Της Δήμητρας Κούβελα,
Ο Μάνος Κατράκης αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς στην ιστορία της θεατρικής σκηνής της χώρας μας, ενώ ήταν επιπλέον και θιασάρχης. Η γενέτειρά του ήταν η Κρήτη και συγκεκριμένα το Καστέλι Κισσάμου. Γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου 1908 και ήταν το τελευταίο παιδί από τα πέντε της οικογένειας του εμπόρου Χαράλαμπου και Ειρήνης Κατράκη.
Σε παιδική ηλικία μετακόμισε, μαζί με την οικογένειά του, στην Αθήνα και τότε για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με τον υποκριτικό χώρο. Από πολύ νεαρή ηλικία έδειξε ενδιαφέρον για τα θεατρικά δρώμενα και στην τρυφερή ηλικία των 18 ετών έκανε το ντεμπούτο του με τον θίασο «Οι Νέοι» στο έργο «Για την αγάπη της». Η συμμετοχή του στην παράσταση αυτή συντέλεσε στην περαιτέρω εξέλιξη της επαγγελματικής του πορείας στον χώρο, αφού αναδείχτηκε το ταλέντο του και η δυναμικότητα και η φρεσκάδα του χαρακτήρα του. Τα χαρακτηριστικά αυτά τα παρατήρησε ο σκηνοθέτης Κώστας Λέλουδας και έναν χρόνο αργότερα ο Κατράκης συμμετείχε στην πρώτη βουβή ταινία «Το λάβαρο του ‘21».
Συμμετείχε το ίδιο διάστημα και σε άλλα έργα, όπως «Η λύρα του γέροντα Νικόλα», «Οι άθλιοι», «Στέλλα Βιολάντη», αλλά και έγινε μέλος του Θιάσου της «Ελευθέρας Σκηνής» της Μαρίκας Κοτοπούλη, του Σπύρου Μελά και του Μήτσου Μυράτ. Συμμετείχε ακόμα και σε άλλα έργα, όπως στον «Αγαμέμνονα», που είχε τον ρόλο του Κορυφαίου, και στον «Κρητικό στη Βαβυλωνία», κατά την διάρκεια της πρόσληψής του στο νεοϊδρυόμενο Εθνικό Θέατρο. Επίσης, συνεργάστηκε και με άλλα θέατρα, όπως με το Λαϊκό Θέατρο του Β. Ρώτα το 1930 και το 1934 συνεργάστηκε με τον Βασίλη Αργυρόπουλο. Το 1935, ύστερα από ένα διάστημα απουσίας, επέστρεψε στο Εθνικό Θέατρο και έτσι συνεργάστηκε ξανά με την Μαρία Κοτοπούλη. Συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση του Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης, μέσω των δράσεων του ως Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών από το 1943. Για ένα διάστημα, μέχρι το 1946, συμμετείχε στα έργα του Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης, και έπειτα επέστρεψε στο Εθνικό Θέατρο.
Λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, εκδιώχθηκε από το Εθνικό Θέατρο και έπειτα, επειδή αρνήθηκε να «μετανοήσει» για τις απόψεις του, εξορίστηκε στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Η περίοδος της εξορίας έληξε το 1952, όταν και επέστρεψε στην Αθήνα. Άρχισε να οργανώνει «ποιητικές απογευματινές» στο θέατρο Μουσούρη. Στην σκηνή εμφανίστηκε πάλι με τον θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη και ύστερα με τον θίασο του Αδαμάντιου Λεμού και τον Θυμελικό Θίασο του Λίνου Καρζή στο έργο «Προμηθεύς Δεσμώτης». Για ένα διάστημα, μέχρι το 1955, εμφανιζόταν με την πασίγνωστη θιασάρχη Κυβέλη, έως ότου διαμόρφωσε τον δικό του θίασο μαζί με την Ασπασία Παπαθανασίου.
Το 1955 ίδρυσε το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο, οι παραστάσεις του οποίου, τους θερινούς μήνες, λάμβαναν χώρα στο Πεδίο του Άρεως, ενώ τον χειμώνα φιλοξενείτο από θέατρα, ή ξεκινούσε περιοδείες σε διάφορες επαρχιακές πόλεις. Τα εγκαίνια του θεάτρου έγιναν με το έργο «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», το οποίο αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία, η οποία συνεχίστηκε για το θέατρο μέχρι και το 1967, ακολουθώντας το ίδιο μοτίβο έργων, υποστηρίζοντας τα ελληνικά έργα. Το 1968 έγινε έξωση από το Πεδίο του Άρεως και ο ίδιος συνέχισε την θεατρική του πορεία μέσω περιοδειών.
Το 1972 συμμετείχε πάλι σε έργα του Εθνικού Θεάτρου, στον «Οθέλλο» και τον «Δον Κιχώτη». Επίσης, συμμετείχε στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» στην Επίδαυρο και στον «Προμηθέα Δεσμώτη». Έπειτα, συνεργάστηκε με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και το 1977 επανίδρυσε το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο. Επίσης, συμμετείχε σε πολλές ταινίες στον κινηματογράφο, όπως στο «Μαρίνο Κοντάρα», στη «Συνοικία το Όνειρο», στην «Ηλέκτρα», κλπ. Η πρωταγωνιστική του ερμηνεία στο ρόλο του Κρέοντα στο έργο «Αντιγόνη», οδήγησε στην βράβευσή του από το Διεθνές Φεστιβάλ του Σαν Φρανσίσκο. Επίσης, βραβεύτηκε από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στο «Συνοικία στο Όνειρο».
Μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της ταινίας «Ταξίδι στα Κύθηρα», απεβίωσε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984. Η τελευταία του εμφάνιση στο θέατρο έγινε το 1984 στο Ηρώδειο, στο μουσικό έργο «Προμήθεια» του Θεόδωρου Αντωνίου. Πέραν των αξέχαστων ερμηνειών του σε θεατρικές παραστάσεις, αλλά και στον κινηματογράφο, ανεπανάληπτες θα υπάρξουν και οι αναγνώσεις του σε κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας, που πλέον χαρακτηρίζονται «κλασσικές».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μάνος Κατράκης, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μάνος Κατράκης. Ο αυτοδίδακτος ηθοποιός που ντρεπόταν να πάει να πληρωθεί…, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
