Της Μαριάννας Καπατσολίδου,
Ήρθε πάλι αυτή η εποχή που το πρόβλημα των πλαστικών στις θάλασσες μας απασχολεί. Η εποχή που θυμόμαστε πως έχουμε λεηλατήσει τον βυθό ανεπανόρθωτα με τα σκουπίδια μας. Η αλήθεια είναι πως είμαστε οι μοναδικοί υπεύθυνοι για την κατάσταση που επικρατεί, για την τρομακτική ζημιά στη θαλάσσια ζωή που, δυστυχώς, συνεχίζουμε να μην σεβόμαστε. Είναι γεγονός πως εκατομμύρια τόνοι πλαστικών χύνονται κάθε χρόνο στη θάλασσα, στην οποία τα είδη είναι πλέον ενδημικά. Πότε θα μπει μια τελεία σε αυτόν τον κατήφορο;
Η κατάσταση έχει πια ξεφύγει από κάθε λογικό όριο. Κάθε χρόνο, υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 4,8 έως 12,7 εκατομμύρια τόνοι σκουπιδιών καταλήγουν στους ωκεανούς, ενώ έχουν ήδη συσσωρευτεί στις θάλασσές μας συνολικά περισσότεροι από 150 εκατομμύρια τόνους. Στη Μεσόγειο, μάλιστα, καθημερινά απορρίπτονται 730 τόνοι αποβλήτων, ποσά που θυμίζουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η αλήθεια είναι ότι, αν συνεχιστεί αυτό με τον ίδιο ρυθμό, τότε θα έχουμε θάλασσες το 2050, που θα περιέχουν περισσότερα πλαστικά απόβλητα από ό,τι ψάρια. Πρέπει να σημειωθεί πως πάνω από το 80% των θαλάσσιων απορριμμάτων είναι πλαστικά και το πλαστικό θεωρείται νούμερο ένα κίνδυνος για το θαλάσσιο περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό πως πλαστικά απορρίμματα εντοπίζονται σε κάθε απομακρυσμένη περιοχή των ωκεανών, ακόμη και στα μικρότερα, ακατοίκητα νησιά του Ειρηνικού, ενώ μόρια πλαστικού ανιχνεύονται ακόμη και μέσα στα ψάρια, γεγονός που σημαίνει, φυσικά, μεταξύ άλλων, ότι αυτά τα απορρίμματα περνούν μέσω της τροφικής αλυσίδας και στον άνθρωπο.
Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η ζημία που έχει προκληθεί, το πλαστικό είναι πλέον πλήρως ενσωματωμένο στο σύστημα ύδρευσης της Γης, σε σημείο που κάθε εβδομάδα άνθρωποι πίνουν την αξία πλαστικού, που αντιστοιχεί σε αυτό μιας πιστωτικής κάρτας! Δυστυχώς, είμαστε τόσο εξαρτημένοι σαν κοινωνία από το πλαστικό πλέον, που χρησιμοποιούμε πολύ περισσότερο από ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε και όλες αυτές οι τεράστιες ποσότητες που έχουν παραχθεί ως τώρα βρίσκονται ακόμη με κάποια μορφή στον πλανήτη.
Μερικά από τα είδη πλαστικών στη θάλασσα είναι καπάκια, μπουκάλια, σακούλες (φυσικά), καλαμάκια, μαχαιροπίρουνα, ποτήρια, συσκευασίες τροφίμων και πολλά άλλα, από τα οποία πρωτίστως κινδυνεύει η θαλάσσια ζωή. Είναι γνωστό, εξάλλου, πως τα πλαστικά μπορεί να προκαλέσουν εμπλοκή σε ορισμένα θαλάσσια ζώα, η οποία μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξή τους και δυνητικά να επιφέρει τον θάνατό τους. Συχνά, ορισμένα ζώα μπερδεύουν τα κομμάτια πλαστικού με τη συνηθισμένη τροφή τους, κάτι που συμβαίνει, για παράδειγμα, με τις θαλάσσιες χελώνες, όπου μερικές φορές καταναλώνουν διάφορα πλαστικά και κυρίως σακούλες που μπλοκάρουν το στομάχι ή και το έντερό τους, με το αποτέλεσμα αυτού να είναι προφανές. Στη μακρά διαδικασία αποσύνθεσης, τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά συνοδεύονται επίσης από την απελευθέρωση χημικών ουσιών όπως είναι η δισφαινόλη Α, η οποία έχει τεκμηριωθεί ότι βλάπτει την αναπαραγωγή θαλάσσιων ειδών. Εκτός των προαναφερθέντων συνεπειών, όμως, τα πλαστικά έχουν αρνητικές επιπτώσεις και σε διάφορους τομείς της οικονομίας, με κύριο παράδειγμα τον τουρισμό.
Αυτή η συνέπεια είναι εμφανής και στην χώρα μας, όπου η οικονομία μας εξαρτάται από τον τουρισμό. Ηταν 1983 όταν ένας γλάρος… οικολόγος εμφανίστηκε στην ελληνική τηλεόραση με το μήνυμα «Οχι σκουπίδια, όχι πλαστικά σε θάλασσες και ακτές». Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά από την πρώτη προβολή εκείνου του σποτ, η προτροπή δεν έχει αποδώσει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Μία έρευνα της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF έδειξε ότι τα πλαστικά απορρίμματα στις ελληνικές θάλασσες ξεπερνούν ετησίως τους 11 χιλιάδες τόνους, ενώ βάσει της ίδιας εκτίμησης, το πλαστικό αποτύπωμα κάθε Έλληνα ανέρχεται στα 68 κιλά ετησίως. Οι επιστημονικοί υπολογισμοί δείχνουν, πως η ελληνική οικονομία χάνει περί τα 26 εκατ. ευρώ ετησίως εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης στις θάλασσές της.
Αυτό που μας έχει οδηγήσει σε αυτό το σημείο είναι το πλαστικό μίας χρήσης και εν γένει η «κουλτούρα μίας χρήσης», στην οποία χρησιμοποιούμε κάτι, για ελάχιστο χρονικό διάστημα πριν τελικά το πετάξουμε στα σκουπίδια. Η χώρα μας προσπαθεί το τελευταίο διάστημα να το σταματήσει αυτό, προωθώντας τα χάρτινα καλαμάκια και ποτήρια, τις υφασμάτινες σακούλες ενώ ταυτόχρονα προσθέτοντας περιβαλλοντικό φόρο στην χρήση πλαστικών. Υπάρχει μια προσπάθεια, έστω και καθυστερημένη. Ωστόσο, για να είμαστε ειλικρινείς οι τόσοι τόνοι πλαστικού που έχουν παραχθεί ειδικά τα τελευταία χρόνια, λόγω του κορΩνοϊού με τα εκατομμύρια τεστ που είναι φτιαγμένα από πλαστικό μάλλον θα χαρακτήριζαν την προσπάθεια αυτή ως «μάταιη».
Η ευθύνη είναι όλων μας! Τα προϊόντα μια χρήσης είναι κατασκευασμένα από 100% ανακυκλώσιμο πλαστικό, αυτό απαιτεί όμως να υπάρχουν πιο αποτελεσματικές μέθοδοι ανακύκλωσης, καθώς τα συστήματα ανακύκλωσης, που υφίστανται παγκοσμίως αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις τεράστιες ποσότητες πλαστικών απορριμμάτων, με αποτέλεσμα κάποια από τα απορρίμματα να καταλήγουν ούτως ή άλλως στο περιβάλλον. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί πως το πλαστικό αντί μετά την ανακύκλωση να παρασκευάζεται σε μια νέα πλαστική συσκευασία, χρησιμοποιείται για προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας τα οποία τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να ανακυκλωθούν άλλο. Ίσως είναι ένας φαύλος κύκλος, ίσως πάλι έστω και αυτό το λίγο που μπορεί να αξιοποιηθεί να βοηθάει τις θάλασσες αλλά και τον πλανήτη γενικότερα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εμείς έχουμε υποχρέωση να ανακυκλώνουμε τα πλαστικά μας!
Τέλος, πολύ σημαντικός είναι και ο εθελοντισμός. Όλοι μπορούμε να προσφέρουμε σε εθελοντικές ομάδες, που βοηθούν να καθαρίσουν τις θάλασσες και τις ακτές. Πάνω από όλα έρχεται η ευαισθητοποίησή μας. Μειώνουμε όσο μπορούμε το πλαστικό μας αποτύπωμα και παρακινούμε τους γύρω μας να κάνουν το ίδιο. Ειδικά όσο αναφορά τη θάλασσα που είναι και ο φυσικός πλούτος της χώρας μας, είναι περισσότερο ανάγκη από ποτέ να είμαστε κάτι παραπάνω από προσεκτικοί. Πρέπει να καταλάβουμε πως αν χαθεί το περιβάλλον, τότε θα χαθούμε και εμείς!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πλαστικά στους ωκεανούς: στοιχεία, επιπτώσεις και νέοι κανόνες, Europarl, διαθέσιμο εδώ
- Πλαστική ρύπανση στη θάλασσα: μέχρι εκεί που δεν φτάνει ο άνθρωπος, Greenpeace, διαθέσιμο εδώ
- Plastic in the Depths: how pollution took over our oceans, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
