Της Χιόνας Οικονομάκη,
«Ποιός ξέρει στ’ άλλα τ’ άστρα, τί λαοί και τί κάστρα, πώς δείχνεστε, πνέμα, ύλη, τί φιλιά και τί χείλη;»,αναρωτιέται ο αγαπημένος ποιητής Κωστής Παλαμάς στη συλλογή του «Η Πολιτεία και η Μοναξιά». Ένα ερώτημα που δέχεται ποικίλες ερμηνείες, μία εκ των οποίων και η παγίωση των κάστρων, ως δείγμα πολιτισμού, συνυφασμένων με το πνεύμα, στη συνείδηση του ποιητή.
Ως κτίσματα, τα κάστρα ήταν μία συνηθισμένη επιλογή των ανθρώπων όχι τόσο λόγω της επιβλητικότητας που αποπνέουν, αλλά για πρακτικούς -κυρίως- σκοπούς, δεδομένου πως λειτουργούσαν τόσο ως φρούρια προστασίας όσο και ως σημεία εποπτείας. Τα ελληνικά κάστρα, σήμερα, είτε αναστηλωμένα είτε εγκαταλελειμμένα, έχουν να αφηγηθούν τη δική τους ιστορία ταξιδεύοντας, παράλληλα, όποιον βρεθεί εκεί σε παλαιότερες εποχές, γραφικές και ευκλεείς.
«Το Κάστρο της Αστυπάλαιας»
Το νησί της Αστυπάλαιας, το δυτικότερο νησί των Δωδεκανήσων, ξεχωρίζει για τις όμορφες παραλίες του και την γραφικότητά του, καθώς και για την απαράμιλλη ομορφιά της πρωτεύουσάς του, της Χώρας. Στην κορυφή της Χώρας βρίσκεται χτισμένο το «Κάστρο της Αστυπάλαιας», κατασκευασμένο από πέτρα σε σκούρες αποχρώσεις, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα λευκά νησιώτικα σπίτια. Η θέση του κάστρου, στην κορυφή του νησιού, δεν είναι καθόλου τυχαία και συνδέεται άρρηκτα με την οχυρωματική του ιδιότητα, αφού αποτέλεσε κατά το παρελθόν σημείο εποπτείας, αλλά και προφύλαξης από πειρατικές επιθέσεις.
Το κάστρο χτίστηκε από την βενετική οικογένεια Querini, που είχε αναλάβει την εξουσία στο νησί μετά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, το 1204 μ.Χ.. Οι Βενετοί κυριαρχούσαν στο νησί για περισσότερα από 300 χρόνια, ενώ μέσα στο κάστρο μπορεί κανείς να δει τα οικογενειακά εμβλήματα των ηγετών που πέρασαν από την εξουσία ανά τους αιώνες. Ακόμη, στο εσωτερικό του κάστρου, βρίσκονται χτισμένες δύο γραφικές ολόλευκες εκκλησίες με πέτρινα καμπαναριά, αυτή της Παναγιάς του Κάστρου και εκείνη του Αγίου Γεωργίου, με χρονολογίες ανέγερσης το 1853 και το 1790, αντίστοιχα.
«Το Κάστρο της Μονεμβασιάς»
Η Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς ιδρύθηκε το 583 μ.Χ., αρχικά ως καταφύγιο σε περιπτώσεις σλαβικών επιθέσεων, ενώ με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε σε αυτοτελή οικισμό και σημαντικότατο ναυτικό κέντρο, το οποίο ακολουθούσε σταθερά ανοδική πορεία κα στο οποίο αναπτύχθηκε πλήθος δραστηριοτήτων. Η περίοδος της ύφεσης ξεκίνησε το 1394, με την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, ενώ ακολούθησαν διαδοχικές καταλήψεις τόσο από τους Ενετούς όσο και από τους Τούρκους. Ήταν το 1821, οπότε η καστροπολιτεία απελευθερώθηκε από τον Τζανετάκη Γρηγοράκη.
Πέρα από κάθε αμφιβολία, το Κάστρο της Μονεμβασιάς αποτελεί ένα από τα ομορφότερα κάστρα της χώρας μας, καθώς τόσο η αρχιτεκτονική όσο και η ιστορικότητά του έχουν αποτελέσει πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης, με τον σπουδαίο Γιάννη Ρίτσο να γράφει για τον τόπο του: «Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. Κι όλο ασάλευτη μένεις να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη.»
«Το Κάστρο της Μυτιλήνης»
Χτισμένο, πιθανώς, στην αρχαία ακρόπολη του νησιού, το κάστρο της Μυτιλήνης κατέχει τον τίτλο του μεγαλύτερου κάστρου της Ελλάδος. Στο εσωτερικό του βρίσκονται αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας από πλήθος ιστορικών περιόδων, μεταξύ των οποίων η αρχαϊκή και η κλασική, οι μεσαιωνικοί χρόνοι και το διάστημα της Τουρκοκρατίας. Η παλαιότερη φάση κατασκευής του τοποθετείται στον 6ο αιώνα, υπό τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, με τις πρώτες αξόλογες επεμβάσεις στην μορφή του να λαμβάνουν χώρα το 1373, ενώ ακολούθησαν και άλλες, με κυριότερη αυτή του 1677 από τους Τούρκους.
Το τμήμα της Καστροπολιτείας που βρίσκεται μέσα από τα τείχη εξακολουθούσε να κατοικείται μέχρι και τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ αξιοσημείωτη πληροφορία αποτελεί πως στο τμήμα που ονομάζεται «Κάτω Κάστρο», βρέθηκαν εγκατεστημένοι οίκοι ανοχής!
«Το Κάστρο της Ρόδου»
Σύμφωνα με τον θρύλο, το κάστρο της Ρόδου έχει χτιστεί πάνω στα θεμέλια του ναού του θεού Ήλιου, ο οποίος, κατά τα αρχαία χρόνια, έχαιρε μεγάλης αναγνώρισης και λατρείας στο νησί. Γνωστό και ως κάστρο του Μεγάλου Μαγίστρου, αποτελεί φορέα μακράς ιστορίας, μέσα από την οποία κατόρθωσε να παραμείνει αλώβητο. Αναλυτικότερα, η σημερινή του μορφή οφείλεται, κυρίως, σε ανακατασκευές που πραγματοποίησαν οι Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη, με την προοπτική να γίνει η μόνιμη κατοικία του εκάστοτε Μαγίστρου.
Το μεσαιωνικό κάστρο της Ρόδου είναι από τα πιο καλοδιατηρημένα, παγκοσμίως, ενώ, μάλιστα, εξακολουθεί να αποτελεί μία κάστρο-πολιτεία, με εν λειτουργία καταστήματα, κανονικά σπίτια και τη ζωή να κυλάει στους δικούς της ρυθμούς, δημιουργώντας μία έντονη αντίθεση ανάμεσα στο παρελθόν και το «σήμερα».
«Το Κάστρο της Κορώνης»
Η πολιτεία της Κορώνης γνώρισε ιδιαίτερη ακμή από τον 13ο έως τον 17ο αιώνα, πρωτοστατώντας στον τομέα του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Το κάστρο χρονολογείται στον 6ο ή 7ο αιώνα, αποτελώντας χαρακτηριστικό δείγμα βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής, ενώ παράλληλα, μέσα στην καστροπολιτεία, βρίσκεται χτισμένο πλήθος γραφικών εκκλησιών με την Αγία Σοφία -η ανέγερση της οποίας τοποθετείται στον 12ο αιώνα- να πρωτοστατεί. Σήμερα, το θέαμα του κάστρου, που φαντάζει σαν ένας βράχος που επιπλέει, προκαλεί αδιαμφισβήτητα τον θαυμασμό των επισκεπτών.
Φρεγάτες που αργοπλέουν, προστριβές για την εξουσία και μάχες με πειρατές είναι μερικές μόνο από τις εικόνες που δημιουργούνται στο θέαμα των προαναφερθέντων κάστρων που αποτελούν -πέρα από κάθε αμφιβολία- φορείς χρόνιας ιστορίας και πολιτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πέντε χαρακτηριστικά κάστρα στα ελληνικά νησιά: Αλλης εποχής, μεσαιωνικά, απαράμιλλης ομορφιάς, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κάστρο της Μονεμβασιάς, kastra.eu, διαθέσιμο εδώ
- Κάστρο Μυτιλήνης – Ένα από τα ισχυρότερα οχυρωματικά σύνολα της Ανατολικής Μεσογείου, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΟΡΩΝΗΣ, koroni-messinias.gr, διαθέσιμο εδώ
