Του Νίκου Σαρρή,
Ο Οδυσσέας αποτελεί έναν από τους βασικότερους ήρωες των επών του Ομήρου. Είναι ένας από τους ικανότερους Αχαιούς που συμμετείχαν στον δεκαετή Τρωικό Πόλεμο, όπως μαθαίνουμε από την Ιλιάδα, ενώ ο –επίσης δεκαετής– νόστος του είναι το κύριο θέμα της Οδύσσειας. Ωστόσο, η ζωή του πριν τον πόλεμο, καθώς και το γενεαλογικό του δέντρο, είναι λιγότερο γνωστά από την μετέπειτα ζωή του.
Το γενεαλογικό δέντρο του Οδυσσέα δεν αρχίζει στην Ιθάκη, όπου αργότερα βασίλεψε, αλλά στη Φωκίδα. Από την περιοχή αυτή καταγόταν ο προπάππους του, Κέφαλος. Ο Κέφαλος κυρίεψε την Κεφαλληνία, όμως δεν είχε γιους για να τον διαδεχτούν. Απευθυνόμενος στο Μαντείο των Δελφών, πήρε χρησμό να σμίξει με το πρώτο θηλυκό ζώο που θα συναντούσε. Λίγο αργότερα συνάντησε μια αρκούδα, με την οποία ενώθηκε. Μετά την ένωσή τους, η αρκούδα μεταμορφώθηκε στην όμορφη Λυσίππη, η οποία του χάρισε έναν γιο, τον Αρκείσιο.
Γιος του Αρκείσιου και διάδοχός του στον θρόνο της Ιθάκης ήταν ο Λαέρτης. Ο Λαέρτης πήρε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και συμμετείχε στο κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου. Νυμφεύτηκε την Αντίκλεια και απέκτησαν πολλές κόρες και έναν γιο. Το αγόρι όφειλε το όνομά του στον πατέρα της Αντίκλειας, τον Αυτόλυκο. Ο Αυτόλυκος, έχοντας αγανακτήσει από τον κόσμο (πολλοῖσιν ὀδυσσάμενος), αποφάσισε να ονομάσει το παιδί Οδυσσέα. Σύμφωνα ωστόσο με μια παραλλαγή του μύθου, ο Οδυσσέας δεν ήταν γιος του Λαέρτη. Η Αντίκλεια είχε κοιμηθεί με τον Σίσυφο, βασιλιά της Εφύρας, λίγες μέρες πριν παντρευτεί με τον Λαέρτη. Ως αποτέλεσμα, ο Οδυσσέας, σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, ήταν γιος του Σίσυφου, από τον οποίο κληρονόμησε την πανουργία και την εφευρετικότητά του.
Ο Αυτόλυκος ζήτησε από τον Οδυσσέα να τον επισκεφτεί στον Παρνασσό, όταν μεγαλώσει. Πράγματι, όταν ο Οδυσσέας έγινε έφηβος επισκέφτηκε τον παππού του. Ενθουσιασμένος ο Αυτόλυκος, οργάνωσε κυνήγι με τον Οδυσσέα, για να διασκεδάσει τον εγγονό του. Στόχος του κυνηγιού ήταν ένας κάπρος, τον οποίο ο Οδυσσέας κατάφερε να χτυπήσει με το κοντάρι του. Προτού θανατωθεί ο κάπρος, κατάφερε να σκίσει το δέρμα πάνω από το γόνατο του νεαρού Οδυσσέα. Αμέσως ο παππούς του περιποιήθηκε τις πληγές του. Αφού έκλεισε η πληγή, ο Αυτόλυκος έστειλε τον Οδυσσέα πίσω στην Ιθάκη με πολλά δώρα. Εκείνη η πληγή άφησε σημάδι στον Οδυσσέα για όλη την υπόλοιπη ζωή του. Μάλιστα, ήταν ο τρόπος με τον οποίο η Ευρύκλεια, η αγαπημένη τροφός του Οδυσσέα, θα τον αναγνώριζε πριν από όλους τους υπόλοιπους, μετά την ολοκλήρωση του νόστου του και την επιστροφή του στην Ιθάκη.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο νεαρός Οδυσσέας, σταλμένος από τον Λαέρτη, ταξιδεύει στη Μεσσήνη, όπου του ανατίθεται να ζητήσει από τους Μεσσήνιους τριακόσια πρόβατα και μερικούς βοσκούς που είχαν αρπάξει από την Ιθάκη. Την ίδια περίοδο, στη Μεσσήνη βρίσκεται ο Ίφιτος από την Οιχαλία, ο οποίος αναζητάει τις δώδεκα χαμένες φοράδες του. Οι δύο νέοι γίνονται φίλοι και ανταλλάσσουν δώρα: ο Οδυσσέας δίνει στον Ίφιτο ένα κοντάρι και ένα σπαθί, ενώ λαμβάνει ως αντάλλαγμα ένα τόξο, το οποίο ήταν δώρο από τον θεό Απόλλωνα στον πατέρα του Ιφίτου. Με αυτό το τόξο ο Οδυσσέας, πολλά χρόνια αργότερα, θα πραγματοποιήσει την Μνηστηροφονία.
Εκείνη την εποχή, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Τυνδάρεως, αποφάσισε πως ήρθε η ώρα για την κόρη του, Ελένη, να παντρευτεί. Πλήθος επίδοξων μνηστήρων συγκεντρώθηκε, ανάμεσά τους και ο Οδυσσέας. Ο Τυνδάρεως, αρνούμενος να απορρίψει τους ισχυρούς και ικανούς άντρες που είχαν μαζευτεί, καθυστερούσε την επιλογή του συζύγου της κόρης του. Τότε, ο Οδυσσέας, για να δώσει τέλος στην αναμονή των μνηστήρων, είπε πως θα έπρεπε η Ελένη να διαλέξει τον σύζυγό της, με την προϋπόθεση ότι οι υπόλοιποι θα ορκιστούν να βοηθήσουν τον σύζυγό της, αν ποτέ το ζητήσει. Έτσι, η Ελένη διάλεξε τον πιο ισχυρό από όλους, τον Μενέλαο. Τότε, ο Τυνδάρεως, ζήτησε από τον αδερφό του, τον Ικάριο, να δώσει την κόρη του, Πηνελόπη, ως σύζυγο στον Οδυσσέα.
Για την γνωριμία μεταξύ του Οδυσσέα και της Πηνελόπης, υπάρχει και μια δεύτερη εκδοχή. Η Πηνελόπη ήταν μια όμορφη και έξυπνη κοπέλα. Ως αποτέλεσμα, ένας μεγάλος αριθμός νεαρών τη διεκδικούσε. Ο Ικάριος, προκειμένου να μην προσβάλει κανέναν μέσω της απόρριψης, αποφάσισε να οργανώσει αγώνα δρόμου, με τον νικητή να αποκτά την κόρη του. Ο νικητής δεν ήταν άλλος από τον Οδυσσέα.
Αφού ο Οδυσσέας παντρεύτηκε την Πηνελόπη, ο Ικάριος τον παρακάλεσε να μείνουν στη Λακεδαίμονα για να μην χωριστεί από την κόρη του. Ο Ικάριος, παρόλο που ο Οδυσσέας αρνήθηκε, ήταν επίμονος. Ο Οδυσσέας, αγανακτισμένος από την επιμονή του Ικάριου, είπε στην Ελένη να διαλέξει μία από τις δύο επιλογές: είτε να φύγει με τον σύζυγό της για την Ιθάκη είτε να μείνει μαζί με τον πατέρα της. Η Πηνελόπη αποφάσισε να σαλπάρει με τον σύζυγό της για την Ιθάκη, με αποτέλεσμα να χωριστεί από τον πατέρα της.
Μερικά χρόνια αργότερα, σημαίνει συναγερμός για όλον τον ελλαδικό χώρο. Ο Τρώας πρίγκιπας Πάρις κλέβει την Ελένη και ο Μενέλαος καλεί για βοήθεια. Ο αδερφός του Μενέλαου, Αγαμέμνονας, στέλνει τον Παλαμήδη στην Ιθάκη, για να καλέσει τον βασιλιά του νησιού να λάβει μέρος στον πόλεμο, όπως όφειλε από τον όρκο που είχε δώσει. Έχοντας λάβει χρησμό πως μετά τον πόλεμο θα κάνει πολλά χρόνια να επιστρέψει σπίτι του, ο Οδυσσέας παριστάνει τον τρελό, ώστε να μην συμμετάσχει στον πόλεμο. Για να κάνει πιο πειστική την υποτιθέμενη τρέλα του, αρχίζει με ένα άροτρο να ρίχνει αλάτι στα χωράφια του. Ο Παλαμήδης προκειμένου να τον ξεσκεπάσει, τοποθετεί τον γιο του Οδυσσέα, Τηλέμαχο, που ήταν ακόμα βρέφος, μπροστά από το άροτρο. Ο Οδυσσέας κατεβαίνει για να απομακρύνει το βρέφος, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτεται πως υποδυόταν τον τρελό. Έτσι, αναχωρεί και εκείνος για την Τροία, ξέροντας πλέον πως θα επιστρέψει στην πατρίδα του μετά από πάρα πολλά χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Όμηρος (2010), Ομήρου Οδύσσεια, Κρήτη: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
- Κακριδής, Ι. (2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες–Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Hansen, W. (2004), Handbook of Classical Mythology, Santa Barbara: ABC-CLIO Publications
