Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Είναι γεγονός ότι συχνά πληθώρα καταστάσεων θεωρούνται δεδομένες. Αυτή η συνειδησιακή στάση είναι εν μέρει θεμιτή, καθώς η εξεύρεση «κοινών τόπων» συμβάλλει στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και στην προώθηση της ευημερίας. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή των αέναων εναλλαγών και ανακατατάξεων καταλήγει να αποτελεί ένδειξη αφέλειας. Τρανή απόδειξη ότι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δεν πρέπει να είναι ποτέ τυφλή αποτελεί το σκάνδαλο που έγινε γνωστό στα μέσα του Αυγούστου και είχε ως πρωταγωνιστή τον τέως Πρωθυπουργό της Αυστραλίας, Scott Morrison.
Από έρευνα που διεξήγαγε το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων “News Corp” προέκυψε ότι, το διάστημα από το Μάρτιο του 2020 έως και Μάιο 2021, ο Morrison ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο πέντε Υπουργείων (υγείας, οικονομικών, εσωτερικών και ενέργειας), εν αγνοία των διορισμένων, από τον ίδιο, Υπουργών. Σύμφωνα με ρητή συνταγματική πρόβλεψη, απαραίτητη για την ανάληψη υπουργικών καθηκόντων είναι, αφενός, η δημόσια ορκωμοσία ενώπιον του Γενικού Κυβερνήτη του Κράτους και αφετέρου, η ανακοίνωση του διορισμού στο Κοινοβούλιο και η καταγραφή του στα επίσημα βιβλία. Ως δικαιολογία γι’ αυτή την κατάφωρη παρέκβαση και την ακραία κατάχρηση εξουσίας προβλήθηκε η ανάγκη αποτελεσματικότερης εξυπηρέτησης του δημόσιου συμφέροντος ενόψει των εξαιρετικών περιστάσεων που δημιούργησε η πανδημία του Covid-19.
Πιο συγκεκριμένα, όντας αντιμέτωπος με σωρεία αιτημάτων παραίτησής του, ο Morrison, αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή του και να παραχωρήσει συνέντευξη τύπου στις 17 Αυγούστου. Προκειμένου να στηρίξει τον χαρακτηρισμό της απόφασής του ως αναγκαία, αναπτύσσει ένα γελοία απλοϊκό σκεπτικό, προσομοιάζοντάς τη με «σωσίβια λέμβο». Εξηγεί ότι, σε περίπτωση που κάποιος από τους αρμόδιους Υπουργούς νοσούσε με Covid και αναγκαζόταν να απόσχει από τα καθήκοντά του, ο ίδιος θα μπορούσε λάβει προσωρινά τη θέση του, διασφαλίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την αδιάλειπτη και ομαλή λειτουργία του κρατικού μηχανισμού. Παράλληλα, επισημαίνει ότι οι πρόσθετες εξουσίες που ανέλαβε ήταν δευτερεύουσες και καθαρά οργανωτικού χαρακτήρα και διαβεβαιώνει ότι ουδέποτε χρειάστηκε να τις ασκήσει.
Δεδομένης της έκτασης και του πρωτόγνωρου της αυθαιρεσίας, ο νυν Πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Anthony Albanese, ανακοίνωσε ότι τη Δευτέρα αναμένει οδηγίες από τον νομικό σύμβουλο του κράτους και εν συνεχεία θα προχωρήσει στη σύσταση ειδικής επιτροπής, η οποία θα διερευνήσει τα αίτια που οδήγησαν στη θεσμική κρίση και θα προσπαθήσει να εξεύρει τρόπους αποκλεισμού της πιθανότητας εκδήλωσης παρόμοιων φαινομένων στο μέλλον. Στην πλειονότητά τους, οι δυσχέρειες του εγχειρήματος απορρέουν από το ίδιο το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας.
Η Αυστραλία έχει υιοθετήσει το μοντέλο Westminster, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει το υπουργικό συμβούλιο και ο Πρωθυπουργός είναι απλώς ο «πρώτος μεταξύ ίσων». Προκαλεί, πράγματι, εντύπωση το γεγονός ότι ο καταστατικός χάρτης της χώρας δεν περιέχει καμία πρόβλεψη σχετική με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Πρωθυπουργού. Το μεν άρθρο 61 ορίζει, ότι η εκτελεστική εξουσία ανήκει στο στέμμα, ασκείται από τον Γενικό Κυβερνήτη και συνίσταται στη μέριμνα για την πιστή τήρηση του Συντάγματος και των νόμων της Κοινοπολιτείας. Το δε άρθρο 62 προβλέπει ως υποχρεωτική την ύπαρξη ενός Ομοσπονδιακού Εκτελεστικού Συμβουλίου, το οποίο θα συνδράμει τον Γενικό Κυβερνήτη. Όσον αφορά στην κατανομή αρμοδιοτήτων εντός της κυβέρνησης, το άρθρο 64 αναφέρει ότι ο Γενικός Κυβερνήτης δικαιούται να διορίζει τους υπουργούς και ότι η θητεία των τελευταίων προσδιορίζεται ελευθέρα βουλήσει.
Όπως είναι γνωστό, η πράξη πόρρω απέχει της θεωρίας και οι πρακτικές που εφαρμόζονται επί σειρά ετών συχνά καταλήγουν στη δημιουργία ενός εθιμικού δικαίου, το οποίο κατισχύει των γραπτών κανόνων. Κάπως έτσι, ο Πρωθυπουργός κατέληξε να είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Γενικού Κυβερνήτη, εκπρόσωπος της κυβέρνησης σε εξωτερικό και εσωτερικό, επικεφαλής του Υπουργικού Συμβουλίου και υπεύθυνος για την ανάθεση υπουργικών αρμοδιοτήτων. Με μία πρώτη ματιά, ο Πρωθυπουργός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «υπερήρωας», ωστόσο, όπως κάθε δημοκρατικό πολίτευμα, έτσι και στην Αυστραλία υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι, για κάποιο λόγο, δεν τέθηκαν σε εφαρμογή…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Prime Minister: Roles, Powers and Restraints, australianpolitics.com, διαθέσιμο εδώ
- The Secret Powers of an Australian Prime Minister, Now Revealed, New York Times, διαθέσιμο εδώ
- ‘Shadow government’ scandal roils Australian politics, france24.com, διαθέσιμο εδώ
- Scott Morrison: Australia ex-PM resists pressure to step down, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
- Scott Morrison defends secret ministry appointments as ‘right decision’ in unconventional times, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
