Της Περσεφόνης Βλαχούτσικου,
Ξεκινώντας το άρθρο, αξίζει να γίνει μία αναφορά στη ζωή και το έργο του Έλληνα ζωγράφου και χαράκτη, Γιώργου Σικελιώτη, καθώς και την επιρροή του στους ανθρώπους που έζησαν τη λεγόμενη «γενιά του ’30». Γεννήθηκε τον Φλεβάρη του 1917, στην περιοχή της Σμύρνης, στη Μικρά Ασία, όμως, μετακινήθηκε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής, εγκαταστάθηκε στην Καισαριανή και φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών το διάστημα 1935-1940. Από τα φοιτητικά του χρόνια παρουσίαζε δικά του έργα σε εκθέσεις, ενώ κάποια από αυτά βρίσκονται ακόμη και σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη. Εκτός αυτού, στην περίοδο της κατοχής αποτύπωσε την κατάσταση που επικρατούσε, κυρίως μέσα από χαρακτικά σχέδια, αναδεικνύοντας έτσι τον αγώνα των ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων κατά των κατακτητών.
Το ενάμιση εκατομμύριο προσφύγων από τη Μικρά Ασία που έφτασε στην Ελλάδα το 1922, έφερε μαζί του ως δώρο μία νέα πνοή στη χώρα μας, επιβεβαιώνοντας ότι, ακόμη και από μία καταστροφή μπορεί να πηγάσει ελπίδα. Η δύναμη της δημιουργίας βασίζεται στη μνήμη. Ο Γιώργος Σικελιώτης, από την αρχή της εξελικτικής του περιπέτειας, πάσχισε να βρει τα μυστικά της αλήθειας της ζωής και να προσεγγίσει αυτή την ίδια την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας. Πολέμησε από τη θέση του για το τελειότερο, το διαφορετικό και το πληρέστερο στον κόσμο της τέχνης. Μέσα από το έργο του ξεδιπλώνονται οι ελληνικές αισθήσεις και αποκαλύπτεται η μικρασιατική κληρονομιά. Εξάλλου, έζησε την οδυνηρή εμπειρία του ξεριζωμού, βίωσε τον πόνο των προσφύγων και ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει: «Δίπλα μου, η μητέρα μου η Περγαμηνή, ιέρεια και στρατιώτης της Μικρασίας, τι δεν μου είπε, τι δε με ενέπνευσε, τι δε με φώτισε για την πατρίδα που αφήσαμε στην Ανατολή!».
Συμπεραίνουμε πως ο Γιώργος Σικελιώτης βίωσε από μικρός το πένθος του κόσμου. Έζησε παιδικά χρόνια γεμάτα δυσκολίες. Η μνήμη που απέκτησε από όλα όσα συνέβησαν τον βοήθησε να πλησιάσει στη βαθύτερη ουσία του ανθρώπου και με τη ζωγραφική του, να τη διαμορφώσει. Είχε πάντα στην ψυχή του τον κόσμο των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Κύριο γνώρισμα της δουλειάς του ήταν να αντιλαμβάνεται διαρκώς την πραγματικότητα και να συναιρεί την ομορφιά με την ασχήμια. Για την ολοκλήρωση κάθε έργου του ακολουθούσε τη δική του μοναδική τεχνική. Αυτή η τεχνική, αν και μοιάζει να στηρίζεται σε απλά μέσα, εμπεριέχει μεγάλη σκέψη. Προσέθετε και αφαιρούσε στοιχεία πολύ προσεκτικά, δημιουργώντας έναν πλαστικό ρυθμό από τον οποίο προέκυπτε η στερεότητα της σύνθεσης, η σχεδιαστική οξύτητα και η βαθιά αίσθηση του χρώματος.
Τη δεκαετία του 1950 ο Γιώργος Σικελιώτης ζωγραφίζει τον πολυσυζητημένο πίνακα «Παράγκες της Καισαριανής». Ένα θέμα που αποτύπωσε σε γαιώδεις αποχρώσεις: ώχρες, όμπρες, σιένες. Προσπάθησε να δυναμώσει την ένταση της ατμόσφαιρας του έργου, ώστε να αποτυπωθεί στη σκέψη του θεατή. Κύριο γνώρισμα του ύφους του είναι η γραμμή του, έντονη και φαρδιά, που αποκαλύπτει πως με ένα καθαρό μαύρο περίγραμμα μπορεί να αποδώσει την αίσθηση του όγκου χωρίς να υπάρχει φωτοσκίαση.
«Το έργο του Σικελιώτη εκφρασμένο έντονα με «περιγραμματικό» εξπρεσιονισμό, βγαλμένο μέσα από την αρχαία μελανόμορφη αγγειογραφία του έκτου αιώνα και με έντονα δοσμένο το στοιχείο της ζωντάνιας του λαού μας, αφήνει να φανερωθεί η καθαρή προσπάθειά του, που συνίσταται σε μια απεμπόληση των μεταχειρισμένων υλικών του εμπειρισμού και σε μια παρουσίαση με ζωντανά σύμβολα της εσωτερικής ζωής ενός κόσμου ξένου προς κάθε συμβατικότητα και νεκρή μηχανικότητα», αναφέρει ο Δημήτρης Παπαστάμος.
Η Καισαριανή υπήρξε η πόλη που υποδέχτηκε τον Σικελιώτη και την οικογένειά του κατά τη διάρκεια της καταστροφής, επομένως, το έργο του συνδέεται με τον κόσμο που ζούσε εκεί την ίδια εποχή. Οι «Παράγκες» έχουν αποτυπωθεί με έντονη γραφή και ιδιαίτερα μελετημένη αφαιρετική γεωμετρία. Αυτό ενδυναμώνει την τραγική τους ύπαρξη μέσα από τη μορφοπλαστική τους γραφή και καθιστά το έργο ένα από τα σημαντικότερα της καλλιτεχνικής του πορείας. Οι «Παράγκες» διατηρούν μία μοναδικότητα απέναντι στη φυσική και ιστορική πραγματικότητα, κατακτώντας ένα νέο πλαστικό υπόβαθρο. Μία δύναμη ζωγραφικής έκφρασης για νέες ερμηνείες από άτομα διαφορετικών γενεών και εθνοτήτων.
Γενικά, τα έργα του Γιώργου Σικελιώτη αποτελούν έργα που κατέχουν σπάνιες χρωματικές αρετές, αυστηρή σχεδιαστική καθαρότητα, στέρεη δομική σύνθεση, ευαισθησία, ευρυθμία. Φανερώνουν την προσωπική ζωγραφική εμπειρία του στην εσωτερική λογική των πραγμάτων, στους νόμους της στατικής και της ισορροπίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μαυρωτάς, Τ., Τον λόγο έχει η τέχνη, Εικαστικές καταγραφές 2006-2017, Εκδόσεις Πατάκη
- Γιώργος Σικελιώτης: Ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους και χαράκτες της «γενιάς του ’30», kar.org.gr, διαθέσιμο εδώ
