Της Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου,
Εν συνεχεία του Α’ Μέρους του άρθρου, θα συνεχίσουμε τη διερεύνησή μας για τα αναπτυξιακά ορόσημα από την ηλικία των έξι μηνών έως και το πέρας της παιδικής ηλικίας. Όπως και στο Α’ Μέρος, στην πραγμάτευση αυτού του ζητήματος δίνεται έμφαση στην κινητική, τη γνωστική, τη γλωσσική και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, κατά τη διάρκεια των ποικίλων αναπτυξιακών σταδίων.
6-9 μηνών:
Κινητική ανάπτυξη
- Μπορεί να βρεθεί σε καθιστή θέση μόνο του, αλλά και να τη διατηρήσει χωρίς υποστήριξη, σταθεροποιεί δηλαδή τον κορμό του χωρίς να ακουμπάει κάπου, π.χ. σε πλάτη καθίσματος
- Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
- Χρησιμοποιεί τα χέρια και τα δάχτυλά του για να επεξεργαστεί τις τροφές ως προς την υφή.
Γνωστική ανάπτυξη
- Αναζητά αντικείμενα, τα οποία χάνονται από το οπτικό του πεδίο, για παράδειγμα ψάχνει στο πάτωμα το παιχνίδι που του έπεσε από το χέρι
- Χτυπάει δύο αντικείμενα μεταξύ τους, αντιλαμβανόμενο ότι αυτά παράγουν ήχο.
Γλωσσική ανάπτυξη/Επικοινωνία
- Κάνει ήχους που προσομοιάζουν συλλαβές λέξεων, όπως «Μα-μα-μα» ή «Μπα-μπα-μπα»
- Σηκώνει τα χέρια του ψηλά, ζητώντας αγκαλιά.
Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη
- Εμφανίζει συναισθηματικές αποκρίσεις, όπως ντροπή ή φόβο, όταν βρίσκεται σε χώρο με άτομα που δεν γνωρίζει
- Κάνει εκφράσεις με το πρόσωπό του, εκδηλώνοντας τα συναισθήματά του, π.χ. χαρά, λύπη, θυμός, έκπληξη κ.λπ.
- Όταν κάποιος φωνάξει το όνομά του, γυρνά να τον κοιτάξει
- Αντιδρά όταν φεύγει κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο από τον χώρο που βρίσκεται, για παράδειγμα το αναζητά, κλαίει κ.λπ.
- Χαμογελάει ή γελάει κατά τη διάρκεια παιχνιδιών που το διασκεδάζουν.
9-12 μηνών:
Κινητική ανάπτυξη
- Πιάνεται από αντικείμενα στο περιβάλλον του, ώστε να σηκωθεί όρθιο και να σταθεί
- Κάνει λίγα βήματα στηριζόμενο σε έπιπλα
- Μπορεί να πιεί από ποτηράκι χωρίς καπάκι, εάν κάποιος του κρατά το ποτήρι
- Πιάνει μικρά αντικείμενα ανάμεσα στον αντίχειρα και τον δείκτη.
Γνωστική ανάπτυξη
- Τοποθετεί αντικείμενα μέσα σε δοχεία
- Αναζητά αντικείμενα, που έχει δει πως κάποιος τα κρύβει.
Γλωσσική ανάπτυξη/Επικοινωνία
- Κουνάει το χέρι του για να χαιρετήσει, είτε αυθόρμητα είτε μετά από λεκτική εντολή, για παράδειγμα «Κάνε γεια»
- Καλεί τους γονείς του, φωνάζοντάς τους «Μαμά» και «Μπαμπά»
- Καταλαβαίνει λεκτικές εντολές όπως «Ναι», «Όχι», «Μη».
Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη
- Συμμετέχει περισσότερο ενεργά σε παιχνίδια με οικεία του άτομα.
12-15 μηνών:
Κινητική ανάπτυξη
- Κάνει λίγα βήματα, χωρίς στήριξη
- Τρώει μερικές μπουκιές φαγητό μόνο του, χρησιμοποιώντας τα χέρια.
Γνωστική ανάπτυξη
- Προσπαθεί να χρησιμοποιήσει σωστά τα αντικείμενα, για παράδειγμα φέρνοντας ένα τηλέφωνο στο αφτί του
- Μπορεί και στοιβάζει το λιγότερο 2 αντικείμενα.
Γλωσσική ανάπτυξη/Επικοινωνία
- Χρησιμοποιεί συλλαβές και για άλλες λέξεις, όπως «Μπα» για μια μπάλα ή «Βαφ» για το σκύλο, μιμούμενο το γαύγισμα
- Όταν κάποιος τα κατονομάζει, αναζητά τα πράγματα που βρίσκονται στον χώρο του
- Ακολουθεί οδηγίες που αποτελούνται από λεκτική εντολή σε συνδυασμό με κίνηση, για παράδειγμα «Δώσε μου το παιχνίδι» απλώνοντας και ανοίγοντας μπροστά το χέρι μας
- Δείχνει με το χέρι του, ώστε να ζητήσει κάτι ή να ζητήσει βοήθεια για κάτι.
Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη
- Μιμείται δράσεις άλλων παιδιών κατά το παιχνίδι
- Κάνει παλαμάκια, όταν είναι ενθουσιασμένο
- Αγκαλιάζει τα παιχνίδια του
- Δείχνει στα οικεία του πρόσωπα την αγάπη του, αγκαλιάζοντας ή φιλώντας τους.
15-18 μηνών:
Κινητική ανάπτυξη
- Περπατάει
- Πίνει μόνο του από ποτήρι, ρίχνοντας μερικές φορές λίγο υγρό πάνω του
- Προσπαθεί να χρησιμοποιήσει κουτάλι
- Σκαρφαλώνει, π.χ. σε καρέκλες
- Κάνει μουντζούρες σε χαρτί.
Γνωστική ανάπτυξη
- Μιμείται τους γονείς του που κάνουν δουλείες στο σπίτι, για παράδειγμα κάνει πως σκουπίζει
- Παίζει λειτουργικά με τα παιχνίδια του, π.χ. σέρνει στις ρόδες του ένα αυτοκινητάκι.
Γλωσσική ανάπτυξη/Επικοινωνία
- Προσπαθεί να βάλει στη σειρά έως 3 λέξεις, σχηματίζοντας μικρές προτάσεις
- Ακολουθεί απλές λεκτικές εντολές, χωρίς σωματική ενίσχυση.
Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη
- Ξεφυλλίζει μερικές σελίδες από ένα βιβλίο που διαβάζει μαζί με τους γονείς ή τους φροντιστές του
- Βοηθάει όταν προσπαθούν να το ντύσουν, σηκώνοντας το πόδι του, για παράδειγμα, ώστε να βάλει το παντελόνι
- Εκτείνει τα χέρια του στο νιπτήρα, ώστε να του τα πλύνουν.
Τα αναπτυξιακά ορόσημα που έπονται αφορούν τις μεταβολές στις διάφορες μορφές ανάπτυξης που συντελούνται σε χρονικό διάστημα ενός έτους.
Κατά το δεύτερο έτος της ζωής του παιδιού, παρατηρούνται αξιοσημείωτες μεταβολές. Αναφορικά με την κινητική ανάπτυξη, το παιδί παρατηρείται πως τρώει με κουτάλι, κατεβαίνει μερικά σκαλιά με ή χωρίς βοήθεια, τρέχει και κλοτσάει μπάλα. Στο πεδίο της γνωστικής ανάπτυξης, παρατηρείται πως το ίδιο απομονώνει τις δράσεις των χεριών, χρησιμοποιώντας τα ταυτόχρονα π.χ. ανοίγει κουτιά – σταθεροποιεί το δοχείο με το ένα χέρι και ανοίγει το καπάκι με το άλλο, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει κουμπιά, διακόπτες κ.λπ. και παίζει συνδυάζοντας περισσότερα αντικείμενα στο παιχνίδι του. Όσον αφορά τις γλωσσικές του δεξιότητες και την επικοινωνία, χρησιμοποιεί με άνεση μικρές προτάσεις, τουλάχιστον 2 λέξεων, αναγνωρίζει και δείχνει τουλάχιστον δύο μέρη του σώματος και χρησιμοποιεί και άλλες χειρονομίες, π.χ. στέλνει φιλιά, γνέφει καταφατικά. Τέλος, όσον αφορά την ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη, το ίδιο κατανοεί σταδιακά τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων και αντιδρά αναλόγως.
Κατά το τρίτο έτος της ζωής του, αναφορικά με την κινητική ανάπτυξη παρατηρούμε πως το παιδί περνάει μεγάλες χάντρες σε κορδόνια, ανεβάζει και κατεβάζει μόνο του το παντελόνι και το εσώρουχο του και χρησιμοποιεί πιρούνι, ενώ αναφορικά με τη γνωστική ανάπτυξη, αντιγράφει κύκλο στο χαρτί και αποφεύγει να αγγίξει επικίνδυνα αντικείμενα. Οι επικοινωνιακές του δεξιότητες αποδεικνύονται φυσικά πιο ανεπτυγμένες, αφού πλέον κάνει απλό διάλογο, κάνει απλές ερωτήσεις, «Ποιος;», «Πού;» κ.λπ. και απαντά, όταν το ρωτούν το όνομά του. Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης παρατηρείται πως εκείνο πλησιάζει άλλα παιδιά και παίζει μαζί τους.
Κατά τη διάρκεια του τέταρτου έτους, αναφερόμενοι στην κινητική ανάπτυξη, το παιδί πιάνει μεγάλη μπάλα στον αέρα, σερβίρει σε πιάτο και ποτήρι με επίβλεψη ενήλικα, κρατά μαρκαδόρο ανάμεσα στα δάχτυλα και όχι στη γροθιά, ενώ μπορεί να ξεκουμπώνει και να κουμπώνει ορισμένα κουμπιά. Στο φάσμα της γνωστικής ανάπτυξης, το ίδιο κατονομάζει ορισμένα χρώματα και αντικείμενα, συνεχίζει προφορικά τα παραμύθια που γνωρίζει και ζωγραφίζει άνθρωπο με το λιγότερο 3 μέλη. Η ανάπτυξη των γλωσσικών του ικανοτήτων είναι πλέον εμφανής, αφού χρησιμοποιεί μεγαλύτερες προτάσεις, τραγουδά μερικούς στίχους και ανακαλεί δράσεις που έκανε μόλις πριν, όταν το ρωτούν, π.χ. «Που πήγες πριν;», «Πήγα στις κούνιες». Όσον αφορά την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη, το παιδί πλέον προσαρμόζει τη συμπεριφορά του, αναλόγως του χώρου που βρίσκεται, αναλαμβάνει και μιμείται ρόλους, θέλει να βοηθάει, προσεγγίζει άλλα παιδιά και τα ζητά να παίξουν ή να γνωριστούν και συμπαραστέκεται σε άλλους όταν νιώθουν άσχημα, π.χ. με μία αγκαλιά.
Ολοκληρώνουμε τη διερεύνησή μας με το πέμπτο έτος της ζωής του παιδιού. Στο πλαίσιο της κινητικής ανάπτυξης, το παιδί αναπηδά στο ένα πόδι, πηδά πάνω από εμπόδια, γράφει μερικά γράμματα και προσπαθεί να κόψει γραμμές και απλά σχήματα. Αναφορικά με τη γνωστική ανάπτυξη, το παιδί μπορεί και μετράει τουλάχιστον μέχρι το 10, αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί έννοιες όπως «χθες», «το βράδυ» κ.λπ., κατονομάζει από το 1 έως το 5, όταν του δείχνουν τον αντίστοιχο αριθμό, συγκεντρώνεται σε δραστηριότητα από 5 έως 10 λεπτά και γράφει το όνομά του. Η γλωσσική του ανάπτυξη έγκειται στην ικανότητά του να εμπλέκεται σε διάλογο για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, να αφηγείται ιστορίες και να απαντά σε απλές ερωτήσεις ανάκλησης πληροφοριών, π.χ. μετά την αφήγηση μιας ιστορίας. Τέλος, όσον αφορά την ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη, εκείνο ακολουθεί κανόνες, τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο, αλλά και στο παιχνίδι. Ακόμα, κάνει απλές δουλειές στο σπίτι, τραγουδά και χορεύει μαζί με άλλους.
Υπενθυμίζουμε πως κάθε παιδί χρειάζεται διαφορετικό χρόνο, ώστε να κατακτήσει τα παραπάνω. Ωστόσο, μπορούμε πάντα να απευθυνόμαστε σε ειδικούς, για να αξιολογήσουν καταλλήλως την κατάσταση και να παρέμβουν, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Baby milestones: one to six months, babycentre.co.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Your baby’s developmental milestones, unicef.org. Διαθέσιμο εδώ
- Developmental Milestones, Children’s Hospital of Philadelphia. Διαθέσιμο εδώ
