Της Μαρίας Σπαράκη,
Ασφαλιστικά μέτρα είναι η προσωρινή ρύθμιση για την παροχή δικαστικής προστασίας, εκδικάζονται με γρήγορη διαδικασία από το αρμόδιο ειρηνοδικείο ή μονομελές πρωτοδικείο. Πρόκειται για πραγμάτωση της αξιώσεως παροχής δικαστικής προστασίας, δυνάμει του άρθρου 20 Συντάγματος και του άρθρου 6 ΕΣΔΑ.
Σύμφωνα με το άρθρο 682 παράγραφος 1 ΚΠολΔ:
- Κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 683 έως 703 τα δικαστήρια, σε επείγουσες περιπτώσεις ή για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος, μπορούν να διατάζουν ασφαλιστικά μέτρα για την εξασφάλιση ή διατήρηση ενός δικαιώματος ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης και να τα μεταρρυθμίζουν ή να τα ανακαλούν. Το δικαίωμα είναι δυνατό να εξαρτάται από αίρεση ή προθεσμία ή να αφορά μέλλουσα απαίτηση.
Επομένως, τα δικαιώματα που προστατεύονται είναι αυτά τα οποία έχουν ήδη γεννηθεί ή αυτά τα οποία έχουν ήδη γεννηθεί, αλλά τελούν υπό αίρεση ή προθεσμία ή μελλοντικές απαιτήσεις. Στο πλαίσιο της αναγκαστικής εκτέλεσης, προκειμένου μια απαίτηση να είναι βέβαιη και εκκαθαρισμένη, θα πρέπει να μην εξαρτάται από αίρεση ή προθεσμία.
Κατόπιν σχετικού αιτήματος προσωρινής διαταγής που περιλαμβάνεται στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, λαμβάνει χωρά συζήτηση προσωρινής διαταγής, όπου ο δικαστής κρίνει εάν υπάρχει ανάγκη να χορηγηθεί προσωρινή διαταγή έως την εκδίκαση της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων από το δικαστήριο. Επομένως, μέχρι να δικαστεί η υπόθεση ασφαλιστικών μέτρων ενδέχεται να υφίσταται άμεση ανάγκη προστασίας. Για αυτόν τον λόγο, μπορεί να ζητηθεί (ή να ζητηθεί αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο) προσωρινή διαταγή. Μπορεί, δηλαδή, ο αιτών να ζητήσει από το δικαστήριο να εκδώσει προσωρινή διαταγή χωρίς αιτιολογία πάνω στην αίτηση ή μετά την παρέλευση ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος. Η προσωρινή διαταγή εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή απαγόρευσης διαθέσεως και μεταβολής μιας υφιστάμενης νομικής κατάστασης. Η προσωρινή διαταγή συνιστά εκτελεστό τίτλο. Αν, δηλαδή, χορηγηθεί προσωρινή διαταγή, τότε διατηρείται το δικαίωμα μέχρι την εκδίκαση της αίτησης.
Αντίθετα, η απόφαση ασφαλιστικών μέτρων ισχύει είτε μέχρι την οριστική απόφαση είτε μέχρι την τελεσιδικία, αν προηγουμένως ανακληθεί ή δεν αρθεί, λόγω μη άσκησης της κύριας αγωγής εντός της προθεσμίας που τάχθηκε από το δικαστήριο.
Όσον αφορά την προσωρινή εκτελεστότητα, η σχέση της δίκης των ασφαλιστικών μέτρων προς την κύρια δίκη θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξασφαλιστική. Στην ουσία, με την αίτηση των ασφαλιστικών μέτρων εξασφαλίζεται προσωρινά το δικαίωμα του αιτούντος, το οποίο κινδυνεύει ή απειλείται, μέχρι την απόφαση του αρμόδιου Δικαστηρίου για την ύπαρξη ή όχι του δικαιώματος και την τελική προστασία αυτού. Η προσωρινή εκτελεστότητα είναι μια εξαιρετική δυνατότητα που δίνεται εκ του νομού στα δικαστήρια, προκειμένου σε κάποιες οριστικές αποφάσεις να μπορεί να υπάρχει είτε πλήρης είτε περιορισμένη δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης, αν κηρυχθεί προσωρινώς εκτελεστή η απόφαση.
Με βάση τις ανωτέρω παρατηρήσεις, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα ασφαλιστικά μέτρα συνδέονται τελολογικά με τη διαγνωστική δίκη, στην οποία θα διαγνωστεί και θα εξοπλιστεί με δεσμευτικότητα (δεδικασμένο, εκτελεστότητα ή διαπλαστική ενέργεια) το ήδη ασφαλιστέο δικαίωμα. Το δικάζον την κύρια υπόθεση δικαστήριο δεν δεσμεύεται από τις παραδοχές του δικαστηρίου των ασφαλιστικών μέτρων, περί του ότι ισχύει ή δεν ισχύει η ασφαλιστέα αξίωση, αφού αντικείμενο της δίκης των ασφαλιστικών μέτρων δεν είναι η διάγνωση της εν λόγω αξιώσεως, παρά η συνδρομή των νόμιμων προϋποθέσεων προς εξασφάλισή της.
Επιπλέον, η κύρια διαγνωστική δίκη, εκτός του ασφαλιστέου δικαιώματος, συνδέεται και σε ακόμη ένα σημείο με τη δίκη των ασφαλιστικών μέτρων, στην καθ΄ ύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα του δικαστηρίου. Όπως ήδη προαναφέραμε, κατά κανόνα αρμόδια δικαστήρια να διατάξουν τα ασφαλιστικά μέτρα είναι τα μονομελή πρωτοδικεία κατά γενική αρμοδιότητα και εξαιρετικά τα Ειρηνοδικεία, όταν η κύρια υπόθεση υπάγεται στην καθ` ύλην αρμοδιότητά τους και για τη συναινετική εγγραφή και εξάλειψη υποθήκης και τα Πολυμελή Πρωτοδικεία, όταν η κύρια υπόθεση εκκρεμεί σε αυτά, σε επείγουσες περιπτώσεις και για αποτροπή επικείμενου κινδύνου μπορούν να διατάξουν ασφαλιστικά μέτρα για την εξασφάλιση ή τη διατήρηση ενός δικαιώματος ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης. Συνεπώς, με αυτόν τον ορισμό, το αρμόδιο δικαστήριο για να διατάξει ασφαλιστικά μέτρα είναι και αυτό το οποίο είναι αρμόδιο να επιληφθεί μελλοντικά ή έχει ήδη επιληφθεί της κύριας υπόθεσης.
Συμπερασματικά, ο λειτουργικός ρόλος των ασφαλιστικών μέτρων κυριαρχείται από τον παρεπόμενο ή ορθότερα εξασφαλιστικό χαρακτήρα τους σε σχέση με την κύρια διαγνωστική δίκη. Κύρια έκφραση του χαρακτήρα των ασφαλιστικών μέτρων είναι η περιορισμένη χρονικά ισχύς της αντίστοιχης αποφάσεως, η οποία δεν στηρίζεται σε αυθεντική διάγνωση του ασφαλιστέου ουσιαστικού δικαιώματος, γι΄ αυτό και η φύση της είναι κατ΄ εξοχήν διαπλαστική. Με θεμέλιο, δηλαδή, την απόφαση ασφαλιστικών μέτρων διαπλάσσεται πρόσκαιρα, με στόχο την εξασφάλιση δικαιώματος ή τη ρύθμιση καταστάσεως, μια νέα κατάσταση πραγμάτων, από την οποία προκύπτουν για τα μέρη δεσμευτικές έννομες συνέπειες. Με την κατάλυση της αποφάσεως παύουν να παράγονται νέες έννομες συνέπειες, ωστόσο δεν ανατρέπονται κατά κανόνα αναδρομικά ολοκληρωμένες ή σε εξέλιξη έννομες σχέσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διπλωματική Εργασία με Θέμα: ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ & ΚΥΡΙΑ ΔΙΚΗ, της Βαρβαριώτου Χάιδως, διαθέσιμη εδώ
- Διπλωματική Εργασία με Θέμα: ΤΟ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΔΕΔΙΚΑΣΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΠολΔ – ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ, του Αθανάσιου Νικ. Πολύζου, διαθέσιμη εδώ
