Η νέα Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ): Ποιες οι αλλαγές στην λειτουργία της μετά το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων;

Της Λαμπρινής Μπάντου,

Το τελευταίο διάστημα, έχει απασχολήσει αρκετά την πολιτική ζωή το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων και συγκεκριμένα η υπόθεση της παρακολούθησης του κινητού τηλεφώνου του προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Νίκου Ανδρουλάκη. Συγκεκριμένα, το κινητό τηλέφωνο του τελευταίου, μετά από αίτημα ξένων υπηρεσιών, τέθηκε σε παρακολούθηση από την Ε.Υ.Π. (Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών) το τελευταίο διάστημα, χωρίς όμως να υπάρχει ενημέρωση του ίδιου, ο οποίος όπως δήλωσε ενημερώθηκε από επίσημη έκθεση της ειδικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και χωρίς να ενημερωθεί το κυβερνητικό επιτελείο εν γένει. Ο επικεφαλής, βέβαια, της Ε.Υ.Π. δηλώνει πλήρη άγνοια για τις καταγγελίες κατά Ανδρουλάκη, πυροδοτώντας έτσι τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, η οποία αμφιβάλλει για το αν πράγματι βρισκόταν σε πλήρη άγνοια, ή αν η Κυβέρνηση γνώριζε για το αίτημα αυτό και προσπαθούσε να το συγκαλύψει. Με αφορμή, λοιπόν, το γεγονός αυτό, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αποφάσισε να προχωρήσει σε δομικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της Ε.Υ.Π., αντιμετωπίζοντας τις παθογένειες που οδήγησαν σε μια μείζονα πολιτική κρίση.

Ποια είναι η Ε.Υ.Π.;

Πρόκειται για την επίσημη υπηρεσία πληροφοριών της χώρας μας, η οποία δημιουργήθηκε το 1950 κατά τα πρότυπα της αμερικανικής CIA, με στόχο τη συγκέντρωση και τον έλεγχο ευαίσθητων πληροφοριών που αφορούν κυρίως την εθνική ασφάλεια και κατ’ επέκταση η γνωστοποίησή τους στις αρχές και στην κυβέρνηση. Λειτουργεί, λοιπόν, σαν μια μυστική υπηρεσία του κράτους, αρμόδια για την πρόληψη και αντιμετώπιση κατασκοπευτικών και τρομοκρατικών απειλών σε βάρος της χώρας μας.

Τα 4 πεδία αλλαγών και η νέα Ε.Υ.Π.

Με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ), που δημοσιεύτηκε στις 9-8-2022 (ΦΕΚ 152/Α/9-8-2022), ενισχύεται η διαφάνεια της δράσης των μυστικών υπηρεσιών εν γένει στην χώρα μας και ως εκ τούτου προβλέπονται αυστηρότερες δικλείδες σε ό,τι αφορά τις νόμιμες επανασυνδέσεις (παρακολουθήσεις) της Ε.Υ.Π., με στόχο την ενδυνάμωση των μηχανισμών λογοδοσίας της. Επιπλέον, η κυβέρνηση επαναφέρει και τον εφέτη εισαγγελέα, που είχε καταργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2018, ώστε να αποφασίζουν για τις νόμιμες επισυνδέσεις δύο εισαγγελείς. Ειδικότερα, προβλέπεται:

1. Ενίσχυση της λογοδοσίας της Ε.Υ.Π. και της εποπτείας του κοινοβουλίου μέσω της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας. Καθιερώνεται η ακρόαση του διοικητή της Ε.Υ.Π. από την εν λόγω Επιτροπή, η οποία θα εμπλέκεται στον διορισμό του διοικητή της Ε.Υ.Π., μέσω της παροχής γνωμοδότησης, αλλά ο διορισμός και η παύση του θα είναι απόφαση αρμόδιου μέλους της Κυβέρνησης.
2. Αναβάθμιση του ρόλου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας για την καλύτερη αξιοποίηση των πληροφοριών και της Ε.Υ.Π.
3. Θωράκιση του πλαισίου νόμιμων επισυνδέσεων για πολιτικά πρόσωπα. Αυτό σημαίνει πως οι παρακολουθήσεις εκτός από την άδεια της εισαγγελέως της Ε.Υ.Π., προϋποθέτουν και την άδεια του Εισαγγελέα Εφετών. Πιο συγκεκριμένα, για την άρση απορρήτου επιστολών και τηλεφωνικής ή άλλης επικοινωνίας, απαιτείται έγκριση και από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Εφετών.
4. Αλλαγές στο εσωτερικό της Ε.Υ.Π. για την ενίσχυση του εσωτερικού ελέγχου, της διαφάνειας, της εξωστρέφειας και της εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού της.

Στόχος των παραπάνω αλλαγών είναι κυρίως η δημιουργία μιας ισχυρής και θεσμικά θωρακισμένης Ε.Υ.Π., ώστε να αποφευχθούν οι κινήσεις αποσταθεροποίησης της χώρας από όσους προσπαθούν να την «τραυματίσουν».

Η θέση της Αντιπολίτευσης και οι αντιδράσεις

Τόσο η Αξιωματική αντιπολίτευση όσο και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ αντέδρασαν έντονα στις αλλαγές, τις οποίες ανακοίνωσε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ειδικότερα, ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγέλλει πως ο Πρωθυπουργός «επιμένει στην αδιαφάνεια και τον αυταρχισμό», με το να διατηρεί τον έλεγχο της Ε.Υ.Π. στο πρωθυπουργικό γραφείο. Επίσης, τονίζει, πως η ΠΝΠ εκδόθηκε χωρίς καμία διαβούλευση και πως η επιλογή του επικεφαλής της Ε.Υ.Π. γίνεται από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, με μόνο την απλή γνωμοδότηση της Βουλής. Στην συνέχεια, επισημαίνει πως ο Πρωθυπουργός δεν καταργεί την τροπολογία, με την οποία δεν επιτρέπει στην ΑΑΔΕ να ενημερώνει όσους πολιτικούς, δημοσιογράφους και επιχειρηματίες έχουν τεθεί σε παρακολούθηση.

Αντιδράσεις, βέβαια, υπάρχουν και από την μεριά του ΠΑΣΟΚ, όπου σε ανακοίνωσή του αναφέρει ότι η ΠΝΠ «ασχολείται με τα ελάχιστα και όχι με τα σπουδαία», καθώς εισάγει μόνο τον δεύτερο εισαγγελέα, τον οποίο είχε καταργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, για την συνέγκριση μιας παρακολούθησης. Εν συνεχεία, αναφέρει πως η κατάργηση της υποχρέωσης της Ε.Υ.Π. να κοινοποιεί τις αποφάσεις παρακολουθήσεων στην ΑΑΔΕ, πριν λίγους μήνες από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, είχε στόχο την ενίσχυση της ασυδοσίας στις παρακολουθήσεις και την δυνατότητα συγκαλύψεώς τους από την Κυβέρνηση. Γι’ αυτόν τον λόγο, αιτούνται να διαβιβαστεί το σύνολο του φακέλου του προέδρου του ΚΙΝΑΛ, στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, ώστε να γίνει θεσμική ενημέρωση.

Ωστόσο, ο Πρωθυπουργός ανέφερε πως λόγω του κρίσιμου ρόλου της Ε.Υ.Π., που λειτουργεί σαν μια ασπίδα σε κρίσιμα θέματα, όπως η τρομοκρατία, το έγκλημα και οι γεωπολιτικές κινήσεις, ενισχύοντας την άμυνα της χώρας απέναντι σε τέτοιες απειλές, θα ενσωματωθούν σε αυτήν βέλτιστες πρακτικές από το εξωτερικό,  που θα ενισχύσουν τους μηχανισμούς λογοδοσίας της και κατ’ επέκταση την διαφάνεια στην δράση της. Αναμένεται, λοιπόν, να δούμε αν οι αλλαγές, στις οποίες προχώρησε η Κυβέρνηση με την ανακοίνωση της ΠΝΠ, θα διασφαλίσουν πράγματι τον διττό χαρακτήρα μιας τέτοιας υπηρεσίας, που λειτουργεί προς το εθνικό όφελος, φέρνοντας ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια του τόπου από ξένες κινήσεις αποσταθεροποίησης, αλλά και στην προστασία της ιδιωτικής σφαίρας και του απορρήτου των επικοινωνιών, ή αν τελικά αποσκοπούν σε πολιτικά συμφέροντα, με την δράση της Ε.Υ.Π. να διέπεται από αδιαφάνεια.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Τι είναι ΕΥΠ;, ti-einai.gr, διαθέσιμο εδώ
• Έρχονται αλλαγές στην ΕΥΠ – Τα 4 πεδία που θα προτείνει η κυβέρνηση, newsbeast.gr, newsbeast.gr, διαθέσιμο εδώ
• Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 9-8-2022 – ΦΕΚ 152/Α/9-8-2022, e-nomothesia.gr, διαθέσιμο εδώ
• Υπόθεση παρακολουθήσεων: Το χρονικό της εκκαθάρισης, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
• «Πυρά» ΣΥΡΙΖΑ – ΠΑΣΟΚ για την ΠΝΠ με τις αλλαγές στην ΕΥΠ, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ