Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
«Τα όρια που διαχωρίζουν τη ζωή από τον θάνατο είναι –στην καλύτερη– αχνά και αμυδρά. Ποιος μπορεί να ορίσει πού το ένα τελειώνει και πού το άλλο αρχίζει;». Η παραπάνω περίοδος ανευρίσκεται σε ένα από τα πιο μακάβρια έργα του Αμερικανού συγγραφέα Edgar Allan Poe «Η πρόωρη ταφή». Πρόκειται για ένα συνοπτικό διήγημα, στο οποίο ο αφηγητής μάς εξομολογείται τον φόβο που τρέφει πως κάποια στιγμή θα τον θάψουν ζωντανό, δίχως να δυνηθεί να το αντιληφθεί ή/και να το αποτρέψει. Ο φόβος του δεν αποδεικνύεται ανεδαφικός, αφού ο ίδιος, όπως μας ενημερώνει, πάσχει από μια παθολογική κατάσταση, την ονομαζόμενη «καταληψία», κατά τη διάρκεια της οποίας ο ασθενής ξαφνικά περιέρχεται σε μια κωματώδη κατάσταση, η οποία λανθασμένα συγχέεται με τον θάνατο. Στις παραγράφους που έπονται θα αποπειραθούμε να εξετάσουμε ορισμένες πτυχές της καταληψίας.
Καταρχάς, χρειάζεται να καταστήσουμε εναργές πως με τον όρο «καταληψία» δεν αναφερόμαστε ούτε σε σύνδρομο ούτε σε ασθένεια. Πρόκειται για ένα νευρολογικό κλινικό εύρημα που απαντάται σε μια πληθώρα νευρολογικών διαταραχών, το οποίο χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη μυϊκή ακαμψία.
Στην καταληψία ο ασθενής αδυνατεί να εκτελέσει εθελούσια κίνηση, δεν ανταποκρίνεται σε εξωτερικά ερεθίσματα, παρουσιάζει ελαττωμένη ή/ και μηδενική ευαισθησία στον πόνο, ενώ το επίπεδο συνείδησής του συχνά διατηρείται άθικτο. Με λίγα λόγια, ο πάσχων μπορεί να αντιλαμβάνεται οτιδήποτε συμβαίνει, δίχως, όμως, να δύναται να αποκρίνεται με οποιονδήποτε τρόπο. Μάλιστα, χαρακτηριστικό της καταληψίας είναι πως αν αποπειραθούμε να μετακινήσουμε οποιοδήποτε μέρος του σώματος του ασθενούς προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, αυτό θα παραμείνει στη θέση εκείνη και χωρίς υποστήριξη από εξωτερικό παράγοντα.
Δεδομένης, λοιπόν, της παρατεταμένης ακινησίας και ακαμψίας όλων των μυϊκών ομάδων, η οποία συνδυάζεται με απουσία απόκρισης σε πάσης φύσεως ερεθίσματα, καθίσταται εναργής ο λόγος για τον οποίο ο πάσχων αφηγητής του έργου “The Premature Burial” ταλανιζόταν από τον ενδόμυχο φόβο πως σε μια κρίση καταληψίας, οι γύρω του θα τον έθαβαν ζωντανό, αφού θα πίστευαν πως θα ήταν νεκρός.
Όπως προαναφέρθηκε, οι κρίσεις καταληψίας συνιστούν κλινικό εύρημα σε ένα πλήθος νευρολογικών διαταραχών. Ενδεικτικά, αναφέρουμε την κατατονική σχιζοφρένεια, την επιληψία και τη νόσο Parkinson. Μάλιστα, η καταληψία συχνά ανακύπτει ως παρενέργεια ορισμένων αντιψυχωσικών φαρμάκων, δηλαδή φαρμάκων που η κύρια κλινική χρήση τους είναι η θεραπεία της σχιζοφρένειας. Δύο από τα αντιψυχωσικά φάρμακα που ενέχουν αυτόν τον κίνδυνο είναι η αλοπεριδόλη και η χλωροπρομαζίνη.
Ο λόγος για τον οποίο εκδηλώνεται η καταληψία δεν είναι σαφώς προσδιορισμένος. Ωστόσο, σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήχθη το 2013, καταδείχθηκε πως η παθογένεια της καταληψίας εναπόκειται σε μειωμένη διέγερση ορισμένων υποδοχέων ντοπαμίνης σε περιοχές του νευρικού συστήματος που σχετίζονται με την κίνηση.
Η διάγνωση της καταληψίας δεν αποτελεί ένα επίπονο εγχείρημα, εφόσον επιτελείται με τη λήψη ενός ολοκληρωμένου ιατρικού ιστορικού και με τη διεξαγωγή μιας απλής φυσικής εξέτασης. Παράλληλα, πραγματοποιείται η εξέταση του εγκεφαλογραφήματος, ώστε να διερευνηθούν υποκείμενες διαταραχές νευρολογικής φύσεως που την πυροδοτούν.
Αναφορικά με τη θεραπεία της καταληψίας, αυτή έγκειται στην αντιμετώπιση των υποκείμενων αιτιών, όπως η νόσος Parkinson, η επιληψία και η κατατονική σχιζοφρένεια. Σε περίπτωση που η καταληψία παρουσιάζεται ως ανεπιθύμητη ενέργεια μιας φαρμακευτικής αγωγής, κρίνεται σκόπιμο η αγωγή να υποστεί τροποποιήσεις από τον θεράποντα ιατρό είτε στη δοσολογία είτε και στη φύση αυτής. Ακόμα, μελέτη του 2018 αποδεικνύει τη χρησιμότητα της εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης (DBS) στην αντιμετώπιση της επαγόμενης από την αλοπεριδόλη καταληψία.
Συμπερασματικά, πέρα από την ιατρική προσέγγιση του ζητήματος, καθίσταται αντιληπτό το γεγονός πως η καταληψία αποτελεί μια δυσάρεστη και τρομακτική εμπειρία. Αν και δεν έχει οριστεί κάποια συγκεκριμένη θεραπευτική επιλογή –εγκεκριμένη από τον FDA– για τη θεραπεία της καταληψίας, οι ελπίδες μας δεν χρειάζεται να φυλλορροούν. Ήδη πορίσματα μελέτης του 2020 κατέδειξαν τη συμμετοχή του ραβδωτού σώματος, ενός μέρους του εγκεφάλου, στην παθογένεια της καταληψίας. Προσδοκούμε πως όσο προκύπτουν ευρήματα σχετικά με αυτό το κλινικό εύρημα, τόσο περισσότερο νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις θα τελεσφορούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Catalepsy?, verywellmind.com. Διαθέσιμο εδώ
- Catalepsy: The Creepy Condition That Buried Alive Hundreds Of People, culturacolectiva.com. Διαθέσιμο εδώ
