Της Νόρας Κούρτη,
Ξεκινώντας με τον ορισμό του βρασμού ψυχής, μπορούμε να πούμε, αρχικά, ότι πρόκειται για νομικό όρο, με τον οποίο δηλώνεται κατά κύριο λόγο ο αποκλεισμός της σκέψης που οφείλεται σε αιφνίδια υπερδιέγερση συναισθήματος. Στην ελληνική νομοθεσία, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας στο άρθρο 299 παράγραφος 2 του Ποινικού Κώδικα και θεμελιώνει προνομιούχο έγκλημα που τιμωρείται ελαφρύτερα σε σχέση με το βασικό έγκλημα (299 παράγραφος 1 του Π.Κ.), που είναι η εκ προθέσεως ανθρωποκτονία με απειλούμενη ποινή την ισόβια κάθειρξη. Ωστόσο, ο βρασμός ψυχής πρέπει να συντρέχει και κατά τη στιγμή της απόφασης τέλεσης της αξιόποινης πράξης και κατά την τέλεση, που στην πραγματικότητα η μεταξύ τους χρονική διάρκεια μπορεί να μετρηθεί σε κλάσματα δευτερολέπτου, λόγω της ιδιάζουσας ψυχολογικής κατάστασης.
Παράλληλα, θα πρέπει να έχει αποκλειστεί η σκέψη, ο δράστης, δηλαδή, να μην είναι σε θέση να σταθμίσει τα αίτια, τα οποία τον κινούν στην τέλεση της πράξης και τα αίτια που τον συγκρατούν από την τέλεση της πράξης. Ο βρασμός ψυχικής ορμής αποκλείεται σε κάθε προμελετημένη ανθρωποκτονία. Αποκλείεται να χαρακτηριστεί ως βρασμός ψυχής η περίπτωση που ο δράστης είναι απλά εκνευρισμένος ή λειτουργεί με εγωιστικά κίνητρα. Συναισθήματα που προκαλούν τον βρασμό της ψυχικής ορµής είναι η οργή, ο έρωτας, η ζηλοτυπία, ο φόβος, η απότοµη θλίψη, ο τρόμος, κ.λπ.
Ωστόσο, είναι αναγκαία η διάκριση μεταξύ του βρασμού της ψυχικής ορµής, δηλαδή του απρομελέτητου δόλου του άρθρ. 299 παρ. 2 Π.Κ. και της διατάραξης (μερικής ή ολικής) της συνείδησης των άρθρων 34 ή 36 Π.Κ., που η κατάσταση αυτή προκαλεί πλήρη ή ελαττωμένη ικανότητα για καταλογισμό. Η διάκριση αυτή είναι απολύτως απαραίτητη και προπαντός χρήσιμη, ιδίως από πρακτικής πλευράς και συνεπειών και, βεβαίως, και από πλευράς ποινικής μεταχείρισης, κάθε φορά, του δράστη. Έτσι, µε την παράγραφο 2 του άρθρου 299 Π.Κ. (βρασμός ψυχικής ορµής) αποκλείεται µόνο η ομαλή σκέψη του ατόμου και δεν αφορά και τη διατάραξη της συνειδήσεως, που προκαλεί ανικανότητα ή ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό, όπως προβλέπουν οι διατάξεις των άρθρων 34 και 36 Π.Κ. Όχι μόνον αυτό, αλλά βρασμός ψυχικής ορµής δεν νοείται στον υπέρτατο βαθμό κατάλυσης της σκέψης, διότι στην περίπτωση αυτή αίρεται ο καταλογισμός (πλήρως ή μερικώς), οπότε έχουν εφαρμογή οι παραπάνω διατάξεις των άρθρων 34 ή 36 Π.Κ.
Παράλληλα, είναι γεγονός ότι στην ελληνική νομολογία είναι πολλές οι περιπτώσεις ανθρωποκτονιών, στις οποίες οι δικαστές δεν αναγνωρίζουν την προνομιούχα αυτή παραλλαγή του εγκλήματος, ακόμη και αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου. Συνέπεια αυτής της συστολής είναι ότι σε πολλές απορριπτικές αποφάσεις θα έπρεπε να αναγνωριστεί η προνομιούχα παραλλαγή του 299 παράγραφος 2 Π.Κ. Ωστόσο, όχι μόνο δεν αναγνωρίζεται, αλλά δεν συνοδεύεται από ακριβή και λεπτομερή αιτιολογία. Τέλος, σε περιπτώσεις όπου είναι δύσκολο για το δικαστήριο να κρίνει, εάν η ανθρωποκτονία από πρόθεση διαπράχθηκε σε ήρεμη ψυχική κατάσταση ή σε έξαρση ψυχικής παρόρμησης, τότε η αρχή in dubio pro reo (αμφιβολίες υπέρ του κατηγορουμένου) υπαγορεύει ότι ο δικαστής πρέπει να απαλλάξει τον κατηγορούμενο από την απειλή της ισόβιας κάθειρξης για το βασικό αδίκημα της παραγράφου 1 και να τον καταδικάσει λόγω αμφιβολιών, σαν, δηλαδή, να πρόκειται για φυσικό αυτουργό που διέπραξε ανθρωποκτονία εν βρασμώ ψυχικής ορμής, σύμφωνα με το 299 παράγραφος 2 Π.Κ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απόφαση 1252/2017 του Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου, διαθέσιμη εδώ
- Απόφαση 1372/2020 του Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου, διαθέσιμη εδώ
