Του Μάνου Ματθαιάκη,
Ως μη συμβατικός πόλεμος (unconventional warfare) ορίζεται ένα φάσμα στρατιωτικού χαρακτήρα αποστολών, συνήθως μεγάλης διάρκειας, που διεξάγονται από ντόπιες αλλά και εξωτερικές δυνάμεις (πόλεμος δια αντιπροσώπων/proxy warfare). Περιλαμβάνει ανταρτοπόλεμο, δολιοφθορές και πληροφοριακού τύπου επιχειρήσεις (intelligence operations). Οι ανορθόδοξες επιχειρήσεις έχουν ως στόχο τη πρόκληση αξιοσημείωτου πλήγματος σε στρατηγικές υποδομές (κέντρα λήψης αποφάσεων, αεροδρόμια, λιμάνια), τη φθορά του ηθικού του εχθρού, με τη μικρότερη δυνατή εμπλοκή έμψυχου δυναμικού και την απώλεια νομιμοποίησης της κρατικής εξουσίας σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Είναι γεγονός ότι η διεύρυνση του εννοιολογικού πλαισίου των σημερινών απειλών (κλιματολογικές αλλαγές, διαδικτυακή τρομοκρατία, τρομοκρατικές οργανώσεις, αύξηση των δυνατοτήτων των πυρηνικών όπλων λόγω συνεχής βελτίωσης της τεχνολογίας), αλλά και το μέγεθος των δαπανών που απαιτούνται για τη διεξαγωγή μιας πολεμικής επιχείρησης, καθιστούν τον συμβατικό πόλεμο οικονομικά ασύμφορο. Γι’ αυτό και προκρίνονται οι ανορθόδοξες επιχειρήσεις. Ιστορικά, η στρατηγική θεωρία είναι γεμάτη από τέτοιου είδους παραδείγματα, με αξιοσημείωτο και προερχόμενο από την αρχαία ελληνική γραμματεία να αποτελεί ο Δούρειος Ίππος.
Μετά τον θάνατο του Αχιλλέα, οι Αχαιοί ήταν πλέον κουρασμένοι από τον 10ετή πόλεμο αλλά και απελπισμένοι. Τότε ο Οδυσσέας σκέφτηκε πως η Τροία δεν θα κυριευόταν από όπλα, αλλά από πονηριά. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του Δούρειου Ίππου, ενός δώρου των Αχαιών στην Αθηνά εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό τους αίσθημα, όπου εντός του Ίππου κρυβόντουσαν επίλεκτοι και ξακουστοί πολεμιστές Αχαιοί, έτοιμοι να σκορπίσουν τη καταστροφή. Πράγματι έτσι έγινε, οι Αχαιοί άφησαν στην παραλία της Τροίας τον Ίππο, καίγοντας το στρατόπεδο τους, ώστε να γίνει αντιληπτό πως η εκστρατεία έλαβε τέλος. Η συνέχεια είναι γνωστή. Στις ανορθόδοξες επιχειρήσεις, ο στόχος των επίλεκτων δυνάμεων που παίρνουν μέρος δεν είναι η νίκη επί του ισχυρού εχθρού, αλλά η ανάπτυξη τέτοιων δυνατοτήτων ώστε να μπορούν να επιφέρουν καταστροφικά πλήγματα στον εχθρό. Είτε πρόκειται για καταστροφή του έμψυχου δυναμικού είτε στρατηγικών υποδομών, αδυνατώντας έτσι οι τελευταίοι να φέρουν εις πέρας τον επιχειρησιακό τους σκοπό.
Η ανάπτυξη τέτοιων δυνατοτήτων είναι απότοκο της μελέτης του στρατιωτικού δόγματος, το οποίο θα ακολουθηθεί. Αυτό το δόγμα, οφείλει να σχεδιάζεται και να επανα-καθορίζεται ανάλογα με τις συνθήκες και τον εχθρό που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Διαφορετικό επιχειρησιακό σχεδιασμό χρειάζεται η αντιμετώπιση ενός πολέμου με ένα κράτος (state to state war) και διαφορετικό όταν ο εχθρός είναι μια τρομοκρατική οργάνωση (ασύμμετρος πόλεμος). Επεξηγηματικά, τα παραπάνω καταδεικνύουν πως οι πρακτικές που λαμβάνουν χώρα στις ένοπλες δυνάμεις μιας χώρας και οι εξοπλισμοί δεν αποτελούν πανάκεια, παρά μονάχα όταν εντάσσονται σε αυτήν τη διαλεκτική διαδικασία.
Όσον αφορά την Ελλάδα, η ιδέα της δημιουργίας μονάδας καταδρομικών επιχειρήσεων, ικανής να διεξάγει μια νέα μορφή πολέμου, μη συμβατικού και ανορθόδοξου, γεννήθηκε στο μυαλό ενός χαρισματικού ηγέτη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, του Χριστόφορου Τσιγάντε. Πρόκειται για τον «Ιερό Λόχο», που έμεινε στην ιστορία ως Ιερός λόχος της Μέσης Ανατολής. Η μονάδα αυτή, αποτελούνταν από Έλληνες αξιωματικούς και οπλίτες που είχαν καταφύγει στην Αφρική, ώστε να βρεθούν στο πλευρό των Συμμάχων και να πάρουν μέρος στο θέατρο των επιχειρήσεων, με επικεφαλή τον ίδιο. Η απόφαση για συνδρομή του Ιερού Λόχου στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης των Δωδεκανήσων πάρθηκε τον Φεβρουάριο του 1944 και υπήρξε καθοριστική για την έκβαση αυτών. Η καταδρομική στη Σάμο, Λέσβο, Χίο, Ίο, Πάρο και σε άλλα νησιά, με τις παράτολμες επιθετικές αναγνωρίσεις, τις δολιοφθορές, τις καταστροφές, κατάφεραν να συμβάλλουν καθοριστικά στην απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου από τις δυνάμεις του Άξονα.
Είναι γεγονός ότι τα παράγωγα του πολέμου επηρεάζουν άμεσα την ψυχολογία του στρατεύματος. Με δεδομένο, όμως, ότι στις ανορθόδοξες επιχειρήσεις λαμβάνουν μέρος ολιγομελή τμήματα, το πλήγμα το οποίο καλούνται να επιφέρουν είναι αντιστρόφως ανάλογο με το πλήθος τους, γεγονός που συμβάλλει εκτός από την υλοποίηση του στόχου που έχουν θέσει αυτόν καθ’ αυτόν (καταστροφή υποδομών, έμψυχου δυναμικού), συντελεί και στη φθορά του ηθικού του εχθρού. Συμπερασματικά, η μη συμβατικότητα στο θέατρο των επιχειρήσεων, όταν αυτή υλοποιείται εναντίων μιας συμβατικής δύναμης, προκαλεί φόβο και βλάβη στο εσωτερικό του αντιπάλου. Έρεισμα των ασύμμετρων πολέμων είναι η μετατροπή των ποσοτικών δεικτών (εκ μέρους του αδύναμου δρώντα) σε ποιοτικούς, επενδύοντας στο ηθικό, στο κίνητρο και στην ορμή. Άλλωστε, το αδύναμο κράτος παλεύει για την επιβίωσή του, ενώ το ισχυρό χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο υλοποίησης πολιτικής.
Αναμφίβολα, καθοριστικός παράγοντας για την έκβαση των ανορθόδοξων επιχειρήσεων αποτελεί η διακλαδικότητα. Ως διακλαδικότητα για τις Ένοπλες Δυνάμεις, ορίζεται η αγαστή συνεργασία και εμπλοκή μεταξύ δύο ή και περισσότερων κρατικών υπηρεσιών/κλάδων. Πρότυπο οργάνωσης και αποτελεσματικότητας των ειδικών δυνάμεων ανά τον κόσμο, αποτελούν οι Αμερικανικές Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων (USSOCOM). Η σημασία της διακλαδικότητας, φαίνεται ξεκάθαρα στην επιχείρηση απελευθέρωσης ομήρων στην Αμερικανική Πρεσβεία στη Τεχεράνη, τον Νοέμβρη του 1979. Η αποστολή προέβλεπε απελευθέρωση των ομήρων, με τη χρήση δύναμης ειδικών επιχειρήσεων σε δύο νύχτες. Παρόλο που τα στελέχη που κλήθηκαν να φέρουν εις πέρας την επιχείρηση, ήταν ικανότατα, κατέληξε σε καταστροφή. Αυτό διότι, τα αεροσκάφη μεταφοράς προσωπικού έπεσαν σε αμμοθύελλα, ως αποτέλεσμα κάποια από αυτά να μη μπορούν να φτάσουν στο τελικό προορισμό. Με άμεση συνέπεια ο διοικητής να δώσει την εντολή καταστροφής τους, ώστε ευαίσθητες πληροφορίες για τα συστήματα ασφαλείας των Ε/Π να μην φτάσουν ποτέ στον εχθρό.
Αυτό συνέβη διότι, παρόλο που η αμμοθύελλα ήταν γνωστή στη μετεωρολογία, δεν είχε κοινοποιηθεί στα πληρώματα των ελικοπτέρων. Επιπροσθέτως, η εντολή καταστροφής των οχημάτων μεταφοράς δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει στα στελέχη, με αποτέλεσμα τα αεροσκάφη να παραμείνουν άθικτα και άμεσα διαθέσιμα στον εχθρό. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως τα στελέχη έφτασαν στην πρεσβεία με τη συνδρομή των οχημάτων της CIA, ενώ όταν δόθηκε τελικά εντολή εκκένωσης της αποστολής, οι μυστικές υπηρεσίες δεν το γνώριζαν και οι άντρες τους αιχμαλωτίστηκαν. Τα διδάγματα αυτής της επιχείρησης μετουσιώθηκαν στη δημιουργία της USSOCOM. Από τα παραπάνω διαφαίνεται πως εν τέλει δεν αρκεί μονάχα η ύπαρξη αξιόμαχου προσωπικού, ακόμη και αν αυτό βρίσκεται στο πλέον κορυφαίο επίπεδο ετοιμότητας. Δεν αποτελεί πανάκεια. Αν οι δυνάμεις αυτές (SOF) χρησιμοποιηθούν με προβλεπόμενο τρόπο, τότε αποτελούν πολλαπλασιαστή ισχύος. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ικανότητές τους πάνε στράφι και χάνονται άδικα ζωές.
Συμπερασματικά, οι ανορθόδοξες επιχειρήσεις είναι μια πτυχή του πολέμου που διαρκώς αλλάζει, καθώς οι μεταβλητές που την απαρτίζουν συνεχώς μεταβάλλονται. Ήτοι η τεχνολογία, η εκπαίδευση που γίνεται όλο και περισσότερο απαιτητική, ασύμμετρες απειλές που εμφανίζονται και φέρνουν και κάτι νεόφερτο στη τέχνη του πολέμου (ISIS). Όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα, μετά τα γεγονότα των Ιμίων το 1996, υπήρξαν σημαντικές κινήσεις για την ενίσχυση της διακλαδικότητας των ελληνικών Ε.Δ. Με αποκορύφωμα τη σύσταση Διοίκησης Ειδικού Πολέμου (μετεξέλιξη της Διακλαδικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων), που υλοποιείται στο πλαίσιο του ΓΕΕΘΑ και υπάγεται απευθείας στον Α/ΓΕΕΘΑ.
Εν ολίγοις, οι ειδικές δυνάμεις αποκτούν διακλαδικό ρόλο. Είναι ευρέος γνωστό, πως το δόγμα που ακολουθεί η Ελλάδα ως απάντηση στην αναθεωρητική Τουρκία, είναι αυτό της αποτροπής. Σε περίπτωση απειλής χρήσης ή και χρήσης βίας, το θέατρο των επιχειρήσεων θα αποτελέσει ο Έβρος, το Αιγαίο και η Νοτιοανατολική Μεσόγειος. Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Τουρκικές Δυνάμεις έχουν το πλεονέκτημα της εγγύτητας, επομένως, θα μπορέσουν να ενισχύονται με υλικά και φίλιες δυνάμεις γρηγορότερα. Αυτή είναι η προστιθέμενη αξία των δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων, καθώς θα λειτουργήσουν εκεί ως πολλαπλασιαστές ισχύος. Είτε πριν τον πόλεμο, ως δυνάμεις αποτροπής, είτε κατά τη διεξαγωγή του, με την παροχή πυρών και την υλοποίηση του δόγματος της ενεργητικής άμυνας με άμεσες επιχειρήσεις. Άλλωστε, η ικανότητα ταχείας αντίδρασης αποτελεί από μόνη της αποτρεπτικό παράγοντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bucci, S., The Importance of Special Operations Forces Today and Going Forward, The Heritage, Διαθέσιμο εδώ
- Crawford N., The Iraq War has cost the US nearly $2 trillion, Military Times, Διαθέσιμο εδώ
- U.S. Army Airborne & Special Operations Museum, Operation Eagle Claw, Διαθέσιμο εδώ
- United States Government Accountability Office, Hybrid Warfare Washington, Διαθέσιμο εδώ
- ΕΛΙΣΜΕ, Υβριδικοί Πόλεμοι, Εκδόσεις ινφογνώμων, Αθήνα 2021
- Σπυρίδων Ν. Λίτσας, Ιλιάδα και διεθνής πολιτική, Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2014
