Του Θανάση Κουκόπουλου,
Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος εξελισσόταν από το κακό στο χειρότερο για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής («Βόρειοι»). Αν και κατά πολύ υπεράριθμοι των Νοτίων (Συνομόσπονδες Πολιτείες Αμερικής) και έχοντας τη δυνατότητα να αναπληρώνουν εύκολα τις όποιες απώλειες και στη διάθεσή τους μια βαριά βιομηχανία, οι «Γιάνκηδες», όπως αποκαλούνταν εναλλακτικά οι άνδρες της Ένωσης, οδηγούνταν στη μία αποτυχία μετά την άλλη. Οι κύριες αιτίες για αυτό ήταν δύο άνδρες: οι στρατηγοί Ρόμπερτ Λη και Τόμας Τζάκσον, το «πέτρινο τείχος» (Stonewall).
Την άνοιξη του 1863, όλα έδειχναν ότι τα πράγματα μπορούσαν να αλλάξουν. Η στρατιά του Ποτόμακ (στρατός Η.Π.Α.) αναδιοργανώθηκε υπό την καθοδήγηση του νέου επικεφαλής της, υποστράτηγου Τζόζεφ Χούκερ. Πλέον, αριθμούσε 133.000 άνδρες και είχε στη διάθεσή της 412 πυροβόλα. Αντιθέτως, η στρατιά της Βόρειας Βιρτζίνια του στρατηγού Λη δεν διέθετε ούτε τους μισούς άνδρες (συγκεκριμένα, 60.000). Γενικά, πάντως, όσον αφορά τους αριθμούς, πρέπει να επισημανθεί ότι στις πηγές εντοπίζονται μικροαποκλίσεις. Ως συνήθως, η στρατιά των Νοτίων αντιμετώπιζε προβλήματα διατροφής και ένδυσης (συν τοις άλλοις, πρέπει να επισημανθεί ότι στις αγροτικές πολιτείες του Νότου, το σιδηροδρομικό δίκτυο δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες των στρατευμάτων).
Μετά τη μεγάλη μάχη του Φρέντερικσμπεργκ (Δεκέμβριος 1862), οι Νότιοι κατέλαβαν τα υψώματα Μέριες πίσω από την πόλη. Ο Χούκερ φαινόταν αποφασισμένος να τους πλήξει δίχως έλεος. «Ο Θεός να λυπηθεί τον Μπόμπυ Λη, γιατί εγώ δεν θα το κάνω…», δήλωνε γεμάτος αλαζονεία. Είχε στη διάθεσή του συνολικά 7 σώματα στρατού. Κομβικό φυσικό ορόσημο για την περιοχή ήταν ο ποταμός Ραπαχανόκ. Ο διοικητής της στρατιάς του Ποτόμακ αποφάσισε να παραπλανήσει τον Λη, δίνοντας εντολή στο VI Σώμα Στρατού (υπό τον στρατηγό Σέτζγουικ) και στο Ι Σώμα Στρατού (υπό τον στρατηγό Ρέυνολντς) να διαβούν τον ποταμό λίγο πιο νότια από το Φρέντερικσμπεργκ, δίχως τη λήψη μέτρων μυστικότητας, προκειμένου να δοθεί η εντύπωση ότι αυτός ήταν ο κύριος όγκος του στρατού των Βορείων και ο Λη να επικεντρώσει τις προσπάθειές του εκεί.
Παράλληλα, τα υπόλοιπα πέντε Σώματα Στρατού (ΙΙ υπό τον Κάουτς, ΙΙΙ υπό τον Σικλς, ΧΙ υπό τον Χάουαρντ, ΧΙΙ υπό τον Σλόκαμ και ένα ακόμα υπό τον Μηντ) θα κατευθύνονταν από τα βορειοδυτικά προς το Τσάνσελορσβιλ, 16 χλμ. δυτικά του Φρέντερικσμπεργκ, προκειμένου να συντρίψουν τους Νότιους. Επιπλέον, μία δύναμη 10.000 ιππέων ανέλαβε τον ρόλο της συνεχούς παρενόχλησης των νώτων του Λη. Η προσπάθεια ξεκίνησε στις 27 Απριλίου του 1863.
Ο τελευταίος, όμως, χάρη στις συλλήψεις αιχμαλώτων του στρατού της Ένωσης και σε πληροφορίες των αγγελιαφόρων του, συνειδητοποίησε την παγίδα, στην οποία τον οδηγούσε ο αντίπαλός του. Θεωρητικά, υπό αυτές τις συνθήκες η πιο συνετή λύση θα ήταν η υποχώρηση. Η «ψυχή» της στρατιάς των Νοτίων, ωστόσο, ήταν πολύ μεγάλη και δυνατή για να λυγίσει. Αποφάσισε, λοιπόν, όχι μόνο να αποδεχτεί την πρόκληση, αλλά και να προβεί στην απείρως ριψοκίνδυνη διαίρεση του ήδη μικροσκοπικού στρατού του! 11.000-12.000 άνδρες θα αντιμετώπιζαν τη δύναμη αντιπερισπασμού στα ανατολικά, ενώ γύρω στους 40.000-45.000 σχεδόν το υπόλοιπο στράτευμα της Ένωσης. Ωστόσο, συνειδητοποίησε ότι θα ήταν καλύτερο το έτερο ήμισυ, ο Τζάκσον, να αναλάβει την εκτέλεση ενός κρίσιμου υπερκερωτικού ελιγμού, προκειμένου να πλήξει το ακάλυπτο δεξί κέρας των Γιάνκηδων. Έτσι, χώρισε για δεύτερη φορά το στράτευμά του, το οποίο πλέον θα διασπόταν σε τρία μέρη!
Το Σάββατο 2 Μαΐου, το «πέτρινο τείχος» με τους 30.000 άνδρες του ξεκίνησε κυριολεκτικά έναν αγώνα δρόμου, προκειμένου να αιφνιδιάσει το Σώμα του Χάουαρντ. Αν και το Σώμα του Σικλς κατάφερε να εντοπίσει και να εξολοθρεύσει την οπισθοφυλακή του Τζάκσον, δεν μπόρεσε να προχωρήσει περαιτέρω, καθώς η προέλασή του ανεκόπη από δύο ταξιαρχίες που είχαν σταλεί ως ενίσχυση. Το απόγευμα όλα ήταν έτοιμα, σύμφωνα με το σχέδιο. Ο Τζάκσον σήμανε επίθεση. Οι άνδρες του Χάουαρντ, ανέμελοι μέσα στην απογευματινή ρέμβη, δεν πίστευαν στα μάτια τους και, υπό το κράτος του πανικού, άρχισαν να τρέπονται σε φυγή. Ευθύνη είχε και ο ίδιος ο διοικητής του Σώματος της δεξιάς άκρης της παράταξης των Βορείων, καθώς, αν και είχε ενημερωθεί για τις κινήσεις του εχθρού, τις αγνόησε.
Στο μεταξύ, ήρθε η νύκτα. Και τότε συνέβη το μοιραίο. Επιστρέφοντας από αναγνωριστική αποστολή, το «πέτρινο τείχος» δέχθηκε θανάσιμα φίλια πυρά, καθώς οι άνδρες του τον εξέλαβαν ως εχθρό… Ήταν μία απώλεια, που δεν μπορούσαν οι Νότιοι να αναπληρώσουν. Η διοίκηση πέρασε στον Χιλ και, έπειτα, στον Στιούαρτ.
Παρά την αρχική επιτυχία του Τζάκσον, το ΙΙΙ Σώμα Στρατού των Βορείων κινήθηκε, ώστε να αποκόψει τον Στιούαρτ από τον Λη. Η ένωση των δύο τμημάτων ήταν πλέον πιο επιτακτική από ποτέ. Ο Χούκερ απέτυχε να ενισχύσει αυτό το Σώμα και, μάλιστα, κατά τη διάρκεια ανταλλαγής βλημάτων τραυματίστηκε. Έτσι, ο Στιούαρτ κατάφερε να προελάσει μέχρι το Τσάνσελορσβιλ. Το ίδιο και ο Λη.
Στα ανατολικά, όμως, ο Σέτζγουικ κατάφερε να απωθήσει τους Νότιους. Για να ανατρέψει αυτή την εις βάρος του κατάσταση, ο Λη έστειλε μία μεραρχία υπό τον ΜακΛόους, ο οποίος κατάφερε να ματαιώσει τα σχέδια του VI Σώματος Στρατού. Είναι αξιοσημείωτο πως το Σώμα του Ρέυνολντς τελικά δεν έλαβε μέρος στη μάχη, καθώς στις 2 Μαΐου είχε διαταχθεί να κινηθεί προς τα δυτικά, για να αποτελέσει αυτό το δεξί κέρας της παράταξης της Ένωσης. Όμως, αυτό δεν έγινε ποτέ. Ο Χούκερ, ενώ η πλειοψηφία του επιτελείου του είχε αποφασίσει να συνεχιστεί η μάχη, διέταξε την απόσυρση των δυνάμεων! Έτσι, μία ακόμα μάχη κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία για τους Βόρειους εξαιτίας τόσο της ανικανότητας και της επιπολαιότητάς τους όσο και της μεγαλοφυΐας του Λη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γαλάνης-Γοργολίτσας, Θοδωρής, «Τσάνσελορσβιλ: Οι Νότιοι αναχαιτίζουν τους Βόρειους, 1863», Στρατιωτική Ιστορία 103 (2005), 40-49
- Γουνελάς, Μιχαήλ (2013), Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος (1861-65): Η Αδελφοκτόνος Σύγκρουση Βορείων και Νοτίων, τ. Α΄, Στρατιωτική Ιστορία: Σειρά «Μεγάλες Μάχες», Αθήνα: Γνώμων Εκδοτική
