη του ζώου συντροφιάς, ή από άλλο πρόσωπο, ή από κτηνίατρο, χωρίς κτηνιατρική γνωμάτευση που βεβαιώνει την αναγκαιότητα της αφαίρεσης και εντολή αρμόδιου εισαγγελέα και η κλοπή ζώων συντροφιάς τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες (300) ημερήσιες μονάδες, το ύψος εκάστης των οποίων ορίζεται από δέκα (10) έως είκοσι (20) ευρώ.
Η κλοπή κυνηγετικού σκύλου ή σκύλου βοήθειας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ένα (1) έτος και χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες εξήντα (360) ημερήσιες μονάδες, το ύψος εκάστης των οποίων ορίζεται από δέκα (10) έως πενήντα (50) ευρώ.
Τέλος, καθιερώνεται μια αμφιλεγόμενη δικονομική διάταξη, η οποία ορίζει πως, στις περιπτώσεις εγκλημάτων του παρόντος νόμου, μπορεί να παρίσταται αυτοτελώς και κάθε φιλοζωικό σωματείο ή φιλοζωική οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δραστηριοποιείται σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο και είναι εγγεγραμμένα στο Μητρώο Φιλοζωικών Σωματείων και Οργανώσεων, ανεξάρτητα αν έχει υποστεί περιουσιακή ζημία, προς υποστήριξη της κατηγορίας και μόνο.
Εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε πως, μετά την πρόσφατη αλλαγή του νόμου για την κακοποίηση ζώων συντροφιάς, το 2020, με την οποία ορισμένες μορφές αυτής ορίζονται ως κακούργημα, η όλη δικαστική διαδικασία έχει γίνει πιο σύνθετη, καθώς επί ποινικής δίωξης για κακούργημα υπάρχουν περισσότερα πλέον και ιδιαίτερα κρίσιμα στάδια (διαδικασία κύριας ανάκρισης, συμβουλίων, κακουργιοδικείου κ.λπ.). Αυτό συνεπάγεται περιπλοκότητα, αύξηση της διάρκειας, αλλά και σημαντική αύξηση του κόστους για όλους τους εμπλεκόμενους (τον κατηγορούμενο, αλλά και την πολιτική αγωγή). Ακόμη, απαραίτητος θα ήταν και ο περιορισμός των οργανώσεων που μπορεί να παρέμβουν με κριτήρια εντοπιότητας, γιατί αλλιώς υπάρχει κίνδυνος για παρέλκυση της διαδικασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, προκειμένου να είναι αποτελεσματική στην πράξη η πρόβλεψη της δυνατότητας συμμετοχής στη δίκη των φιλοζωικών σωματείων και οργανώσεων ως πολιτικώς εναγόντων, θα ήταν χρήσιμη η παράλληλη πρόβλεψη δυνατότητάς τους να ωφεληθούν από τις διατάξεις για τη νομική αρωγή (legal aid) για τη νομική τους εκπροσώπηση στις σχετικές δίκες. Διαφορετικά, πολλά φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις δεν θα έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν την κατηγορία και, μάλιστα, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις κακοποίησης, κακουργηματικής μορφής, όπου και το κόστος παράστασης (γραμμάτια κλπ.) είναι σημαντικού ποσού.
Είναι επομένως πολύ σημαντική για την αποτελεσματικότητα της πρόβλεψης παράστασης των φιλοζωικών σωματείων και οργανώσεων στην ποινική δίκη να συνοδευθεί και από ρητή διάταξη για τη δυνατότητα να λάβουν νομική αρωγή, καθώς τα περισσότερα φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις έχουν πενιχρά οικονομικά μέσα.
Εάν δεν προβλεφθεί τέτοια πρόσβαση σε νομική αρωγή, υπάρχει ο κίνδυνος στις πλέον βαριές μορφές κακοποίησης, κακουργηματικής μορφής, να υπάρχει στη διαδικασία και στη δίκη μόνο η υπεράσπιση και να μην υπάρχει πολιτική αγωγή, διότι το ενδιαφερόμενο φιλοζωικό σωματείο ή οργάνωση δεν θα έχει την οικονομική δυνατότητα κάλυψης των υποχρεωτικών εκ του νόμου δικαστικών εξόδων εκπροσώπησής του.
Οι διατάξεις αυτές σίγουρα κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση της τιμωρίας των δραστών τέτοιων αποτρόπαιων παραβατικών πράξεων και αυστηροποιούν προσηκόντως το πλαίσιο, αλλά ένα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι και αυτό της εφαρμογής των διατάξεων και της τελεσιδικίας των σχετικών δικαστικών υποθέσεων. Επίσης, είναι απαραίτητη και η καταγγελία τέτοιων περιστατικών από πολίτες και οργανώσεις, προκειμένου να πάρουν την άγουσα της δικαιοσύνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νόμος 4830/2021, διαθέσιμος εδώ
