Της Δήμητρας Βαξεβάνη,
Στο παρόν άρθρο, θα γίνει μνεία για το Ιερό Περιβόλι της Θεάς Δήμητρας και της κόρης της, Περσεφόνης. Αξίζει να τονιστεί ότι πρόκειται για έναν σχετικά ερειπωμένο αρχαιολογικό χώρο κοντά στην Ελευσίνα, όπου διασώζονται έως σήμερα μερικά μνημεία προς τιμήν των μυστηριακών τελετουργιών της Θεάς.
Ωστόσο, τα ερείπια του Ιερού της Ελευσίνας κρύβουν μια αίγλη που εύκολα τη διακρίνουν οι λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας. Αποτελεί εξάλλου έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους ολόκληρης της χώρας που μεταφέρει την ιστορία του τότε στο σήμερα. Ουσιαστικά, το ιερό διαιρέθηκε σε δύο μέρη· αφενός, σε αυτό καθαυτό το Ιερό που δεσπόζει το Τελεστήριο και αφετέρου, στους χώρους που υπάγονταν οι κατοικίες του ιερατείου και τα κτίρια της διοίκησης του Ιερού. Ανάμεσα στα δύο αυτά μέρη μεσολαβούσε το διατείχισμα, ένα παχύ τείχος που απομόνωνε το ένα από το άλλο.
Η περιήγηση των πιστών στα μνημεία ξεκινάει από την Αυλή, όπου συγκεντρώνονταν κατά την άφιξή τους στο Ιερό. Στο ΒΑ άκρο της κατέληγε η Ιερά Οδός, που ακολουθούσε η πομπή από την Αθήνα ως την Ελευσίνα. Από τη δεξιά και την αριστερή πλευρά της Αυλής υπήρχαν δρομάκια, δηλαδή, οι «θριαμβευτικές» αψίδες που οδηγούσαν στα Μέγαρα και στο λιμάνι.
Στα δυτικά των προπυλαίων, στεγάζεται ο οίκος των κηρύκων και το Πρυτανείο-Επιστάσιο. Επιπλέον, διάφορες επιγραφές τονίζουν την ύπαρξη ιερών οικημάτων, όπως είναι το Νεωκόριον, το Οπτάνιον, η Ιματιοθήκη, η οικεία της Ιέρειας και ο οίκος του Δαδούχου. Στον αντίποδα, στα ανατολικά, μπορεί να αντικρίσει κανείς μια πέτρινη σκάλα και μια δεξαμενή νερού, τη λεγόμενη κρήνη. Ακόμα, υπήρχαν οι σιροί, που αποτελούσαν αποθηκευτικό χώρο των δημητριακών που προσέφεραν στις Θεές οι ίδιοι οι πιστοί ως δώρα.
Ακολούθως, υπήρχαν δύο προθάλαμοι, ο ένας εξωτερικά προς τα Μεγάλα Προπύλαια και ο άλλος εσωτερικά προς το Τελεστήριο. Έπειτα, οι μύστες συναντούσαν τα Μεγάλα Προπύλαια στη νότια πλευρά της Αυλής. Πρόκειται για ένα επιβλητικό κτίριο, καθώς αποτελείται από δύο πρόπυλα με έξι δωρικούς κίονες στην πρόσοψη. Στη συνέχεια, βλέπει κανείς τα Μικρά Προπύλαια, που ήταν η είσοδος προς το Ιερό, κάτι σαν προθάλαμος. Αποτελείται από ένα εξωτερικό και ένα εσωτερικό προστώο και χωρίζονται μεταξύ τους με εγκάρσιο τοίχο. Τα Μικρά Προπύλαια είναι αρχαιότερης κατασκευής από τα Μεγάλα, σύμφωνα με επιγραφές που έχουν ανευρεθεί.
Δυτικά των Μικρών Προπυλαίων βρίσκεται το Πλουτώνειο, ναός αφιερωμένος στον Θεό Πλούτωνα, που σύμφωνα με έγκυρες πηγές της εποχής συμβόλιζε τις πόρτες του Άδη. Υπήρχε η πεποίθηση ότι ο Πλούτωνας άρπαξε την Περσεφόνη και την παρέσυρε στα χάσματα του Άδη. Στο Πλουτώνειο υπάρχουν τρύπες στους βράχους και στο έδαφος, σκαλοπάτια κ.ά. που παραπέμπουν εκεί.
Στην πορεία, ο επισκέπτης συναντάει την Πομπική Οδό που οδηγεί από τα Μικρά Προπύλαια προς το Τελεστήριο. Στη δεξιά και αριστερή πλευρά, πάνω σε βάθρα ακουμπούσαν αγάλματα και αφιερώματα. Μια λαξευμένη εξέδρα δεσπόζει εκεί ως σήμα κατατεθέν για να παρακολουθούν οι πιστοί τα μυστήρια. Οι πιστοί, αφού διαβούν όλη αυτήν τη σχεδόν ατέλειωτη διαδρομή, φτάνουν στο σημαντικότερο κτίριο του Ιερού, που δεν είναι άλλο πέρα από το Τελεστήριο, που είναι αφιερωμένο στη Θεά Δήμητρα.
Όσον αφορά το Τελεστήριο του Ιερού, θεωρείται το επίκεντρο, διότι εκεί τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Το Τελεστήριο ξεχωρίζει, επίσης, και για το τετραγωνοειδές σχήμα του, ενώ οι υπόλοιποι ναοί έχουν επίμηκες σχήμα. Είναι χτισμένο στο σημείο που όρισε η ίδια η Θεά Δήμητρα, δηλαδή πάνω στο φυσικό ψηλό άνδηρο, κάτω από την τότε πόλη και πάνω από το Καλλίχορο Φρέαρ. Στο κέντρο του ναού ήταν το άδυτο, όπου μέσα φυλάσσονταν με ευλάβεια τα σύμβολα της Θεάς Δήμητρας. Όταν πλέον η λατρεία της Θεάς και της κόρης της απέκτησε πανελλήνιο χαρακτήρα, τότε ήταν που κατασκευάστηκαν καθίσματα, ειδικά λαξευμένα για τους πιστούς, ώστε να παρακολουθούν με άνεση τις λατρευτικές τελετές. Εκεί οικοδομήθηκε και η Φιλώνειος Στοά με 12 κίονες. Συνολικά, ο ναός διέθετε 42 κίονες για να εξασφαλιστεί η ασφαλής στήριξή του.
Εν κατακλείδι, επιχειρήθηκε να γίνει μια συνοπτική περιγραφή του Ιερού της Θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα, ώστε όλοι οι αναγνώστες να έχουν μια σφαιρική εικόνα του χώρου. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς από κοντά τον αρχαιολογικό χώρο, με σκοπό να «γευτεί» μια διεξοδική ξενάγηση, μέσα από την οποία θα γοητευτεί από τον αρχαίο ελληνικό «θησαυρό» που αποτελεί παρακαταθήκη για την Ελλάδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιερό Δήμητρας και Κόρης στην Ελευσίνα, Αρχαιολογία online, Διαθέσιμο εδώ
- Ελευσίνα, Odysseus.culture.gr, Διαθέσιμο εδώ
