Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Εδώ και μερικές εβδομάδες, μέσα από το επετειακό αφιέρωμα του ιστοτόπου μας, σάς παρουσιάζουμε βιβλία που αφορούν τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Ιωνίας το 1922. Έναν αιώνα μετά τα γεγονότα εκείνα, τόσο ιστορικά έργα όσο και λογοτεχνικά αναγνώσματα μάς κρατούν συντροφιά, φέρνοντας στο αναγνωστικό κοινό εικόνες από τα μεγάλα γεγονότα της εποχής, αλλά και τις μικροϊστορίες των καθημερινών ανθρώπων που βίωσαν αυτές τις καταστάσεις. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα αφηγείται την ιστορία δύο καθημερινών ανθρώπων που εγκατέλειψαν τη Μικρά Ασία λόγω των διωγμών και έμελλε να ενώσουν τις ζωές τους στην κυρίως Ελλάδα.
Το μυθιστόρημα τιτλοφορείται Πατρίδα χώρα ξένη και υπογράφεται από τον Μιλτιάδη Σαλβαρλή. Οι αναγνώστες μπορούν να το αναζητήσουν από τις Εκδόσεις Μετρονόμος. Γεννημένος στην Αθήνα το 1956 και με σπουδές στη Φιλολογία και στα Νομικά, ο συγγραφέας έχει και στο παρελθόν εκδώσει διηγήματα, αλλά και μία νουβέλα. Εκτός αυτού, έχει εργαστεί στο Υπουργείο Γεωργίας και συνεργάστηκε ως αρχισυντάκτης ή ρεπόρτερ με διάφορα μέσα ενημέρωσης και πασίγνωστα έντυπα. Ας δούμε, λοιπόν, την ιστορία που θα μας πει σε αυτό το βιβλίο.
Η ιστορία μας αρχίζει το 1914, σε ένα χωριό της Τρωάδας. Η ηρωίδα του βιβλίου παίρνει τον δρόμο της προσφυγιάς από εκεί, όταν βρίσκεται σε παιδική ηλικία και φτάνει στη Θεσσαλονίκη με τους γονείς της. Τα βιώματα της νοσταλγίας και οι μνήμες από τη γρίπη, που είχε χιλιάδες θύματα το 1918, σχηματίζουν την παιδική της ηλικία, ιδωμένα στο κείμενο από μια οπτική ιδιαίτερα ρεαλιστική, χωρίς, όμως, να χάνεται η αθωότητα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1922, το δεύτερο παιδί που ακολουθεί η ιστορία μας φεύγει από την πόλη του στην Ιωνία για την Ελλάδα. Οι γλαφυρές περιγραφές της ζωής σε μια κοσμοπολίτικη πόλη και η οικογενειακή ευτυχία δίνουν τη θέση τους στη φυγή και την απώλεια, έστω και στο μέτρο που την αντιλαμβάνεται ένα παιδί, καθώς ο πρωταγωνιστής αναγκάζεται να αφήσει πίσω την πατρίδα του, αλλά και το άλογό του, με το οποίο ήταν ιδιαίτερα δεμένος.
Τα χρόνια περνούν και οι δύο νέοι μεγαλώνουν στη νέα τους πατρίδα. Προσαρμόζονται, συνεχίζουν τη ζωή και, μέσα από τα βιώματά τους, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με πολλά στοιχεία της τότε πραγματικότητας, τόσο σε ό,τι αφορούσε την εκπαίδευση και την κοινωνικοποίηση των νέων όσο και σε περιγραφές της απαράδεκτης συχνά συμπεριφοράς που είχαν οι παλαιοί κάτοικοι της Ελλάδας προς τους πρόσφυγες. Τα γεγονότα του Μεσοπολέμου, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου πλαισιώνουν την ιστορία των χαρακτήρων, καθώς αυτοί πορεύονται μέσα στις καταστάσεις, ζώντας τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων, η οποία περιγράφεται με μεγάλη αληθοφάνεια από τον συγγραφέα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι ιστορίες των δύο παιδιών ενώνονται: οι δυο τους θα γνωριστούν και θα ενώσουν τις ζωές τους για πάντα.
Η Ιστορία, όμως, δεν πρόκειται να σταματήσει εκεί. Η ιστορία του ζευγαριού, της ευρύτερης οικογένειάς τους και της ζωής τους, γενικότερα, δε θα τελειώσει παρά μόνο το 1985, αφού η Ελλάδα έχει περάσει στη Μεταπολίτευση και η έλευση του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία έχει ξεκινήσει την περίφημη «Αλλαγή». Οι αλλαγές στο κοινωνικό επίπεδο είναι εμφανείς και στη ζωή των ηρώων, οι οποίοι, όμως, είναι ήδη σε προχωρημένη ηλικία και έτοιμοι να δώσουν τη σκυτάλη στις επόμενες γενιές.
Οι περιγραφές του συγγραφέα για τις συνθήκες ζωής σε κάθε εποχή και περιοχή είναι ιδιαίτερα ταιριαστές με όσα γνωρίζουμε για το ιστορικό πλαίσιο, γεμάτες φυσικότητα και παραστατικότητα. Χωρίς υπερβολή, πρόκειται για ένα βιβλίο που υιοθετεί μια σχεδόν κινηματογραφική αφήγηση για τα γεγονότα, σαν πραγματικά να έβλεπε ο αναγνώστης μια ταινία, στην οποία διαδραματίζονται οι σκηνές που βιώνουν οι ήρωες. Η γλώσσα του κειμένου απλή, αλλά και ιδιαίτερα εύστοχη, είναι ένα από τα δυνατά σημεία του, καθώς φέρνει την ιστορία πιο κοντά στον αναγνώστη, δίνει πειστικές αναπαραστάσεις των διάφορων περιόδων και αποτελεί έναν λόγο για να εντάξει κανείς το συγκεκριμένο βιβλίο στα αναγνώσματά του για φέτος, καθώς το κλίμα είναι περισσότερο από ποτέ κατάλληλο για να θυμούνται οι πιο παλιοί και να μαθαίνουν οι πιο νέοι για αυτές τις αμφιλεγόμενες σελίδες στο βιβλίο της Ελληνικής Ιστορίας.
