Της Νεφέλης Στούπα,
Η τροποποίηση του γονιδιώματος των ζωντανών οργανισμών, όπως και η μεταφορά γενετικής πληροφορίας από έναν οργανισμό σε έναν άλλον, αποτελούν σύγχρονη πραγματικότητα. Το σύνολο των τεχνικών αυτών με τις οποίες μεταφέρεται γενετικό υλικό από έναν οργανισμό σε κάποιον άλλο ονομάζεται γενετική μηχανική. Οι οργανισμοί που προκύπτουν με τις τεχνικές αυτές ονομάζονται γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και φέρουν κάποια νέα γενετικά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούν να κληροδοτήσουν στους απογόνους τους. Οι κύριες εφαρμογές της γενετικής μηχανικής αφορούν την αντιμετώπιση ασθενειών και την αύξηση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής με τη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων φυτών και ζώων.
Τα γονίδια ενός είδους, δηλαδή, μπορούν να τροποποιηθούν ή μπορούν να ενσωματωθούν από το ένα είδος στο άλλο. Η γενετική μηχανική καθίσταται δυνατή μέσω της τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA, μορίου DNA που αποτελείται από τμήματα που έχουν προέλθει από έναν ή παραπάνω οργανισμούς. Η τεχνική αυτή επιτρέπει την απομόνωση και την εξέταση των ιδιοτήτων διάφορων γονιδίων. Οι οργανισμοί που έχουν αλλοιωμένα γονιδιώματα, δηλαδή οργανισμοί στους οποίους έχει γίνει σκόπιμα μια τροποποίηση στο γονιδίωμά τους με σκοπο την εμφάνιση κάποιου συγκεκριμένου φαινοτυπικού χαρακτηριστικού και όχι έπειτα από την εμφάνιση μια τυχαίας μετάλλαξης ή διασταύρωσης, είναι γνωστοί ως διαγονιδιακοί.
Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι διαγονιδιακοί οργανισμοί παράγονται στο εργαστήριο για ερευνητικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, τα ποντίκια “knock-out” είναι διαγονιδιακά ποντίκια που έχουν ένα συγκεκριμένο γονίδιο απενεργοποιημένο, το οποίο στα μη τροποποιημένα ποντίκια εκφράζεται φυσιολογικά. Διαγονιδιακοί οργανισμοί έχουν αναπτυχθεί επίσης για εμπορικούς σκοπούς και χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι καλλιέργειες τροφίμων, όπως η σόγια και το καλαμπόκι που έχουν τροποποιηθεί γενετικά για αντοχή σε παράσιτα και ζιζανιοκτόνα. Αυτές οι καλλιέργειες είναι ευρέως γνωστές ως “GMO” (Genetic Modified Organisms- Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί).
Η δημιουργία διαγονιδιακών φυτών εμφανίζει αρκετά πλεονεκτήματα. Αρχικά, με τη δημιουργία διαγονιδιακών φυτών πραγματοποιείται αύξηση της παραγωγής και βελτίωση της ποιότητάς τους, με απώτερο στόχο την ικανοποίηση των παγκόσμιων αναγκών. Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μπορεί να έχουν πιο ωραία γεύση και οσμή από μη τροποποιημένα τρόφιμα, χωρίς την προσθήκη διαφόρων χημικών ουσιών, όπως και να είναι υψηλότερης διατροφικής αξίας, περιέχοντας περισσότερα θρεπτικά συστατικά. Παράλληλα, επέρχεται μείωση του κόστους για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των φυτών, καθώς δεν κρίνεται απαραίτητη η προσθήκη συντηρητικών, ενώ ταυτόχρονα τα φυτά αυτά είναι πιο ανθεκτικά σε μικροοργανισμούς που μπορεί να τα βλάψουν και χρειάζονται λιγότερους πόρους όσον αφορά το νερό και το λίπασμα.
Επομένως, οι καλλιέργειες γενετικά τροποποιημένων φυτών μπορούν να προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα όσον αφορά το κόστος, αλλά και τη διατροφή του ανθρώπου. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί ειδικοί, οι οποίοι ανησυχούν ότι με τη χρήση GMO εγκυμονούν κάποιοι κίνδυνοι και ότι τα τροποποιημένα τρόφιμα μπορεί να βλάψουν την υγεία. Αρχικά, τα GMO μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Επειδή τα τρόφιμα αυτά περιέχουν DNA από περισσότερους από έναν οργανισμούς, είναι πιθανό το νέο DNA να προκαλέσει αλλεργίες σε άτομα που κανονικά δεν θα ήταν αλλεργικά στο συγκεκριμένο φαγητό. Βέβαια, τα τρόφιμα GMO υποβάλλονται σε εκτεταμένες δοκιμές αλλεργιογόνων. Επομένως, δεν σημαίνει απαραιτήτως πως είναι πιο επικίνδυνα από τα τρόφιμα που προκύπτουν από τις συμβατικές καλλιέργειες.
Επιπλέον, υπάρχει πιθανότητα τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα να αυξήσουν την ανθεκτικότητα διαφόρων βακτηρίων στα αντιβιοτικά. Αυτό μπορεί να συμβεί καθώς, όταν οι επιστήμονες εισάγουν νέο DNA σε φυτικά κύτταρα, συχνά προσθέτουν ένα επιπλέον γονίδιο που κάνει τα τροποποιημένα κύτταρα ανθεκτικά σε κάποιο αντιβιοτικό. Στη συνέχεια, μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτό το αντιβιοτικό για να σκοτώσουν τυχόν φυτικά κύτταρα που δεν έλαβαν με επιτυχία το νέο DNA. Η κατανάλωση αυτών των φυτών μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό αυτής της γενετικής πληροφορίας στα περιττώματά μας και να περάσει στα συστήματα αποχέτευσης. Ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι αυτά τα γονίδια μπορεί να απορροφηθούν από επιβλαβή βακτήρια που βρίσκονται στους υπονόμους ή στο έντερο και να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες, όπως λοιμώξεις από σταφυλόκοκκο. Αυτό σημαίνει κιόλας ότι οι συνήθεις θεραπείες με αντιβιοτικά θα ήταν αδύναμες έναντι αυτών των νέων υπερ-βακτηρίων.
Τέλος, εκτός από τα γενετικά τροποποιημένα φυτά, η ύπαρξη διαγονιδιακών ζώων επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία. Τα διαγονιδιακά ζώα χρησιμοποιούνται ευρύτερα για διάφορους σκοπούς:
- Για τη λήψη πληροφοριών για τη λειτουργία και τη ρύθμιση των γονιδίων, όπως και για την άντληση πληροφοριών που αφορούν ανθρώπινες ασθένειες
- Για την απόκτηση προϊόντων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών (για παράδειγμα ανασυνδυασμένες φαρμακευτικές πρωτεΐνες και ξένα όργανα για τον άνθρωπο)
- Για τη βελτίωση των ζωικών προϊόντων που πρόκειται να καταναλωθούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Use of Transgenic Animals to Improve Human Health and Animal Production, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Genetically modified plants and human health, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Genetically engineered foods, medlineplus.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Evidence-based pros and cons of GMO foods, insider.com. Διαθέσιμο εδώ
- Will GMOs Hurt My Body? The Public’s Concerns and How Scientists Have Addressed Them, sitn.hms.harvard.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Ανασυνδυασμένο DNA, iatronet.gr. Διαθέσιμο εδώ
- TRANSGENIC, genome.gov. Διαθέσιμο εδώ
- TRANSGENIC ORGANISMS, knowgenetics.org. Διαθέσιμο εδώ
- ΔΙΑΓΟΝΙΔΙΑΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ, eclass.chem.upatras.gr. Διαθέσιμο εδώ
