Του Θάνου Ρούτση,
Η Βόρεια Αφρική αποτέλεσε ένα από τα κύρια μέτωπα που έκριναν την έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της στρατηγικής σημασίας της, καθώς αποτελεί σταυροδρόμι και κέντρο ελέγχου των συγκοινωνιών τριών ηπείρων. Στα τέλη του 1941, η γερμανική προέλαση στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης, με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα», ανάγκασε τη σοβιετική ηγεσία να ζητήσει από τους συμμάχους τη δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου, με στόχο οι γερμανικές δυνάμεις να αναγκαστούν να διασπαστούν και ο κόκκινος στρατός να καταφέρει να αντέξει απέναντι στις γερμανικές πολεμικές επιχειρήσεις.
Αρχικά, βέβαια, οι ηγέτες των Η.Π.Α και της Βρετανίας σκόπευαν να απαντήσουν στο αίτημα των σοβιετικών με μία απόβαση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τελικά, όμως, κατέληξαν στην οργάνωση της επιχείρησης «Πυρσός» στα εδάφη της Βορείου Αφρικής. Αυτή ήταν μια πρόταση, την οποία έθεσε επί τάπητος η Μ. Βρετανία, καθώς υποστήριζε πως μια επιχείρηση σε ευρωπαϊκό έδαφος θα ήταν καταστροφική. Βέβαια, η πρόταση αυτή εξασφάλιζε, πρωτίστως, τον ανοικτό δρόμο προς την Ινδία και τη διασφάλιση των αγγλικών συμφερόντων στην ανατολική Μεσόγειο.
Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, καθώς δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για τον έλεγχο της Μεσογείου από τους Συμμάχους, ενώ στηρίχθηκε, έστω και σε συμβολικό επίπεδο, η προσπάθεια των ηρωικών Σοβιετικών στρατιωτών. Τον Νοέμβριο του 1942, αγγλο-αμερικανικές εκστρατευτικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Μαρόκο και την Αλγερία. Αυτές οι χώρες ελέγχονταν από το γαλλικό καθεστώς του Βισύ. Στόχος ήταν να εξαναγκαστεί η Γαλλία να αλλάξει στρατόπεδο και η Ιταλία να αποσχιστεί από τον Άξονα. Επικεφαλής του εγχειρήματος ορίστηκε ο Αμερικανός αντιστράτηγος Dwight Eisenhower, έχοντας υπό τις διαταγές του τον Βρετανό ναύαρχο Andrew Cunningham.
Παίρνοντας ως δεδομένο τη νίκη έναντι των γαλλικών αποικιοκρατικών δυνάμεων, οι οποίες δεν μπορούσαν να δεχθούν υποστήριξη από τον αέρα ή τη θάλασσα, το σχέδιο όριζε ότι οι αγγλικές και αμερικανικές δυνάμεις θα προήλαυναν, κατόπιν, προς τα ανατολικά και, μάλιστα, προς την Τυνησία. Στόχος ήταν οι δυνάμεις αυτές να αποκόψουν τις γερμανικές και ιταλικές ενισχύσεις, οι οποίες έσπευδαν προς συνδρομή του στρατάρχη Erwin Rommel, ο οποίος, στο μεταξύ, μαχόταν εναντίον των βρετανικών δυνάμεων στα σύνορα Λιβύης και Αιγύπτου. Με τη νίκη εναντίον του Rommel θα διασφαλιζόταν ο έλεγχος της Μεσογείου.
Η μεγάλη αυτή επιχείρηση περιλάμβανε τρεις βασικές αποβάσεις, στην Καζαμπλάνκα, το Οράν και το Αλγέρι. Την επιχείρηση θα εκτελούσαν ταυτόχρονα δύο αποβατικά ρεύματα: το ένα από τις Η.Π.Α., δηλαδή από τα δυτικά, με μία αμερικανική τακτική δύναμη, υπό τον υποστράτηγο George Patton, θα αποβιβαζόταν σε τρία σημεία στις ακτές του Γαλλικού Προτεκτοράτου του Μαρόκου (συνολική δύναμη 33.000 ανδρών), ενώ το δεύτερο από την Αγγλία μέσω Γιβραλτάρ, με αγγλοαμερικανικές τακτικές δυνάμεις υπό τον αντιστράτηγο Kenneth Anderson, σε έξι σημεία στις ακτές της γαλλικής αποικίας της Αλγερίας (συνολική δύναμη 74.000 ανδρών).
Το σχέδιο εφαρμόστηκε επακριβώς και η επιχείρηση εκδηλώθηκε με σημεία προσγειάλωσης του πρώτου ρεύματος τις ακτές των πόλεων Σάφι, Καζαμπλάνκα και Μεχντία του Μαρόκου, σε μορφή προσβάλλουσας τρίαινας, και του δεύτερου ρεύματος το λιμάνι του Οράν και τις ακτές των πόλεων Αλγερίου, Μπουζί, Φιλιπβίλ και Μπον της Αλγερίας, σε μορφή εν σειρά επάλληλης προσβολής. Και οι δύο επιχειρήσεις ήταν επιτυχείς, χωρίς την προβολή ιδιαίτερης αντίστασης.
Ο Γάλλος διοικητής του Αλγερίου, ναύαρχος Ζαν Ζαρλάν, αιτήθηκε παύση των εχθροπραξιών στις 8 Νοεμβρίου. Αυτή σηματοδότησε την έναρξη πολύπλοκων διαπραγματεύσεων μεταξύ των Συμμάχων και της εξόριστης «Ελεύθερης Γαλλικής Κυβέρνησης» (του Σαρλ ντε Γκωλ) για τον έλεγχο της γαλλικής Βορείου Αφρικής. Μέχρι τις 6 Μαΐου 1943, όταν κυριεύθηκε η Τύνιδα, οι Σύμμαχοι (Βρετανοί, Αμερικανοί και λοιποί) ήλεγχαν ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική και ξεκινούσαν τις προετοιμασίες για απόβαση στην Ιταλία.
Κατά τις εχθροπραξίες στη Βόρειο Αφρική, οι Σύμμαχοι απώλεσαν 253.000 άνδρες (νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι), ενώ οι δυνάμεις του Άξονα 47.000 άνδρες. Γύρω στους 400.000 αιχμαλωτίστηκαν. Τεράστιες ήταν και οι απώλειες σε πολεμικό υλικό. Οι Σύμμαχοι έχασαν 1.400 αεροπλάνα και 2.000 άρματα μάχης, ενώ οι δυνάμεις του Άξονα 8.000 αεροπλάνα και 2.550 άρματα μάχης.
Η επιχείρηση «Πυρσός» δημιούργησε προς όφελος των Συμμάχων τις κατάλληλες προϋποθέσεις για συνέχιση του πολέμου εναντίον των γερμανο-ιταλικών δυνάμεων στα ανατολικά. Οι αγγλοαμερικανικές δυνάμεις δεν κυρίευσαν, εν τέλει, την Τυνησία, διότι ο Άξονας έστειλε μία δεύτερη στρατιά, αποτελούμενη από πέντε μεραρχίες, προκειμένου να διατηρήσει τον έλεγχο της βάσης του Ρόμελ. Η εκστρατεία στη Μεσόγειο θα εισερχόταν σε ένα νέο και πιο αιματηρό στάδιο. Οι Σύμμαχοι, πλέον, είχαν ακόμη επτά μήνες μπροστά τους για να εκπαιδευτούν, πριν πραγματοποιήσουν την απόβαση στη Σικελία τον Ιούλιο του 1943.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kurowski, Franz (2010), Das Afrika Korps, Erwin Rommel and the Germans in Africa, 1941–43, Mechanicsburg: Stackpole Books
- Parker, Alastair (1997), Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, Επιμέλεια–διορθώσεις: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, Επιστημονική θεώρηση: Θεόδωρος Λ. Γιαννόπουλος, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επιλογή/Θύραθεν, Oxford University Press
