Της Δήμητρας Αργυρού,
Στην καθημερινή πρακτική εμφανίζεται συχνά η κατάρτιση μιας τυχηρής σύμβασης, που το αποτέλεσμά της και, άρα οι υποχρεώσεις που θα αναληφθούν τελικώς, αρκούνται στην τύχη και την πλήρωση ή όχι ενός αβέβαιου γεγονότος. Τυχηρές συμβάσεις θεωρούνται η σύμβαση παιγνίου, στοιχήματος, λαχείου κ.τλ.
Στις παραπάνω συμβάσεις καθίσταται πρόδηλος ο τυχηρός χαρακτήρας τους και η ανάληψη κινδύνων. Στον πυρήνα της βούλησης των συμβαλλομένων βρίσκεται η ανεπιφύλακτα εκδηλωθείσα επιθυμία τους να καταστούν «έρμαια» του ανέλεγκτου και μη αναστρέψιμου εκείνου παράγοντα που ονομάζεται «τύχη» και που τους αποστερεί οποιαδήποτε δυνατότητα πρόγνωσης, ασφάλειας και βεβαιότητας. Για παράδειγμα, μια τέτοια σύμβαση συνιστά το στοίχημα με αντικείμενο ποδοσφαιρικούς αγώνες ανάμεσα στον παίκτη και το πρακτορείο ΟΠΑΠ.
Ο Αστικός Κώδικας δεν προέβλεψε εννοιολογικό ορισμό των τυχηρών συμβάσεων. Αντίθετα, ο τελευταίος, κατά μίμηση ξένων δικαίων, περιορίζεται σε λιγοστά άρθρα, συγκεκριμένα τα άρθρα 844-846 ΑΚ, τα οποία, αν και αφορούν ειδικώς τις εν λόγω συμβάσεις, δεν προβαίνουν σε πλήρη και συστηματική ρύθμισή τους.
Το στοίχημα είναι μια σύμβαση μεταξύ προσώπων, με την οποία ο ένας συμβαλλόμενος υπόσχεται να καταβάλει ορισμένη παροχή στον αντισυμβαλλόμενό του, εφόσον δεν αποδειχθεί αληθής ο ισχυρισμός του αναφορικά με ένα εριζόμενο γεγονός, το οποίο είναι μελλοντικό και επιδεκτικό ανθρώπινης πρόβλεψης. Ενώ, από την άλλη, υφίσταται συνήθως και ανάλογη δέσμευση και από τον άλλο αντισυμβαλλόμενο για δικό του ισχυρισμό, ο οποίος είναι αντίθετος του πρώτου. Ειδικότερα, πρόκειται για υποσχόμενες παροχές με δύο αιρέσεις, οι οποίες είναι αντίθετες, αλλά και αλληλοαποκλειόμενες μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό της σύμβασης στοιχήματος είναι ότι στην κατάρτισή της είναι αμφοτεροβαρής και στην εκτέλεσή της ετεροβαρής.
Κατά την έκβαση της σύμβασης στοιχήματος δεν αποκλείεται να προκύψει η αναλήθεια και των δύο ισχυρισμών, οπότε δεν γεννάται καμία υποχρέωση προς παροχή. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως, εάν στον ένα συμβαλλόμενο έχει δημιουργηθεί απόλυτη βεβαιότητα ως προς την έκβαση του στοιχήματος, τότε η σύμβαση είναι άκυρη.
Ο Αστικός Κώδικας, συνεκτιμώντας την επικινδυνότητά των συμβάσεων αυτών, αλλά και, συγχρόνως, την πραγματικότητα της κοινωνικής αποδοχής τους, προβλέπει νομοθετικές ρυθμίσεις για τα τυχηρά παίγνια, τα στοιχήματα και τα λαχεία, ενώ, παράλληλα, διατηρεί μια ωστόσο επιφυλακτική στάση, αφού απορρίπτει την πλήρη αναγνώρισή τους, προσδίδοντάς τους ελαττωμένη μόνο ενοχική δύναμη. Όταν, δηλαδή, μια σύμβαση καταρτίζεται με αιτία ένα «παίγνιο» ή ένα στοίχημα γεννιέται «ατελής ενοχή», υπό την έννοια ότι η σύμβαση αυτή δεν γεννά απαίτηση (άρθρο 844 ΑΚ). Η σύμβαση θα είναι μεν έγκυρη, η ενοχή, όμως, που απορρέει από αυτήν δεν γεννά υποχρέωση εκείνου που έχασε προς καταβολή, ούτε αγώγιμη αξίωση εκείνου που κέρδισε το παιχνίδι ή το στοίχημα.
Αξίζει να εξετάσουμε τις περιπτώσεις στις οποίες ο συμβαλλόμενος που κέρδισε το στοίχημα, επιδιώκει την καταβολή της οφειλής δια της δικαστικής οδού, δεδομένου ότι, όπως προαναφέρθηκε, η απαίτησή του δεν βασίζεται σε αιτία που παράγει πλήρη έννομα αποτελέσματα. Εάν, λοιπόν, ο νικητής συμβαλλόμενος εγείρει αγωγή κατά του ηττημένου με αίτημα την καταδίκη του τελευταίου σε εκπλήρωση της παροχής, ο τελευταίος μπορεί να την αποκρούσει προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι η σύμβαση δεν ήταν ενεργή, δεν αποτέλεσε ποτέ πλήρως ενεργή ενοχική σχέση, με αποτέλεσμα η απαίτηση που απορρέει από αυτήν να είναι μην είναι δικαστικώς επιδιώξιμη.
Από την άλλη πλευρά, εάν υπήρξε ήδη καταβολή της παροχής και έγινε μετά την τελική έκβαση του στοιχήματος, όταν επήλθε η πλήρωση της αίρεσης, δεν θα αναζητείται πίσω, σύμφωνα με το άρθρο 845 ΑΚ. Κατά συνέπεια, προκύπτει εξ αντιδιαστολής ότι ο παίκτης ή ο στοιχηματίσας μπορεί ανεμπόδιστα να πάρει πίσω την προκαταβολή του πριν από την τελική έκβαση του στοιχήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Εγχειρίδιο Ειδικού Ενοχικού Δικαίου, Π.Ν Σάκκουλας, Αθήνα 2014
- Οφειλές από παίγνιο ή στοίχημα, διαθέσιμο εδώ
- Διπλωματική Εργασία της Όλγας Μαρίνου του Γεωργίου, με θέμα: Ζητήματα από τα Τυχηρά Παίγνια και Στοιχήματα υπό το Εθνικό και Ενωσιακό Δίκαιο, διαθέσιμη εδώ
