Της Άννας Καλαγιά,
Ο ταχύς ρυθμός ανάπτυξης της τεχνολογίας και, κατ’ επέκταση, της ποιότητας ζωής των ανθρώπων οδηγεί στην αύξηση τόσο των αναγκών όσο και των δυνατοτήτων τους. Οι απαιτήσεις, που ακολουθούν τις επιλογές μας σε βιοτικό επίπεδο, τείνουν να δημιουργούν ένα ενεργειακό κενό, το οποίο δεν καλύπτεται απόλυτα από τους ήδη υπάρχοντες ενεργειακούς πόρους. Πλήθος επιστημόνων, όλων των γνωστών κλάδων, παλεύει να ανακαλύψει νέες μεθόδους βελτίωσης της καθημερινότητάς μας, αλλά και ομαλής συνύπαρξης ανθρώπου και περιβάλλοντος. Αυτό συνεπάγεται εισροή νέων τεχνολογικών μεθόδων και ανάπτυξη πρακτικών που πρόκειται να αντικαταστήσουν τον παραδοσιακό τρόπο διαβίωσής μας, μέσα από τη δημιουργία διαφορετικής μορφής αστικών κέντρων. Η κλασική οικοδόμηση των πόλεων θα δώσει τη θέση της σε νέα φουτουριστικά αρχιτεκτονικά μοντέλα, που στόχο θα έχουν την παράλληλη επιβίωση πλανήτη και ανθρώπου.
Ένα αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό μοντέλο αποτελεί η γραμμική πόλη ή linear city. Πρόκειται για ένα πολεοδομικό σχέδιο, βασισμένο στην ανάπτυξη αστικών υποδομών κατά μήκος ενός κεντρικού δρόμου μετακίνησης. Όλες οι υπηρεσίες περιβάλλουν τον κεντρικό άξονα, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης και μετακίνησης σε όλους τους κατοίκους, εξαλείφοντας τα κοινωνικά προβλήματα που προκαλούνται από την αστική συμφόρηση, όπως άνιση συμμετοχή σε υπηρεσίες και πόρους. Κύριος σκοπός του οικοδομήματος αυτού είναι η επαφή με τη φύση και η άμεση πρόσβαση στην εξοχή. Σε αυτό το είδος πόλης, το μήκος είναι απεριόριστο, αφού εξαρτάται από την ανάπτυξη του πληθυσμού, επιτρέποντας την ανάπτυξη των αστικών περιοχών χωρίς την αλλαγή των ήδη υπαρχόντων οικισμών, ενώ το πλάτος είναι καθορισμένο σε αυστηρά όρια. Το τελευταίο επιδιώκει την αποφυγή της αυθόρμητης τάσης των αστικών δομών να αναπτύσσονται περιμετρικά ενός κύριου πυρήνα.
Η πρώτη αναφορά στον όρο των γραμμικών πόλεων έγινε το 1882 από τον Ισπανό Arturo Soria y Marta και αφορούσε τη δημιουργία μιας πόλης παράλληλης με ένα ποτάμι. Η πόλη αυτή ήταν δομημένη σε συγκεκριμένους τομείς, με σκοπό τον διαχωρισμό των διάφορων δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Η πρώτη ζώνη αφορούσε τις σιδηροδρομικές γραμμές, η δεύτερη την παραγωγή, τις επιχειρήσεις και την εκπαίδευση, η τρίτη ήταν η οικιστική ζώνη, η τέταρτη πρόκειται για ζώνη πάρκου, ενώ η τελευταία περιείχε φάρμες και γεωργικές καλλιέργειες. Από τον Ισπανό δημιουργό εμπνεύστηκε ο κλάδος της αρχιτεκτονικής, σύμφωνα με τον οποίο η γραμμική πόλη αφορά μια σειρά παράλληλων διαμηκών τομέων, οι οποίοι διαφέρουν ως προς τη λειτουργία τους. Οι κύριες ζώνες είναι αυτές της μετακίνησης, της διαβίωσης, της φύσης και των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση. Στόχος των νέων πολεοδομικών σχεδίων αποτελεί η κατάργηση της χρήσης του αυτοκινήτου που συνεπάγεται μείωση των ρύπων και η καθημερινή επαφή των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον ως συντελεστή βελτίωσης της ζωής μας.
Κατά τη διάρκεια των ετών, από το 1880 έως και σήμερα, πολλοί είναι αυτοί που τόλμησαν να υλοποιήσουν το παραπάνω σχέδιο, με σκοπό την επίλυση κοινωνικών και οικολογικών ζητημάτων της καθημερινότητας. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί το σχέδιο του Lucio Costa που αφορά την πόλη Μπραζίλια. Το αρχικό πλάνο σχετιζόταν με τη δημιουργία ενός οικισμού σε σχήμα που προσομοίαζε αεροπλάνο ή πουλί. Γύρω από τον κεντρικό άξονα θα δομούνταν η πόλη, αποτελώντας μια υπαρκτή επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας των γραμμικών πόλεων. Οι ταχείς ρυθμοί ανάπτυξης, όμως, της περιοχής, από το 1950 και έπειτα, έδειξαν πως το σχέδιο ήταν αρκετά ουτοπικό. Η φυσική τάση ανάπτυξης των πόλεων σε ομόκεντρες ζώνες γύρω από έναν πυρήνα οδήγησε για ακόμη μια φορά στην εγκατάσταση ανθρώπων και δραστηριοτήτων γύρω από το αρχικό σχέδιο του Lucio Costa και στην τελική μορφή μια συνηθισμένης πόλης, αρκετά μακριά από τα πρότυπα των αρχιτεκτονικών σχεδίων.
Την παραπάνω φυσική ροή προς τον συνηθισμένο τύπο πόλεων θέλει να αντιστρέψει η Σαουδική Αραβία, ανακοινώνοντας στις αρχές του 2022 το μεγαλεπήβολο σχέδιο της δημιουργίας μιας πόλης που θα λέγεται “The Line” και θα ολοκληρωθεί το 2030. O πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας, Μωάμεθ Μπιν Σαλμάν, παρουσίασε το πρόγραμμα κατασκευής του φουτουριστικού αυτού οικοδομήματος ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τονίζοντας πως η ανθρώπινη ανάπτυξη θα πρέπει να σέβεται τη φύση και να πραγματοποιείται παράλληλα με αυτήν.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, η πόλη θα έχει ύψος 500 μέτρα, μήκος 170 χιλιόμετρα και πλάτος περίπου 200 μέτρα, θα περιβάλλεται από γυάλινη πρόσοψη καθρέπτη εκατέρωθέν της και θα χωρίζεται σε τρεις ζώνες. Το πρώτο επίπεδο θα αφορά την κυκλοφορία πεζών με την πλήρη απουσία δρόμων και αυτοκινήτων, το δεύτερο επίπεδο θα εμπεριέχει καταστήματα και υπηρεσίες και το τρίτο και χαμηλότερο επίπεδο θα αφορά τη μετακίνηση ατόμων και προϊόντων ανάμεσα στις περιοχές εντός είκοσι λεπτών μέσω ενός συστήματος μεταφοράς υψηλών ταχυτήτων. Οι ενεργειακές ανάγκες στις πόλεις θα καλύπτονται από καθαρές μορφές ενέργειας, όπως τον ήλιο, τον άνεμο και την υδροηλεκτρική ενέργεια και η καθημερινότητα των κατοίκων θα διευκολύνεται με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για ένα αρκετά πρωτοποριακό σχέδιο, αποτελέσματα του οποίου αναμένουμε να δούμε έπειτα από την οικοδόμησή του σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.
Μέσα από μια γρήγορα ανασκόπηση της έννοιας των γραμμικών πόλεων, κατανοούμε πως η ανάπτυξη του ανθρώπου μπορεί να λάβει πολλές μορφές. Κάθε μορφή, όμως, έρχεται αντιμέτωπη με τη φυσική ροή της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και κρίνεται από το πόσο σταθερή και αλώβητη μένει ως προς τον αρχικό οραματισμό της. Στην περίπτωση των γραμμικών πόλεων εξετάζουμε παραδείγματα που κατέληξαν ανεπαρκή και επηρεάστηκαν από την τάση προς τη δημιουργία πόλεων ομοκεντρικών επιπέδων, αλλά η ελπίδα για την αποτελεσματικότητά τους δεν χάνεται. Η Σαουδική Αραβία αποτελεί τον κυρίαρχο υποστηρικτή αυτού του πολεοδομικού σχεδίου και εμείς αναμένουμε να διαπιστώσουμε εάν, τελικά, το σχέδιο αυτό θα επιτευχθεί και κατά πόσο είμαστε έτοιμοι για μια νέα μορφή πραγματικότητας εντός «γυάλινων» ορίων μερικών μόλις χιλιομέτρων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γραμμική πόλη (σχέδιο Soria) , wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Μορφές πόλεων και αστικός σχεδιασμός : η αναζήτηση του μοντέλου της πόλης μέσα στην ιστορία, ikee.lib.auth.gr. διαθέσιμο εδώ
- Η γραμμική πόλη : απεικονίζοντας τη λογική της χωρικής ισορροπίας, link.springer.com, διαθέσιμο εδώ
- Changing the future of design and construction, neom.com, διαθέσιμο εδώ
- Why Saudi Arabia Is Building a Linear City, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- The Line: μια έξυπνη γραμμική πόλη μήκους 170 χλμ. χωρίς αυτοκίνητα σύντομα στην Σαουδική Αραβία, geografikoi.gr, διαθέσιμο εδώ
