Της Δήμητρας – Κωνσταντίνας Μπαλόκα,
Η δημιουργικότητα αποτελεί μια ανθρώπινη δυνατότητα που παρέχει καλλιτεχνική, οργανωτική και επιστημονική πρωτοπορία, ενώ επικεντρώνεται στην εξέλιξη μέσω διάφορων τρόπων. Δημιουργικότητα και αντισυμβατική σκέψη πάνε πακέτο, έτσι η δραπέτευση από την παροντική πραγματικότητα είναι αποφασιστική για τη δημιουργία. Συστατικό στοιχείο της Τέχνης είναι η κατασκευή μιας νέας πραγματικότητας και σε αυτό συμβάλλει μια διαδικασία εξύψωσης από την απλή καθημερινότητα, είτε αυτή είναι η προσευχή, είτε ο διαλογισμός, είτε το τριπάρισμα από τη χρήση ναρκωτικών.
Από τις απαρχές της Ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού εντοπίζονται δημιουργήματα, τα οποία αποτελούν προϊόντα επήρειας ναρκωτικών. Ξεκινώντας από τα δυσερμήνευτα σημάδια στο βάθος σπηλιών, θεωρούμενα ως κομμάτι τελετών που προϋπέθεταν τη χρήση ουσιών (προερχομένων κυρίως από φυτά), έως τον Ρομαντισμό, κατά τον οποίο η χρήση του –νόμιμου για την εποχή– οπίου αποτέλεσε εργαλείο για πολλούς εκφραστές του κινήματος. Η συσχέτιση ουσιών και δημιουργικότητας δεν μπορεί να παραμεληθεί.
Σχετικά με αυτό, σε έρευνα του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχολογίας του Leiden, παρατηρήθηκε διαφορά στα επίπεδα δημιουργικότητας της ομάδας που τους είχε παρασχεθεί υψηλότερη ποσότητα ουσίας THC (κάνναβης), ενώ δεν υπήρξε διαφορά στην ομάδα που παρασχέθηκαν μηδαμινές ή και καθόλου ποσότητες. Ταυτόχρονα, είναι ευρέως γνωστό πως το LSD αποτελεί παραισθησιογόνο ουσία που αποτέλεσε θεμέλιο της ψυχεδελικής κουλτούρας του ’60 και του ’70. Έρευνες έχουν καταδείξει πως η χρήση LSD συμβάλλει στην ευκρινέστερη αναγνώριση μοτίβων, στον περιορισμό των οπτικών περισπασμών, στην εξύψωση της προοπτικής, στην αλλαγή αντίληψης της κίνησης, των χρωμάτων και του φωτός. Αυτή η προκαλούμενη εναλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων οδηγεί στη δημιουργία της συγκεκριμένης αισθητικά απολαυστικής τέχνης. Παράλληλα, ακριβώς για αυτήν του την ιδιότητα, το LSD χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μετατραυματικού στρες και κατάθλιψης.
«Γράψε μεθυσμένος και επιμελήσου νηφάλιος», είχε πει Hemingway, τακτική που ακολουθούσαν μερικοί από τους γνωστότερους καλλιτέχνες. Ο Picasso, για του λόγου το αληθές, πειραματίστηκε με τα οπιοειδή ιδίως κατά το ΄20, ενώ ο Van Gogh πάλεψε με τον εθισμό του στο αψέντι και στα συνταγογραφημένα ψυχικά φάρμακα. Δεν είναι οι μοναδικοί.
Αυτοί οι «φυγάδες της πραγματικότητας», προκειμένου να φτάσουν στην κορύφωση της δημιουργίας, επέλεγαν διαφορετικούς τρόπους. Κανείς δεν αρνείται τη σκοτεινή πλευρά της χρήσης ναρκωτικών, την περίπτωση εθισμού και αυτοτραυματισμού. Ωστόσο, η επιρροή των ουσιών στην πνευματική κατάσταση της δημιουργίας είναι αδύνατη χωρίς την προσωπική καλλιτεχνική πνοή του ατόμου. Συχνά, λοιπόν, η αποφυγή από τη νόρμα και η ανάγκη για εξερεύνηση των ορίων του ανθρώπινου νου οδηγεί στην αναλυθείσα κατάσταση.
Το αλκοόλ και οι ναρκωτικές ουσίες αποτελούν πόλο έλξης για τους δημιουργούς, για τον απλούστατο λόγο ότι παρέχουν ποικίλες εναλλακτικές της πραγματικότητας. Σε έναν χαοτικό χώρο, όπως εκείνον της Τέχνης, είναι αναπόφευκτο να παρατηρήσουμε τέτοιες επιλογές. Δεν είναι ξεκάθαρο αν τα ναρκωτικά συμβάλλουν σε καλύτερη απόδοση και Τέχνη, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι η απουσία τους θα είχε οδηγήσει σε έναν τελείως διαφορετικό καλλιτεχνικό κόσμο, ξένο σε σχέση με αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The role of drugs in art making, kooness.com, διαθέσιμο εδώ
- The Influence of Recreational Drug use on Creative Behavior: A Qualitative Study in the Dutch Underground Art Culture, essay.utwente.nl, διαθέσιμο εδώ
- Drugs and Creativity: Fact or Fiction?, neurologylive.com, διαθέσιμο εδώ
- 7 Famous Artists Who Experimented with Narcotics, thecollector.com, διαθέσιμο εδώ
