Της Δώρας Νικολάου,
Ένα μικρό βιβλιαράκι μνήμης και συλλογισμού, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, έφτασε στα χέρια μας. Οι Μοιρασμένες Αναμνήσεις της Μισέλ Βερνάν αποτελούν ένα χρονικό της οικογένειάς της, της νοσταλγίας και της περιθωριοποίησης που βίωσε στο παρελθόν ως εβραϊκή οικογένεια ελληνικής καταγωγής.
Η Μισέλ Βερνάν γεννήθηκε στο Παρίσι ύστερα από τον ξενιτεμό της οικογένειάς της, η οποία εγκατέλειψε την πόλη της Θεσσαλονίκης πριν από τα δυστυχή και σκοτεινά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήδη, δηλαδή, από το έτος 1929. Η Θεσσαλονίκη που η ίδια η Μισέλ Βερνάν θυμάται μέσα σε αυτές τις σελίδες, είναι εκείνη του πατέρα και των συγγενών της, η πόλη της νοσταλγίας και της ομορφιάς που φιλοξενούσε τόσες και τόσες εβραϊκές συνοικίες. Τώρα ως φιλόλογος, ψυχολόγος και συγγραφέας μας παρουσιάζει αυτό το ξεχωριστό και νοσταλγικό εγχείρημα, προσφέροντας ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γύρω από τις προσωπικές αναμνήσεις και προσδοκίες, τον συναισθηματισμό των ξεριζωμένων οικογενειών που έμειναν μονάχα να θυμούνται καλύτερες μέρες και αγαπημένα πρόσωπα, κρατώντας γύρω τους σφιχτά τα ενθύμιά τους.
Το έργο αυτό μοιάζει με ένα ημερολόγιο, μια μικρή συλλογή κειμένων εκμυστήρευσης σκέψεων και παιδικών αναμνήσεων. Η σημασία της μνήμης, του σεβασμού της θύμησης αναδύεται διαρκώς στις σελίδες του. Από την ανάγκη να γνωρίζουμε οι μεταγενέστεροι, να καταπολεμάμε τη σιωπή και την αμάθεια, μέχρι την ίδια την αναπόληση που γίνεται στις εβραϊκές κοινότητες. Κρατάνε τα κειμήλιά τους, συζητώντας για τους νεκρούς τους, θυμούμενοι ονόματα που ειδάλλως θα χάνονταν στη λήθη. Τα ενθύμια τούτα τα βλέπουμε και οι ίδιοι να εκτίθενται στις σελίδες μας. Φωτογραφίες των συγγενών, μακρινών και κοντινών, αγαπημένων, γράμματα και επιστολές που ντύνουν με εικόνες τις ιστορίες που εκείνοι μας διηγούνται. Καταλαβαίνουμε τώρα πόσο σημαντικότερα τα καθιστά η συναισθηματική τους αξία για τη συγγραφέα μας, από τη δύναμη που έχει μια «απλή εικόνα». Γνωρίζοντας ολόκληρα οικογενειακά δέντρα, όταν η δική μας μνήμη συνήθως δεν ξεπερνάει μερικούς κοντινούς συγγενείς που κατά πάσα πιθανότητα έχουμε κιόλας γνωρίσει.
Υπάρχει διάχυτη συγκίνηση στα κείμενα αυτά. Οι αναμνήσεις των γεγονότων και η πικρία για μια πόλη που «ξέχασε». Μια πόλη που περιβλήθηκε με τον μανδύα της λήθης, μακριά από τη φρίκη που διαδραματίστηκε κάποτε εκεί ίσως ως ο πιο ανώδυνος τρόπος να ξεφύγει από αυτή. Όμως, και ο πιο κίβδηλος. Τώρα ήρθε πια η στιγμή που ξαναβρίσκει τη λαλιά και τη θύμηση, με την επιμέλεια των ενδιαφερόμενων που ήρθαν να μεταβάλλουν τα πράγματα, να αφιερώσουν τη φροντίδα και το ανοιχτό μυαλό της νέας εποχής, με σεβασμό για τα γεγονότα. Τα κείμενα μάς παρατίθενται στο ίδιο βιβλίο και στη γαλλική γλώσσα, όπως, άλλωστε, γράφτηκαν στο πρωτότυπο από τη συγγραφέα Μισέλ Βερνάν.
Το μόνο αρμόζον κλείσιμο που μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή, δεν είναι άλλο από εκείνο της ίδιας της συγγραφέως, που περικλείει μέσα του την ουσία όλου αυτού του ημερολογίου-χρονικού: «Σου εμπιστεύομαι το κείμενο αυτό για τα παιδιά μας, με την ευχή να συναποτελέσει κάποτε κι αυτό (χωρίς να είναι κάτι που επείγει) μια από τις πολλές μελλοντικές αναμνήσεις τους, αναμνήσεις που θα έχουν να μοιράζονται κι εκείνα». Εμείς πάντως, τις ακούσαμε.
