Του Μάριου Κριτίδη,
Ο κινηματογραφικός κόσμος ουκ ολίγες φορές έχει βάλει στο επίκεντρο των ιστοριών του τον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος. Χρήματα, ναρκωτικά, γυναίκες, αστείρευτος πλούτος και βία, η οποία πολλές φορές μπορεί να σοκάρει και τον πιο «σκληρό» θεατή από την ωμότητα και την ψυχρότητά της. Ο Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου Gomorrah, Roberto Saviano, ερευνά όλη του την ζωή την Ιταλική μαφία και το οργανωμένο έγκλημα γενικότερα. Ο ίδιος σε άρθρο του στην Guardian, προσδίδει μία αλληλένδετη σχέση μεταξύ του κόσμου του οργανωμένου εγκλήματος και της δραματικοποιήσής του στην μικρή και την μεγάλη οθόνη.
Από την μια, πολλοί μεγάλοι βαρόνοι του οργανωμένου εγκλήματος θέλησαν στο παρελθόν να πουν την δική τους ιστορία και να κάνουν την ζωή τους ταινία, τόσο ο Al Capone επίβλεπε την παραγωγή του «Σημαδεμένου» και είχε στην κατοχή του προσωπικό αντίγραφο “uncensored και director’s cut” της ταινίας, όσο και πιο πρόσφατα ο πρώην αρχηγός του καρτέλ της Sinaloa, El Chapo, έδωσε συνέντευξη στο Rolling Stone στον ηθοποιό Sean Penn, με την προοπτική να γυριστεί ταινία πάνω στην ζωή του. Στην συνέντευξη, η οποία έγινε σε άκρως απόρρητες συνθήκες, σε μία ζούγκλα του Μεξικού, ο τότε άκρως καταζητούμενος Guzman El Chapo, όχι μόνο δεν έκρυψε τα εγκλήματά του, αλλά παινεύτηκε για την επιτυχία του καρτέλ του από την δεκαετία του ‘80 μέχρι σήμερα.
Από την άλλη, δεν είναι μόνο ο υπόκοσμος αυτός που επηρεάζει ανάλογες σειρές εγκλήματος, αλλά και οι ίδιες οι σειρές επηρεάζουν το οργανωμένο έγκλημα, σύμφωνα με τον Roberto Saviano. Από παλιότερες ταινίες, όπως το “Godfather”, το “Pulp Fiction” και τον «Σημαδεμένο», σε πιο σύγχρονες σειρές όπως το Breaking Bad και το Narcos, οι εγκληματίες έχουν υιοθετήσει στοιχεία από αυτές τις επιτυχίες του κινηματογραφικού κόσμου. «Μετά το “Pulp Fiction”, οι συμμορίες της Ιταλίας «ξέχασαν» να σημαδεύουν με τα όπλα τους, απλά πυροβολούσαν αδιάκριτα μέχρι να αδειάσει ο γεμιστήρας και μετά τελείωναν την δουλειά από κοντά.» αναφέρει ο Saviano. Επίσης, αναφέρει ότι «…ακόμα πιο εντυπωσιακή ήταν η επιρροή του “Godfather” στην Ιταλική μαφία. Η λέξη «νονός» (padrino) δεν χρησιμοποιούταν ποτέ στην ιταλική μαφία, παρά μόνο η λέξη “compare”», παράλληλα, υιοθετήθηκε και το ντύσιμο με ριγέ κουστούμια απευθείας από την ταινία και στην πραγματικότητα. Όμως, ο «φανταχτερά» βίαιος κόσμος των παραγωγών αυτών, δεν μπορεί ούτε στο ελάχιστο να αποτυπώσει την πραγματική εικόνα των καρτέλ διαχρονικά, κυρίως γιατί είναι τόσο σκληρή, όπου καμία τηλεόραση και κινηματογραφική οθόνη δεν θα έδειχνε μία τέτοια παραγωγή.
Από την δεκαετία του ’80, μέχρι σήμερα το Μεξικό (όπως και όσες άλλες χώρες είναι παρούσες στο οργανωμένο έγκλημα), βρίσκεται σε διαρκείς αναταραχές μεταξύ της κυβέρνησης και του οργανωμένου εγκλήματος της χώρας. Ο πόλεμος εναντίον των ναρκωτικών στο Μεξικό έχει αποτελέσει ίσως έναν από τους πιο αιματηρούς «σιωπηρούς» εμφυλίους στην χώρα, ο οποίος έχει κοστίσει την ζωή, κατά εκτίμηση, σε 500.000 πολίτες από το 2006 μέχρι σήμερα. Ποια είναι, όμως, τα πιο κυρίαρχα καρτέλ του Μεξικό;
Το καρτέλ Sinaloa, παραμένει διαχρονικά το μεγαλύτερο και πιο ισχυρό καρτέλ της χώρας. Κυρίαρχο στα νοτιοδυτικά της χώρας, ξεκίνησε από την πρωτεύουσα της πολιτείας Jalisco, Guadalajara, επεκτάθηκε και γιγαντώθηκε, αφού κυρίευσε την πολιτεία Sinaloa και υπό την ηγεσία του Joaquin Guzman, γνωστού και ως “El Chapo”, έγινε ένα από τα μεγαλύτερα καρτέλ διακίνησης ναρκωτικών του κόσμου. Ο πλούτος του “El Chapo” υπολογιζόταν στο 1 δις το 2011, καθιστώντας τον έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου. Η αυτοκρατορία του προμηθεύει με μαριχουάνα, κοκαΐνη και μεθαμφεταμίνη ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο. Εξαιτίας των εγκληματικών του ενεργειών, ο “El Chapo”, ήταν καταζητούμενος από τις ΗΠΑ και εξαπολύθηκε ένα ανθρωποκυνηγητό εναντίον του, κατά το οποίο μετά από πολλές διαφυγές, κατάφεραν οι Μεξικανικές αρχές να τον πιάσουν το 2016. Μετά από μία μακρά δικαστική μάχη, ο Guzman εκδόθηκε τελικά, έναν χρόνο μετά στις ΗΠΑ, όπου μέχρι σήμερα εκτείει την ποινή του σε ισόβια κάθειρξη στις Αμερικανικές φυλακές.
Η πτώση του El Chapo, όμως, παρά τις προσδοκίες του Μεξικό και των Αμερικανικών αρχών, δεν οδήγησε σε μία αντίστοιχη πτώση του καρτέλ Sinaloa. Η φυλάκιση του El Chapo, άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου στο Μεξικό και γέννησε έναν νέο αγώνα για εξουσία στα μικρότερα καρτέλ του Μεξικό, με το Sinaloa να προσπαθεί να διατηρήσει –επιτυχώς– την παντοδυναμία του. Την θέση του παλιού αφεντικού ανέλαβε ο γιος του Guzman, Ovidio Guzman Lopez. Ο Ovidio έχει αποδειχθεί άξιος διάδοχος της οικογενειακής επιχείρησης, διατηρώντας το στάτους του καρτέλ, και διαφεύγοντας τη σύλληψή του σε μία επεισοδιακή για το Μεξικό μάχη, μεταξύ αστυνομίας και καρτέλ.
Σε μία από τις ίσως πιο δραματικές εικόνες που έχουμε δει, τον Οκτώβριο του 2019, η αστυνομία του Culiacan, πρωτεύουσα της Sinaloa, πιάνει και συλλαμβάνει τον γιο του El Chapo και νέο αρχηγό του καρτέλ, Ovidio Guzman. Η απάντηση του καρτέλ, όμως, σε αυτήν την δραματική εξέλιξη, ήταν σοκαριστική. Πολίτες άρχισαν να παρατηρούν οπλισμένα οχήματα του καρτέλ να κλείνουν τις εξόδους της πόλης, με σκοπό να αποκλείσουν την μεταφορά του αρχηγού τους στην πόλη του Μεξικό. Οι στρατιώτες του καρτέλ, όπως βλέπουμε, από τα πλάνα που τράβηξαν τρομοκρατημένοι πολίτες, ήταν οπλισμένοι με στρατιωτικό εξοπλισμό, ενώ πυροβολούσαν αδιάκριτα σε οτιδήποτε θεωρούσαν ότι έμοιαζε με κυβερνητική αρχή ή αντιφρονούντες, σπέρνοντας τον τρόμο στην πόλη και ουσιαστικά πολιορκώντας την. Οι εξελίξεις αυτές έφτασαν γρήγορα στην προσοχή της σημερινής κυβέρνησης και του Προέδρου Andres Manuel Ovrador, ο οποίος αποφάσισε να υποκύψει στις απαιτήσεις του καρτέλ και να αναιρέσει με Προεδρικό διάταγμα την σύλληψη του υιού Guzman. Το περιστατικό αυτό, εξευτέλισε την κυβέρνηση της χώρας και απέδειξε για άλλη μία φορά την αδιάβλητη δύναμη του καρτέλ στην χώρα και συγκεκριμένα στις δικές του περιοχές.
Δεν είναι, όμως, μόνο το καρτέλ του Sinaloa, που κάνει το κουμάντο του. Δεύτερο πίσω από το Sinaloa, βρίσκεται το καρτέλ Jalisco New Generation. Το καρτέλ αυτό είναι ένα από τα πιο δυναμικά αναδυόμενα καρτέλ της χώρας και συνεχίζει να επεκτείνεται διαρκώς, ενώ χαρακτηρίζεται από την ακραία βία που εφαρμόζει για να επιβληθεί. Δραστηριοποιείται στην πολιτεία Jalisco, γειτονική της Sinaloa, υπό την ηγεσία του αινιγματικού Ruben Oseguera, ο οποίος έχει το παρατσούκλι “El Mencho”. Ο El Mencho, σε απόλυτη αντίθεση με τον El Chapo, διατηρεί χαμηλό προφίλ και θεωρείται ότι κρύβεται μονίμως στις ζούγκλες της περιοχής. Είναι κορυφαίος καταζητούμενος του FBI με ανταμοιβή 10 εκατομμυρίων δολαρίων για την σύλληψή του. Το CJNG, το οποίο δραστηριοποιείται από το 2010, έχει χρησιμοποιήσει ακραίες πρακτικές βίας σε αντιπάλους του, με πιο διαδεδομένη πρακτική το κρέμασμα των εκτελούμενων θυμάτων σε γέφυρες. Από την άλλη, έχει εξαπολύσει θρασείς επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών οργάνων, όπως την πολιτειακή και ομοσπονδιακή αστυνομία. Η βία του συγκεκριμένου καρτέλ ανησυχεί κυβέρνηση και πολίτες, καθώς υπάρχει ο φόβος, να ανταγωνιστεί το όμορό του καρτέλ της Sinaloa και ο ναρκο-πόλεμος μεταξύ δύο τόσο πανίσχυρων καρτέλ να είναι καταστροφικός για την ζωή των πολιτών στα δυτικά της χώρας.
Αυτά τα δύο κυρίαρχα καρτέλ είναι τόσο τα πιο πλούσια, όσο και τα πιο ισχυρά σε ωμή δύναμη. Το εμπόριό τους με τις ΗΠΑ, τους έχουν δώσει την κυριαρχία στον εγκληματικό κόσμο του Μεξικό. Άλλα καρτέλ, όπως το καρτέλ του Κόλπου και οι Los Zetas, είναι αρκετά αδύναμα και στην αντίθετη όχθη του Μεξικό για να πλήξουν τα υπόλοιπα δύο, ενώ Los Zetas και Gulf Cartel βρίσκονται ήδη σε έναν αιματηρό και βίαιο πόλεμο μεταξύ τους, ένας πόλεμος στον οποίο τα αντίπαλα μέτωπα έχουν ασκήσει βασανιστήρια και αποκεφαλισμούς εναντίον των αντιπάλων τους.
Με αυτό το κλίμα ακραίας βίας να έχει γίνει καθημερινότητα των Μεξικάνων πολιτών στις πληττόμενες περιοχές είναι λογικό να αναρωτηθεί κάποιος πως είναι η ζωή των πολιτών σε ένα κράτος που τα καρτέλ λειτουργούν ως κράτη εντός κράτους; Ποια είναι η κυβερνητική πολιτική για την αντιμετώπισή αυτών των εγκληματικών στοιχείων; Και τέλος, πως έχουν καταφέρει οι εγκληματικές οργανώσεις να δρουν με τέτοια ελευθερία και αποτελεσματικότητα, χωρίς καμία κυβερνητική αρχή να μπορεί να τους αντιμετωπίσει; Τα ερωτήματα αυτά θα τα εξετάσουμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Roberto Saviano, El Chapo, Hollywood and the lure of the mob movie, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Jo Tuckman, Mexico drug kingpins behind bars but violence and corruption go unchecked, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- ‘An atmosphere of terror’: the bloody rise of Mexico’s top cartel, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- ‘The only two powerful cartels left’: rivals clash in Mexico’s murder capital, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- El Chapo: Mexican police capture then release drug boss’s son after battle with cartel, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Mexico cartels: Which are the biggest and most powerful?, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- The cartels flexed their power in Tijuana — and now the battle for influence is on, NPR, Διαθέσιμο εδώ
- In Mexico, a cartel is taking over: Jalisco New Generation, ABC News, Διαθέσιμο εδώ
- The Staggering Death Toll of Mexico’s Drug War, Frontline, Διαθέσιμο εδώ
