Του Μάριου Κριτίδη,
Το βράδυ της Τρίτης 30 Αυγούστου, το Ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων, TASS, ανακοίνωσε τον θάνατο του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Mikhail Gorbachev, σε ηλικία 91 ετών. Σύμφωνα με το πρακτορείο, ο Gorbachev άφησε την τελευταία του πνοή στο Κεντρικό Κλινικό Νοσοκομείο της Μόσχας. Το νοσοκομείο στη δημόσια ανακοίνωση που έκανε στα μέσα ανέφερε ότι ο υπερήλικας πρώην ηγέτης της χώρας υπέκυψε στα συμπτώματα σοβαρής και παρατεταμένης νόσου. Το νέο του θανάτου του Gorbachev έκανε γρήγορα τον γύρο του κόσμου με πληθώρα πολιτικών και κυβερνήσεων από όλη την υφήλιο να αναφέρονται στο γεγονός αυτό. Οι αντιδράσεις του θανάτου του Gorbachev που παρατηρούμε και θα παρατηρήσουμε αυτόν τον καιρό έρχονται, σε μεγάλο βαθμό, σε ταύτιση με την εικόνα που δημιούργησε για τον εαυτό του, το έργο και η πολιτική του στα έξι χρόνια διακυβέρνησης της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Gorbachev ήταν οραματιστής μίας ανανεωμένης Σοβιετικής Ένωσης, η οποία θα άφηνε πίσω της τον Κομμουνισμό και κυριότερα τα δεινά του Ψυχρού Πολέμου. Εφάρμοσε τις πολιτικές της “glasnost” (διαφάνεια) και της “perestroika” (μεταρρύθμιση), ώστε να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας και να «στρώσει το έδαφος» για τον εκδημοκρατισμό της χώρας, καταργώντας το μονοκομματικό σύστημα στο οποίο κυριαρχούσε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Από την άλλην, στην εξωτερική πολιτική, σε συμφωνία με τις δυνάμεις της Δύσης αποφασίστηκε η επανένωση της Γερμανίας, το 1990. Η πτώση του τοίχους του Βερολίνου αποτελεί, μέχρι σήμερα την ιστορική στιγμή η οποία σηματοδοτεί το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Λίγο μετά το αναίμακτο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όμως, θα ερχόταν και το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος της πολιτικής καριέρας του Gorbachev. Τα αποσχιστικά κινήματα των κρατών της Σοβιετικής Ένωσης πολλαπλασιάστηκαν με ραγδαίους ρυθμούς και οδήγησαν στη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης σε 15 νέα κράτη. Μετά και το επίσημο τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ο Gorbachev θα παραιτηθεί από το αξίωμά του και θα πραγματοποιηθούν εκλογές στην Ρωσία στις 12 Ιουνίου του 1991. Τη θέση του πρώτου Προέδρου της Ρωσίας θα πάρει ο Boris Yeltsin, μεγάλος πολιτικός αντίπαλος του Gorbachev. Ο Gorbachev δεν θα μπορέσει να αναστήσει την πολιτική του καριέρα, στις εκλογές του 1996 εναντίον του Boris Yeltsin, λαμβάνοντας ένα ντροπιαστικό 0.5% στα γενικά αποτελέσματα, και εν τέλει, θα ασχοληθεί με το φιλανθρωπικό και το ακαδημαϊκό του έργο, ενώ κυρίως εξωτερικά κεφάλαια από τη δύση θα στηρίξουν τους οργανισμούς του.
Η πολιτική του Gorbachev κατά τη διάρκεια της 6ετής προεδρίας του, είναι φυσικό να κέρδιζε την εύνοια τον δυτικών δημοκρατιών του πλανήτη, καθώς επιβεβαίωσε την τελική νίκη των ΗΠΑ και της Δύσης στον Ψυχρό Πόλεμο, νίκη της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού σε όλη την υφήλιο. Τα μέσα ενημέρωσης, πολιτικοί και ηγέτες κρατών εξέφρασαν με τα πιο μεγαλοπρεπή λόγια τη λύπη τους για τον θάνατο του Gorbachev. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Joe Biden χαρακτήρισε τον Gorbachev, ως σπάνιο ηγέτη και άντρα με αξιοσημείωτο όραμα. Στην Γερμανία, ο Gorbachev έχει το στάτους «εθνοπατέρα» για το σύγχρονο κράτος της. Ο Καγκελάριος Olaf Scholz σχολίασε τα εξής: «Ο Gorbachev πέθανε σε μία περίοδο, όπου τα επιτεύγματά του έχουν καταστραφεί… η δημοκρατία στην Ρωσία έχει πεθάνει, ενώ ο Putin ανοίγει νέα χαρακώματα μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης στον πόλεμο με την Ουκρανία». Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Mario Draghi, ανέφερε πως «η επιθυμία του για ειρήνη, η αντίστασή του στον Ρωσικό Ιμπεριαλισμό, του προσέφεραν το Νόμπελ Ειρήνης. Είναι μηνύματα πιο επίκαιρα από ποτέ μπροστά στην τραγωδία του Ρωσοουκρανικού πολέμου», Και έτσι εξελίχθηκε και θα παραμείνει, όπως φαίνεται, η μνήμη του Gorbachev στη Δύση. Σύμβολο ειρήνης και πρόσωπο που άφησε το δικό του αποτύπωμα στην ιστορία, τουλάχιστον από τη μεριά της Δύσης.
Όμως, οι δικοί του άνθρωποι, δεν θυμούνται και δεν αντιμετώπισαν τον Gorbachev με αντίστοιχα λόγια. Μετά την παραίτησή του ο Gorbachev, υπήρξε στη Ρωσία ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πολιτικά πρόσωπα στα μάτια του Ρωσικού λαού. Από τη μία, άτομα του φιλελεύθερου χώρου εκφράζουν την άποψη ότι ο Gorbachev έδωσε μία νέα ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό της Ρωσίας και το άνοιγμα νέων οριζόντων για τη χώρα, κάτι το οποίο οι επόμενες ηγεσίες δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν σωστά. Από την άλλην, οι περισσότεροι εκφράζουν τη δυσαρέσκεια τους για την πολιτική του Gorbachev. Για εκείνους το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης έφερε οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, διαφθορά και κατάπτωση του βιοτικού επιπέδου της Ρωσίας, ενώ θεωρείται έως και προδοτική η στάση και η συνεργασία του Gorbachev με τη δύση και κυριότερα με την Αμερικανική πλευρά.
Για τον θάνατό του δεν υπήρξαν οι ίδιες τυμπανοκρουσίες και λόγοι με περίτεχνες λέξεις και μεγαλοπρεπείς προτάσεις για να τιμήσουν την πολιτική και το έργο του. Το πρακτορείο TASS, που μετέφερε πρώτο την είδηση, την μετέφερε συνοπτικά και λακωνικά, χωρίς να αναφερθεί στον ρόλο του για το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στο σημείο όπου αναφέρεται το ιστορικό του. Από την άλλη, ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin, εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια Gorbachev, ενώ αναφερόμενος στον πρώην ηγέτη της χώρας δήλωσε ότι «[Ο Gorbachev] αποτέλεσε μεγάλη επιρροή για την ροή της ιστορίας. Ηγήθηκε της χώρας σε μία περίοδο δραστικών αλλαγών, καθώς και προκλήσεων μεγάλης κλίμακας στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, της οικονομίας και της κοινωνίας…», αποδίδοντας έτσι σε έναν μετριασμένο βαθμό τις τιμές του στον πρώην ηγέτη της χώρας.
Η πολιτική του Gorbachev θα παραμείνει για πολλά χρόνια αμφιλεγόμενη. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, το 70% των Ρώσων πολιτών νοσταλγούν την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και θεωρούν ως μαύρο γεγονός της ιστορίας τους την πτώση της το 1991. Από την άλλη, ο Gorbachev αποτελεί μεταξύ της Ρωσικής κοινής γνώμης ένα από τα πιο μισητά πρόσωπα της Σοβιετικής εποχής αρκετά πιο κάτω από τον Joseph Stalin. Το γεγονός ότι η Σοβιετική Ένωση «έπεσε» στην Προεδρία του Gorbachev, έχει την φυσική συνέπεια η πτώση της να αποδίδεται κυρίως σε αυτόν. Μπορεί εκείνος να έφυγε από τη ζωή, αλλά κατάφερε να χαράξει το όνομά του στην Ιστορία, έστω και με ένα αμφίρροπο πρόσημο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mikhail Gorbachev, who steered Soviet breakup, dead at 91, Associated Press, Διαθέσιμο εδώ
- Mikhail Gorbachev, who steered Soviet breakup, dead at 91, ABC News, Διαθέσιμο εδώ
- Wednesday briefing: The death of Mikhail Gorbachev, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Paul Musgrave, Mikhail Gorbachev’s Pizza Hut Thanksgiving Miracle, Foreign Policy, Διαθέσιμο εδώ
- Gorbachev mourned as rare world leader but some still bitter, The Washington Post, Διαθέσιμο εδώ
- Mikhail Gorbachev has died at age 91, TASS Russian News Agency, Διαθέσιμο εδώ
- Putin highlights Gorbachev’s influential role in world history, TASS Russian News Agency, Διαθέσιμο εδώ
